T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

3.6. SUV SARFLARINI 0 ‘LCHASH VA HISOBLASH
Suv sarfini o‘lchashdan oldin gidrom etrik vertushka va unga 
tegishli jihozlarning sozligi, o‘lchash ishlarining xavfsizligini 
tam inlash uchun qutqarish jihozlarining tayyorligi va butun 
gidrom etrik stvorning holati tekshirilishi kerak. 
Suv sarfini 
olchashda quyidagi ishlar bajariladi:
1. D aryoning holati, ish sharoitini belgilovchi ob-havo va boshqa 
om illar bayoni.
2. Suv sathini oichash.
3. Gidrometrik stvorda chuqurliklarni oichash.
4. Tezlik tikliklarda suvli kesim ning ayrim nuqtalarida tezlik- 
larni oichash.
5. Nishabli suv oich ash joylarida suv sathini kuzatish.
Barcha oich ash va kuzatish natijalarini «Suv sarflarini oichash 
uchun daftarcha»da yoziladi. Suv sathi tu rg 'u n va kam o‘zgaruvchan 
b o ig an paytlarda faqatgina suv sarfini oichashni boshlanishdan 
oldin va oxirida oichanadi. Agarda suv sarfini oichayotganda suv 
sathining o'zgarishi 
10
sm.dan ko‘proq b oiish i kutilsa, unda suv 
sathi tez-tez o lchab turiladi.
Chuqurlik har bir tiklikda oichanadi. Tiklikdagi ishchi chuqur­
ligi deb, suv yuzasidan daryo tubigacha b o ig an masofaga aytiladi. 
Chuqurlik 
olchanadigan 
tikliklar chuqurlik tikliklari, 
tezlik 
olchanadigan tikliklar tezlik tiklari deb ataladi.
Suv sarfi batafsil usulda oichanganda suvning oqish teziigi 
tiklikda besh nuqtada (yuza; 
0,2
h; 
0,6
h; 
0,8
h; tub) olib boriladi 
(h—tiklikdagi suv chuqurligi). Suv sarfi asosiy usulda oichanganda 
tikliklar soni bilan bir qatorda, tikliklardagi tezliklarni oichash 
nuqtalar soni ham kamaytiriladi. Daryo o‘zani suv o ila rid a n xoli 
va kichik chuqurliklarda tezlik ishchi chuqurlikning 
0,2
va 
0,8 
qiymatlarida oichanadi.
120

---

Suv sarfini qisqartirilgan usulda o‘lchanganda tezlik tiklikda bir 
nuqtada - ishchi chuqurligining 0,6 qiymatida o‘lchanadi. M DHda 
suvning oqish tezligini tiklikdagi har bir nuqtada 
100
sek.dan kam 
bo‘lmagan vaqt ichida o'lchash qabul qilingan.
Eng ko‘p qo'llaniladigan