T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

Iqtisodiy talablar-- 
m ashina tannarxining va uni ishlatish 
uchun sarf boiadigan xarajatlarning kam aytirilishi. M ashina 
rejaiashtirilgan iqtisodiy samarani ta’m inlashi va uni tayyorlash 
hamda ishlab chiqarishga joriy qilish xarajatlarini tez m uddatda 
qoplashi lozim.
Sotsial (ijtiomoiy) talablar 
- mashina m ehnat xavfsizligini 
ta’minlashi va unga xizm at ko'rsatayotgan ishchilar uchun qulayligi: 
jum ladan, ishchilarni titrashdan, changdan, shovqindan, sanitar 
m e’yorlar chegarasidan 
chiquvchi 
tem peraturadan va boshqa 
zararli ta’sirlardan saqlash, boshqarish dastalari va nazorat-oichov 
asboblarining qulay joylashganligi; tashqarini yaxshi ko‘rish va 
kam charchash sharoitlarini yaratish; operatorning fiziologik, 
antropom etrik va psixologik holatlarini hisobga olish. M ashinada 
ishlab chiqarish estetikasi elem entlarining boiishi - qism larning 
joylashtirilishi, rang, tashqi k o i’inishi kabilar. Shuningdek, sotsial 
talablar m ashinaning ergonomik sifatlarida ham ko'zga tashlanadi 
(GOST 22973-78. «Inson-mashina» sistemasi. 
Umumiy ergonomik
talablar).
«Inson-m ashina»-m uhit sistemasi.
M ashinaning texnik darajasi uning o'ziga o‘xshash eng yaxshi 
m ashinalar bilan solishtirish orqali aniqlanadi. Bunda m ashina 
samaradorligi va bajarilayotgan ish sifatining doimiy oshib borishi 
ko‘zda tutilishi kerak.
M ashinaning sifati GOST 15467-70 bilan belgilab qo‘yi]gan. 
Sifat deganda mashinaning shunday xossalari tushuniladiki, bunda u 
154

---

o‘ziga m o'ljallangan ishni to‘liq bajara olishi kerak. Bu xususiyatlari 
konstruktiv-texnologik, ekspluatatsion, iqtisodiy, texnologik, ergono- 
m ik va badiiy-estetik talablarning bajarilishi orqali amalga oshiri­
ladi. Bu talablar m ashinaga uning bozorgirligini aniqlash maqsadida 
qo‘yiiadi.
M ahsulot (mashina) sifatini boshqarish ~ kerakli sifat darajasini 
uni yaratish va ishlatishning bareha eteplarida ta’m inlash va aniqlash 
demakdir.
M ahsulot sifati nazorati davlat (zavod, soha) attestatsiyasi bilan 
aniqlanadi va unga Davlat sifat belgisi beriladi.