T o sh k e n t d a V l a t iqtisodlyot universiteti sa m a r q a n d iq t iso d iy o t va servis

Debet 0111 -0190 «Asosiy vositalar hisobi schotlari»;
Kredit 8510« Mulkni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar».
Qayta baholashda mos ravishda asosiy vositaning jam langan eskirish 
sum m asi ham yuqorida keltirilgan ikki usulning biri b o ‘yicha qayta 
hisoblanadi. Eskirish summasi oshirilganda unga quyidagi yozuv qilinadi: 
Debet 8510 «Mulkni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar»;
Kredit 0211 - 0290 «Asosiy vositalaming eskirishi hisobi schotlari». 
A sosiy v o sitalam in g b o sh la n g ‘ich qiym ati qayta b ah o lash d a 
pasaytirilganda yangi va eski qiymatlar o ‘rtasidagi salbiy farq summasi 
ikki usulda hisobdan chiqariladi.
1-usul. Qurilish tashkilotida oldindan asosiy vositalami qayta baholash 
natijasida rezerv kapitali shakllantirilgan boisa, u holda pasaytirilgan qiymat 
shu rezerv kapitali evaziga hisobdan chiqariladi. Bunda, m os ravishda, 
quyidagi yozuvlar qilinadi:
a) boshlang‘ich qiymatlar o ‘rtasidagi salbiy farq summasiga:
Debet 8510 «Mulkni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar»;
Kredit 0111 -0190 «Asosiy vositalar hisobi schotlari».

---

b) eskirish summalari o ‘rtasidagi salbiy farq summasiga:
Debet 0211 - 0290 «Asosiy vositalaming eskirishi hisobi schotlari»;
K redit 8510 «Mulkni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar».
2-usul. Rezerv kapital! mavjud bo‘lm aganholdaqo‘llaniladi. Bu holda 
qayta baholash natijasida asosiy vositalaming qiymatlari o‘rtasidagi salbiy 
farq summasi qurilish tashkiloti xarajatiga olib boriladi va u hisobda 
quyidagicha aks ettiriladi:
a) boshlang‘ich qiymatlar o ‘rtasidagi salbiy farqqa:
D ebet 9430 «Boshqa operatsion xarajatlar»;
K red it 0111 - 0190 «Asosiy vositalar hisobi schotlari».
b) eskirish summalari o‘rtasidagi salbiy farqqa (stomo yozuvi):
D ebet 9430 «Boshqa operatsion xarajatlar»;
K red it 0211 - 0290 «Asosiy vositalaming eskirishi hisobi schotlari».
Qurilish tashkilotlarida asosiy vositalar ulaming sotilishi, tugatilishi, bepul 
berilishi, ta’sis badali sifatida kiritilishi va boshqa chiqimlari hisobidan 
kamayishi mumkin. Ushbu operatsiyalar hisobda quyidagi buxgalteriya 
o ‘tkazmalari bilan aks ettiriladi (2.3-jadval).
Umumdavlat soliqlarini toiovchi qurilish tashkilotlarida sotilgan asosiy 
vositalaming sotish qiymati (Sq) qoldiq qiymat (Qq)dan katta bo‘lsa (Sq 
> Qq), u holda ular QQS toiovchi hisoblanadi. Agar sotish qiymati (Sq) 
qoldiq qiym at (Qq)dan kichik b o is a (Sq < Qq) yoki ular o ‘zaro teng 
b o is a ( Sq = Qq), u holda qurilish tashkilotlari QQS to io v c h i 
hisoblanmaydilar. Asosiy vositalami ta’sis badali sifatida kiritilishi ham Soliq 
kodeksiga muvofiq QQSga tortilmaydi.
Asosiy vositalami sotishdan ko‘rilgan zararlar, agar bu asosiy vositalar
3 yildan kam ishlatilgan b o isa , Soliq kodeksiga muvofiq (22-m odda) 
foyda solig‘i bo‘yicha soliq bazasiga qayta qo‘shiladi.
Asosiy vositalami tugatish ulaming to iiq amortizatsiya qilinganligi yoki 
qilinmaganligidan qat’i nazar ekspluatatsiyaqilishholati yo‘qotilganhollarda 
amalga oshiriladi. Buning uchun qurilish tashkiloti rahbari buyrugi bilan 
likvidatsiya komissiyasi tuziladi. Likvidatsiyakomissiyasi tarkibigakorxona 
xodim laridan tashqari qiziquvchi organlar (hokimiyat va boshqalar) 
vakillari ham kiritilishi mumkin. Komissiya likvidatsiya natijalarini maxsus 
likvidatsiya dalolatnomasi (OS-4 shakl) bilan rasmiylashtiradi. Ushbu 
dalolatnom a likvidatsiya natijalarini buxgalteriya hisobi schotlarida 
yuqorida keltirilgan tartibda aks ettirishga asos boiadi.

---