284
artış olmamıştır. Ayrıca okul öğretmenlerinin çocuklara ders vermekten başka misyon
görevi de vardır.
1027
Çuvaş bölgesindeki kardeşlik okulları diğerleri kadar başarılı
olamamıştır bu da yıllık tutulan raporlara geçmiştir.
1028
Okulların maddi durumu, İlminskiy vefat ettikten bir süre sonra bozulmaya
başlamıştır. Her ne kadar İlminskiy, insanları “okulların küçücük bir yerde olabileceğini
ve öğretmenlerin de Allah rızası için hizmet edecekleri” konusunda inandırsa da XX.
yüzyılda maddi problemler çözülmediği takdirde misyoner faaliyetlerin
yürütülemeyeceğini Kardeşlik üyeleri anlamıştır. Bu konuyla ilgili 1914 yılında
düzenlenen rapor şu bilgileri vermektedir:
“Okulların birçoğu kiralık dairelerin içinde bulunmaktadır. Bu daireleri de maaşlarının bir
bölümünü veren öğretmenlerin ve öğrencilerin paralarıyla tutuluyordu. Okullarda mobilya, okul gereçleri
eksikti. Öğrencilerin maddi durumlarının kötü olması da onların okulu bırakmalarına sebep oluyor.”
1029
Yine özellikle 1900 yılından sonra öğretmen kalitesi de düşmüş kaliteli
öğretmenler misyona hizmet etmek yerine parayı tercih etmiştir.
1030
Bu okulların
yönetiminin yerli idareye verilmesiyle, sayısı azalmış ve 59’a inmiştir.
Kazan vilayetindeki kilise okulları 1884 tarihinden itibaren “Kutsal Guriy
Kardeşliği Cemiyetinin idaresine bırakılmıştır. Böylece Kazan vilayetinde bulunan
kilise okulları da İlminskiy sisteminin misyoner düşüncelerini yaymaya başlamışlardır.
Bu tarihten sonra kilise okullarının sayısı çok hızlı bir şekilde artmıştır. 1908 yılında
Kazan vilayetinde 413 kilise okulu (20 260 öğrenci) mevcuttur. Buradaki öğrencilerin
yarısı Rus, yarısı ise Çuvaş, Mari gibi halkların çocuklarıdır ve öğrencilerin dörtte biri
kızdır.
1031
Kilise okulları yanında İlminskiy’nin sistemi Kazan vilayetindeki Çuvaş
Zemskiye (yerli idareye ait okullar) okulları ile bakanlığa ait okulları etkilemiştir. Bu
etkinin yayılmasında İlminskiy’nin takipçisi olan Çuvaş öğretmeni İ. Ya. Yakovlev’in
büyük etkisi olmuştur. Fakat Yakovlev, İlminskiy’nin sisteminde ancak ana dilde
1027
Otçöt o dyatelnosti Kazanskoğo “Bratstva Sv. Guriya” za 1914 g., Kazan 1914, s. 24.
1028
Otçöt o dyatelnosti “Bratstva Sv. Guriya” za 1905-1906 g., s. 30
1029
Otçöt o dyatelnosti “Bratstva Sv. Guriya” za 1912–1913–1914 g.
1030
Maşonov, a. g. e., s. 27
1031
Efirov, a. g. e, s. 26–27; “1914 yılında Çuvaş bölgesinde 12,415 (2,754’ü kızdır) öğrencinin eğitim gördüğü 272
kilise okulu mevcuttur.”
285
eğitim verilmesi düşüncesini benimsemiştir. İlminskiy sisteminin temel ilkesi olan
dinî eğitime ise onun okullarında yer verilmemiştir.
İ. Ya. Yakovlev tarafından düzenlenen Çuvaş okulları, bu tip okulların önde
gelen örneklerinden olup eğitim ana dilde verilmiştir. Okulların donanımı da çok iyi
durumdadır, özel odalar, kütüphaneler ve ders araçları bulunmaktadır. Bir çoğunun
yanında araziler bulunmakta ve öğretmenler rehberliğinde tarım da yapılmaktadır.
Temel derslerden başka müzik ile jimnastik dersleri de programın içinde yer almıştır.
Çuvaş okullarında 2 dil öğretildiğinden (Rusça ve Çuvaşça) eğitim süresi de 4 yıldır,
ayrıca kızların eğitimine de önem verilmiş, hatta onlar için özel okullar açılmıştır.
Çuvaş okullarında tercüme metodu uygulanarak verilen Rusça derslerine de çok önem
verilmiştir. İ. Ya. Yakovlev “Çuvaşlar için alfabe” hazırlamıştır. Bu alfabe hem Rusça,
hem de Çuvaşçayı öğrenmek için düzenlenmiştir. İ. Ya. Yakovlev 1875 ile 1903 yılları
arasında Çuvaş Okulları Başmüfettişi olarak görev yaptığı dönem içinde birçok Çuvaş
Okulu kurulmuştur.
