T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
153 
 
NATO‟nun  temel  görevleri,  değiĢen  tehditlere  göre  yeniden 
düzenlenerek  stratejik  konseptlerde  tanımlanmıĢtır.  1949‟dan  itibaren 
günümüze dek geçen sürede hazırlanan stratejik konseptlerin dört aĢamadan 
geçtiği  vurgulanmaktadır.  Bunlar;  soğuk  savaĢ  dönemi 
(1949-1991), 
soğuk 
savaĢtan hemen sonraki 
dönem (1991-
2001), 11 Eylül 2001 sonrası güvenlik 
ortamı  (2001
-
2010)  ve  NATO‟nun  Lizbon  Zirve  dekl
arasyonu  olarak 
sıralan
abilir (B
ĠLGESAM [Web],
 2013; NATO [Web], 2013b; 
NATO El Kitabı, 
2001:43-46).      
NATO‟nun 
1949
–1991  yıllarını  içeren  dönemde
ki  stratejisi, 
“savunma” 
ve “caydırıcılık” üzerine kurulmuĢtur. Aynı zamanda bu dönem içerisinde, bir 
yandan 
soğuk  savaĢ  devam  ederken  diğer  yandan  Sovyetler  Birliği  ve 
VarĢova Paktı üyeleriyle olumlu iliĢkiler geliĢtirmenin yolları aranmıĢtır. Soğuk 
savaĢın  sona  ermesiyle  birlikte
 
1991  yılında
, 
çatıĢma  yerine  iĢbirliğini 
öngören  stratejik  konsept  kabul  edilmiĢtir.  Temel  yaklaĢımı
 
iĢbirliği  ve 
güvenlik olarak belirlenen bu konseptin, 
ilk kez gizlilik derecesi olmadan açık 
bir  Ģekilde  yayımlanmasıyla
,  kendisinden  önceki  konseptler
den  farklı 
olduğunu  söylemek  mümkündür  (BĠLGESAM  [Web],
  2013;  NATO  [Web], 
2013b; NATO Handbook, 2006).  
NATO‟nun 50‟nci kuruluĢ yıldönümü olan 1999 yılında onaylanan ikinci 
stratejik  konsept
te;  NATO‟nun  temel  görevinin  üye  devletlerin  güvenlik  ve 
özgürlüklerini  askeri  yollarla  korumak  olduğu  vurgulanırken,  savunma 
boyutuna ilave olarak siyasi, ekonomik, sosyal ve çevresel faktörlerin önemini 
kabul eden geniĢ bir güvenlik tanımı yapılmıĢtır. Bu geniĢ kapsamlı stratejik 
konsept; 
Atlantik ötesi bağın korunması, etkili askeri yeteneklerin devamlılığı, 
ittifak 
içerisinde  bir  Avrupa  Güvenlik  ve  Savunma  Kimliği‟nin  oluĢturulması, 
çatıĢma  önleme  ve  kriz  yönetimi,  ortaklık,  iĢbirliği  ve  diyalog,  geniĢleme, 
silahların kontrolü, silahsızlandırma ve nükleer silahların yayılmasını önleme 
gibi  temel 
hususları  içermektedir  (BĠLGESAM  [Web],
  2013;  NATO  [Web], 
2013b; NATO El Ki
tabı, 2001:43
-46).   
NATO‟nun  güvenlik  ve  tehdit  algılaması  açısından 
11  Eylül  2001 
saldırılarının
 
önemli  bir  dönüm  noktası  olduğu  söylenebilir. 
Söz  konusu  bu 
saldırılar  ile  NATO,  ilk  kez  Washington  anlaĢmasının  5‟inci  maddesini 

---

 
154 
 
iĢleterek
,  hem  kendi  bölges
inde  hem  de  alan  dıĢında  harekât  düzenleme 
yeteneği  kazanmıĢtır  (Yalçınkaya  ve  Açar,  2009)
.  Bu  nedenle,  ittifak  üyesi 
devletlerin,  klasik  alıĢagelmiĢ  görevleri  haricinde,  terörizmle  mücadele  gibi 
görevlere  yönelik  askeri  ve  politik  yapılanma  ve  dönüĢümlere
  gitmeleri 
kaçınılmaz  olmuĢtur.  Askeri  yapı  ve  yeteneklerin  bu  görevlere  uyumlu  hale 
getirilmesi  amacıyla  önemli  yapılanmalar  gerçekleĢtirilmiĢtir.  Bu  değiĢim  ve 
dönüĢüm  NATO‟nun  yeni  stratejik  konseptinin  temelini  oluĢturmuĢtur
 
(BĠLGESAM [Web],
 2013; NATO [Web], 2013b). 
2010  Lizbon  zirvesinde  kabul  edilen  yeni  stratejik  konseptte  ilk  olarak, 
üye devletlerin güvenlik ve özgürlüklerini politik ve askeri  yollarla koru
nması 
yönündeki  temel  görev 
vurgulanmıĢtır. 
Bu  konseptte  özellikle,  11  Eylül 
2001‟den itibaren karĢılaĢılan güvenlik sorunlarına dikkat çekilmiĢ, NATO‟nun 
kollektif  savunma,  kriz  yönetimi  ve 
güvenlik  iĢbirliği
 
alanlarında  görevlerin
i 
sürdüreceği  ifade  edilmiĢtir 
(Strategic  Concept,  [NATO  Web],  2010)
.
 
