T o sh k e n t d a V l a t iqtiso diyo t u niversiteti f. T. A b d u V a X id o V, Z. A. Um arov, K. N. D ju ra y ev

- 
schyotlam ing Bosh va Yordachi kitoblarda joylanishini engillashtirish;
- 
schyotlarni bir tizimda tasniflash va guruhlashga yordam berish;
- 
hisob jarayonlarini avtomatlashtirishni engillashtirish;
- 
operatsiyalar yozuvini tezlashtirish.
Balans schyotlarining Bosh kitobda kodlashtirilish tizimi quyidagi sxema
bo’yicha beshta belgidan iboratligi qabul qilingan:
мм
SS
С
Schyot turkumi (kategoriyasi):
A va P schyotlar
1
Aktiv
A
2

---

Majburiyatlar
P
3
Kapital
P
4
Daromadlar
P
5
Xarajatlar
A
9
Ko’zda tutilmagan holatlar
A
мм
Schyot turkumiga tegishli asosiy schyotlar (birinchi
tartib)____________________________________________
SS
Asosiy schyotlarga tegishli subschyotlar (ikkinchi
_____ tartib)________________________________________
Raqamli kodlashtirishga quyidagi zarur shartlar joylashtirilgan:
jamlanma schyotlar uchun MM va / yoki SS nol raqamlariga ega (masalan,
10000-“Aktivlar”, 10100-“Kassadagi naqd pul va boshqa to’lov hujjatlari” va
boshqalar);
“Aktivlar” bo’limidagi
zararlami qoplash zahirasi” sarlavhali subschyotlar
uchun SS o’mida 99 raqam qabul qilingan.
Yordamchi kitobda shaxsiy schyotlar quyidagi sxema bo’yicha kodlashtiriladi:
CCCCC
VVV
К
SSSSSSSS
NNN
Schyotning tartib raqami
Bank kodi yoki mijoz kodi
Nazorat kaliti
Valyuta kodi
Balans schyoti
Bundan tashqari, operatsiyalami boshqarish maqsadida Yordamchi kitoblarga
Markaziy bank, tijorat banklari boshqarmalari hamda tijorat banklari menejmenti
(boshqarishi) uchun zarur bo’lgan batafsil axborotlar bilan ta'minlovchi qo’shimcha
ma'lumotlar kiritiladi.
Schyotlar rejasida har bir schyotning aktiv yoki passiv bo’lishi aniq belgilab
qo’yilgan, aktiv-passiv qoldiqlarga ega bo’ladigan ayrim schyotlar bundan mustasno.
Aktiv schyotlarga “Aktivlar”, “Xarajatlar” va “Ko’zda tutilmagan holatlar”
bo’limlaridagi balans schyotlari taalluqlidir.

---

Passiv schyotlarga “Majburiyatlar”, “Kapital” va “Daromadlar” bo’limlaridagi
balans schyotlari taalluqlidir.
Aktivlaming real qiymatini aks ettirish maqsadida “Aktivlar” bo’limiga kontr-
aktiv schyotlari, majburiyatlaming real qiymatini aks ettirish maqsadida esa
“Majburiyatlar” bo’limiga kontr-passiv schyotlar kiritilgan.
“K o’zda tutilmagan holatlarlar” bo’limiga operatsiyalami ikki yoqlama yozuv
uslubi b o ’yicha aks ettirish va amalga oshirilgan operatsiyalaming to’g’riligini
qo’shimcha nazorat qilish imkonini beruvchi kontr-aktiv schyotlar kiritilgan.
Ba'zi
schyotlardan tashqari
“Aktivlar”
likvidlilik, “Majburiyatlar”
esa
muddatlilik tamoillariga asosan tasniflangan.
M azkur schyotlar rejasida har bir ikkinchi tartibli balans schyoti uchun schyot
ta'rifi berilgan bo’lib, unda schyotning debeti va krediti bo’yicha qanday
operatsiyalami aks ettirish, hamda analitik hisobini yuritish ko’rsatilgan. Batafsil
analitik hisob yuritish uchun banklarda shaxsiy schyotlardan tashqari qo’shimcha
jum al hisobi va reestrlar yuritilishi mumkin.
“Daromadlar” va “Xarajatlar” bo’limi uchun analitik hisob ko’rsatilmagan
bo’lib,
ushbu bo’limlardagi schyotlar bank ichki schyotlari hisoblanadi. Tijorat
banklari Markaziy bank talablari va ichki hisob siyosatidan kelib chiqqan holda
ushbu schyotlarda analitik hisobni qanday yuritishni o’zlari belgilaydilar.