1032
Müslüman Tatarlara genel eğitim verecek bu okulların ortaya çıkışı 1870’li
yıllarıdır. Kuruluş nedeni olarak PanTürkizm felsefesini dinî eğitimle engelleme
gösterilmiştir ve Tatar-Başkurt okulları için özel bir müfettişlik ihdas edilmiştir. Bu
okulların ilk müfettişi daha sonra şarkiyatçı olarak ün kazanacak V.V. Radlov olmuştur.
Radlov, Rus-Tatar okul sistemini belirlemiş ve Kazan’da bir Tatar pedagoji okulu
açmıştır. Resmî olarak bu okulların amaçları şöyle belirlenmiştir: “Müslüman Tatarların
Ruslaştırılması ancak Rus dili ve eğitiminin yayılması ile mümkündür. Fakat bunun için
ailelerin çocuklarının dinden çıkarılacağı konusunda şüphelenebilecekleri tüm unsurlara
karşı önlemler alınmalıdır.” Rus Eğitim Bakanlığının bu kararı 26 Mart 1870 tarihinde
yasalaşmıştır.
Rus-Tatar okullarında Rus çocuklarının Tatarlarla birlikte eğitim
görmeleri söz konusu değildi. Okullara böyle bir ismin verilmesinin sebebi, Tatarca
eğitimin yanında Rus dili, aritmetik v.s. gibi derslerin yer almasıdır. Yani bu okullar ana
okulların aynısı olup, ancak hıristiyanlığın yerine islam dinî ile Tatarca dersleri
almıştır.
1033
1032
İ. Ya. Yakovlev , Missionerskiy Svezd v gorede Kazani.., Kazan 1910, s. 616-620
1033
Efirov, a. g. e., s. 29
286
Tatar halkı Rus Tatar okullarına olumsuz bakmış ve çocuklarını bu okullara
vermek istememişlerdir. Bunda tabidir ki müslüman din adamlarının büyük etkisi
olmuştur. Bu okullarda islam dinî okutulmasına rağmen, mollalar bu okulların
“çocukları dinden uzaklaştırma” amacı taşıdığında hemfikirdir. Bununla birlikte, tüm
eksikliklere rağmen bu okullar, özellikle eski eğitim metodunu uygulayanlar başta
olmak üzere tüm dinî okullara göre daha ilerici nitelikler taşımaktadır. Fakat bunu çok
az sayıda Tatar ileri geleni anlamış ve Radlov da çalışmalarında onlardan güç almıştır.
Radlov’a Bu konuda en büyük destek Tatar âlimi Kayyum Nasiri vermiştir.
1034
İstatistiklere göre, 1911 yılına gelindiğinde Rus-Tatar okullarının sayısı
azalmış, ya da Kazan vilayeti hariç tamamen ortadan kalkmışlardır. Kazan’da (1911’de)
okul sayısı arttıysa da, 1912 yılında ancak 10 tane Tatar-Rus okulu mevcuttur.
5.9.2. Ural Bölgesi Gayrı Rus Okulları
Orenburg Eğitim Bölgesi
1035
1874 yılında kurulmuştur, daha önceleri buraya
bağlı vilayetler, Kazan Eğitim Bölgesine dâhildir. Ural eğitim bölgesinin bağımsız
olmasının sebebi, coğrafî ve nüfus açısından çok büyük olan Kazan Eğitim bölgesini
küçültmektir. Çarlık rejiminin okul politikasını “pratiğe dökmek” için Tatar, Başkurt ve
Kazak okullarına ayrı ayrı müfettiş daireleri açılmıştır. Kazan Eğitim Bölgesinin en
önemli vazifesi, Çarlık Rusyasında misyoner okullarını yaymaktı, Orenburg Eğitim
Bölgesinde ise Rus çocukları ile gayrı Rusları aynı okullarda eğitmektir.
1036
Orenburg Eğitim Bölgesinde de gayrı Rus okullar 26 Mart 1870 tarihinde
kabul edilen bir kanunla açılmış olup başlangıçta islam ders olarak okutulmuştur. Bu
okullar da diğerleri gibi başlangıçta İlminskiy sisteminin etkisi altında kalmış, özellikle
1905 yılından sonra bu sistem yavaş yavaş ortadan kalkmış ve eğitim Rusça yapılmaya
başlamıştır. “Ruslaştırma” politikasının 1912 yılında okul müdürleri ve müfettişlerinin
toplandığı kongrede resmî olarak öngörülmüş ve Rusça eğitim tek çözüm olarak
gösterilmiştir. Kongrede, Rus dili, eğitimin temel aracı olarak kabul edilmiş ve bundan
1034
Efirov, a. g. e., s. 29
1035
1897 sayımına göre, Orenburg eğitim bölgesinde 10.235.200 kişi yaşamaktadır. Bunlardan % 38,44’ü gayrı
Rustur olan Başkurt, Kazak, Udmurd, Permyak, Tatar, Çuvaş ve Maridir
1036
Efirov, a.g.e., s. 47
Dostları ilə paylaş: |