Ayrıca 
konseptte  NATO‟nun  yumuĢak  gücü  ön  plana
 
çıkarılmıĢtır.  Özellikle
, 
terörizme  karĢı  baĢlatılan  mücadelenin  sadece  askeri  güç  ile  mümkün 
olmayacağı  değerlendirmesi  ıĢığında
, 
Oktay‟ın
 
(2012:126)  belirttiği  gibi, 
NATO  ve  ABD  iĢbirliğiyle,  terörizme  karĢı  sadece  askeri  güç  ile  değil  aynı 
zamanda  yumuĢak  gücün  birlikte  kullanımı  vurgulanmıĢ
,  bu  durum  yeni 
stratejik  konsepte  yansıtılmıĢtır.  Bir  baĢka  ifade
yle 
akıllı  gü
ç,  yeni  konsept 
sayesinde 
NATO‟nun askeri ve politik stratejilerin
de yerini al
mıĢtır.
 
Söz konusu konseptte, 
1991 ve 1999 yıllarındakinden farklı olarak
, aktif 
angajman  ve  modern  savunma  anlayıĢına
  yer 
verilmiĢtir.  Aktif  angajman 
tanımlamasının,  NATO‟nun  görev
 
alanı  dıĢında  gerçekleĢtirilecek  kriz 
yönetimi  ve 
uluslararası 
terörizmle  mücadeleyi,  modern  savunma
nın  ise 
tehditler göz önüne alınarak konvansiyonel
-
nükleer savunma anlayıĢını ifade 
e
ttiği değerlendirilmektedir 
(BÜSAM [Web], 2011). Konseptte, Avrupa-Atlantik 
bölgesinin  barıĢ  içerisinde  ve  klasik  savaĢ  tehdidinden  uzak  olduğu,  buna 
rağmen klasik savaĢ tehdidinin göz ardı edilemeyeceği belirtilirken, terörizm 
ve  nükleer  silahların  NATO‟ya  doğrudan  tehdit  oluĢturduğu  vurgulanmıĢtır. 
Kriz  Yönetimi  bölümünde, 
özellikle  Afganistan  harekâtından  elde  edilen 
dersler  neticesinde,  çatıĢma  ortamlarında  etkin  bir  kriz  yönetimi 

---

 
155 
 
uygulayabilmek için kapsamlı politik, askeri ve sivil yaklaĢımlar sergilemenin 
önemi vurgulanm
ıĢtır. Diğer bir ifade
yle, etkin bir kriz yönetimi için sivil-asker 
iĢbirliği ön plana çıkarılmıĢtır (Strategic Concept
 [NATO Web], 2010).  
c. 
NATO Harekâtları
 
 
NATO'nun 
11 Eylül saldırılarıyla birlikte yeni bir harekât ortamı
 ile 
tanıĢtığını 
söylemek mümkündür. Bununla birlikte,  Sovyet tehdidinin ortadan 
kalkması
, 
NATO‟nun  rolünün  sorgulanmasına  yol  açmıĢtır
 
(Yalçınkaya  ve 
Açar,  2009).  Soğuk  SavaĢın  sona  ermesi  NATO‟nun  amaçsız  kaldığı 
düĢüncesini ortaya koysa
 da, 
yeni tehditlerin ortaya çıkıĢı NATO'nun yeniden 
oyuna dâhil 
olmasını sağlamıĢtır 
(Shea, 2010; Çeliker, 2013).  
NATO, 
2014 yılı itibariyle 
yedi harekât ve misyon yürütmektedir. Bunlar; 
Afganistan, Balkanlar ve Libya‟da kriz yönetimi ve barıĢı 
koruma 
harekâtları, 
Akdeniz‟de  terörle  mücadele  harekâtı  (
Active  Endeavour),  Aden  Körfezinde 
korsanlarla mü
cadele harekâtı, Irak‟ta eğitim destek misyonu ve Afrika Birliği 
için destek misyonudur (NATO [Web], 
2013a; Yalçınkaya ve Açar,
 2009). 
Sovyet  tehdidine  karĢı  politik  bir  birliktelik  maksadıyla  kurulan 
NATO'nun
, Balkanlarda yaĢanan olaylara müdahalesiyle, k
lasik bir savunma 
ittifakı olmaktan uzaklaĢtığı söyle
nebilir. 
1995 yılında Yugoslavya‟da yaĢanan 
çatıĢmalar  nedeniyle  Bosna‟ya  düzenlenen  harekât,  NATO‟nun  ilk  barıĢı 
koruma  harekâtı  olmuĢtur  (Kaiser,
 
2003).  Bosna  harekâtı  kapsamında, 
öncelikle  BM  gözetiminde  IFOR  (Uygulama  Gücü/Implimentation  Force),  bir 
yıl  sonra  da  barıĢ  gücü  olarak  SFOR  (Ġstikrar  Gücü/
Stabilization  Force)  
oluĢturulmuĢtur.  IFOR,  NATO‟nun  ilk  krize  müdahale  gücü  olmuĢtur  (NATO 
[Web],  2013c).  NATO,  Bosna‟daki 
SFOR'un  görevini 
2004  yılında
 
gerçekleĢtirilen  Ġstanbul  Zirvesinde  sonlandırmıĢ
 
ve  barıĢı  koruma 
görevini        
2 
Aralık 2004‟de Avrupa Birliği‟ne
 
(AB) devretmiĢtir (Çeliker,
 2013). Bununla 
birlikte  NATO,  AB  tarafından  yürütülen 
Althea 
Harekâtına  yönelik planlama, 
lojistik ve komuta 
desteğini 
halen devam ettirmektedir (NATO [Web], 2013c). 
 
 
NATO‟nun  ikinci  barıĢ  harekâtı,  Sırp  güçlerinin  Kosova‟dan  çekilmesi 
için oluĢturulan Kosova Gücü (KFOR) vasıtasıyla  gerçekleĢtirilmiĢtir. NATO, 
12  Haziran  1999‟dan  beri  Kosova‟da  barıĢı  koruma  harekâtı  içerisinde  yer 

---