Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 257
birlikler 26 Mart 1991 günü Kerkük‟ü top atıĢına tutmaya baĢlamıĢtır. Bunun
üzerine halk ve Kürt peĢmergeler kuzeye doğru kaçmıĢ ve Irak Ordusu hiçbir
engelle karĢılaĢmadan Kerkük‟e girmiĢtir
22
. Kerkük‟ü de geçerek Erbil‟e doğru
ilerleyen Irak Ordusu, Altunköprü‟yü de ele geçirmiĢtir. Burada 28 Mart 1991
günü ayaklanmaya katıldıkları gerekçesiyle genç, yaĢlı, çocuk, kadın, erkek
demeden 100‟e yakın kiĢiyi kurĢuna dizmiĢtir
23
. Aralarında, Altunköprü‟deki
akrabalarının yanına misafir olarak gelen ve hiçbir Ģeyden haberi olmayan
insanlar vardı. Ġçlerinde 7 ve 8 yaĢlarındaki çocukları ile birlikte kurĢuna
dizilen suçsuz aileler vardı
24
.
Görüldüğü üzere Altunköprü Katliamı, Irak tarihinde Türkmenlere
yönelik yapılan ilk katliam değildir ve maalesef aĢağıda görüleceği üzere
sonuncusu da olmamıĢtır. ÇalıĢmada ismen zikredilen katliamlardan baĢka,
Iraklı Türkmenlere yönelik toplu ve bireysel öldürme olaylarına daha pek çok
kez tarih tanıklık etmiĢtir. Bu olayların hepsine bu çalıĢmada yer verebilmek,
çalıĢmanın hacmi itibariyle mümkün olamamaktadır.
Yukarıda belirtildiği gibi Altunköprü Katliamı‟ndan sonra da Irak‟ta
Türkmen dramı katlanarak devam etmiĢtir. Meydana gelen toplu ve bireysel
öldürmeler yanında, Türkmenlerin kültürel miraslarının tahrip edilmesi, zorla
yerlerinden edilmeleri, asimile etme çabaları, iĢ hayatında karĢı karĢıya
bırakıldıkları zorluklar artarak devam etmiĢtir.
22 Ağustos 2003 tarihinde, ġii Türkmen halkının yaĢadığı
Tuzhurmatu‟da kutsal sayılan ve önemli makamlardan biri olan Ali-yi
Murtaza yatırı peĢmergelerin silahlı saldırısına maruz kalmıĢ, halkı galeyana
getiren bu saldırıda 20‟ye yakın Türkmen öldürülmüĢtür
25
. 9 Eylül 2004
tarihinde ABD hava kuvvetlerinin Türkmen nüfusunun yoğun olarak yaĢadığı
Telafer kentini bombalaması sonucu yüzlerce Türkmen ölmüĢ ve binlercesi
de yaralanmıĢtır. Irak ambargosu sebebiyle ülkeye ilaç vs. tıbbi malzemenin
giriĢine izin verilmemesi, kamu binalarına elektrik, su verilmemesi sebebiyle
yaralıların tedavileri yapılamamıĢtır
26
. Abluka konusunda uluslararası bir belge
olan 12 Haziran 1994 tarihli San Remo Manual on International Law
Applicable to Armed Conflicts at Sea‟nin 102. maddesinin a bendinde, sivil
22
A.y.
23
A.y.
24
Suphi Saatçi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul, 2007, s. 271.
25
Saatçi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, s. 286.
26
Saatçi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, s. 287.
258
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
halkı açlıktan öldürme veya hayatta kalması için gerekli diğer maddeleri inkar
ederek öldürme amacıyla abluka yapılması yasaklanmıĢtır. B bendinde ise,
sivil nüfusa verilen veya verilmesi muhtemel olan zararın, ablukadan beklenen
somut ve doğrudan askeri yarar ile orantısız olması halinde abluka yapılması
yasaklanmıĢtır. 103. maddeye göre, eğer abluka altındaki topraklarda yaĢayan
sivil nüfus hayatta kalması için yeterli yiyecek ve diğer maddelere
ulaĢamıyorsa, abluka uygulayan taraf, bu tür gıda maddelerinin ve diğer
gerekli malzemenin geçiĢini sağlamak zorundadır. Bu tür bir durumda,
ablukayı uygulayan devletin arama dahil olmak üzere teknik düzenlemeleri
yapma hakkı saklıdır. Bu tür malzemelerin dağıtımı bir Koruyucu Güç‟ün
veya Uluslararası Kızılhaç Komitesi gibi tarafsızlık garantisi sunan bir insani
yardım örgütünün yerel denetimi altında yapılması gerekmektedir. 104.
maddeye göre, abluka uygulayan taraf, arama dahil teknik düzenlemeleri
yapma hakkı saklı kalmak kaydıyla sivil halk için veya yaralı ve hasta askerler
için gerekli tıbbi malzemenin geçiĢine izin vermelidir
27
.
Yine 10 Mart 2006 tarihinde Tuzhurmatu‟ya bağlı Bayat köylerinden
biri olan Yengice‟de Türkmenlere silahlı saldırılar yapılmıĢ, birkaç Türkmen
öldürülmüĢtür. 4 Haziran 2006 tarihinde otobüsle seyahat eden Karatepe‟li
Türkmen öğrencilere Karatepe bölgesinde saldırı yapılarak, 20‟ye yakın
Türkmen öğrenci öldürülmüĢtür
28
.
III. Uluslararası Ceza Hukukunda Kabul Edilen Suç Türleri
Uluslararası ceza hukukunda kabul edilmiĢ dört suç türü vardır.
Bunlar: Soykırım suçu, insanlığa karĢı suçlar, savaĢ suçları ve saldırı suçları (ya
da barıĢa karĢı suçlar)dır. Bu suçların kabul edilmesi ve geliĢimi uzun bir süre
almıĢ, bu tür suçların kabulü ve ilk yargılamaları ad hoc nitelikli uluslararası
ceza mahkemelerinin statüleri ile olmuĢ ve son olarak da Uluslararası Ceza
Mahkemesi‟ni kuran Roma Statüsü ile ayrıntılı düzenlemeleri yapılmıĢtır.
Burada yeri gelmiĢken öncelikle uluslararası suç türleri hakkında açıklama
yapılacak sonra da, Irak‟ta Türkmenlere yönelik yapılan suç fiillerinin ve
özellikle de konu baĢlığımız olan Altunköprü Katliamı‟nın bu uluslararası
suçlardan hangisinin kapsamına girdiği tespit edilecektir.
27
San Remo Manual on International Law Applicable to Armed Conflicts at Sea, 12 June
1994,
http://www.icrc.org/applic/ihl/ihl.nsf/Treaty.xsp?documentId=5B310CC97F166BE3C125
63F6005E3E09&action=openDocument (E.T. 28.12.2013).
28
Saatçi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, s. 288.