Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 255
Kerkük‟te üç gün üç gece süren bu olaylar neticesinde 70 Türk evi
yağmalanmıĢ, dükkanlar yakılmıĢ, pek çok Kerkük‟lü Türk dövülmüĢ,
yaralanmıĢ ve feci Ģekilde öldürülmüĢtür
12
. Saatçi‟nin açıkladığı üzere Kerkük
Katliamı‟nda:
“Türk toplumunun ileri gelenleri 2. Tümen Komutanlığı‟nca istendikleri
gerekçesiyle, evlerinden alınarak Kerkük KıĢlası‟na götürüldü. Burada kurulan sözde
halk mahkemelerinde, beĢ-on dakika içinde yargılanarak, kurĢuna dizildiler. Ordu, polis
ve sivil teĢkilatlar ile komünist partinin üyeleri elele vererek evlere baskınlar yaptılar ve
yüzlerce Türkü tutukladılar. Bir kısmını barakalara doldurarak, süngü ve dipçiklerle
katlettiler. Evlerinden alınan bazı Türk liderleri, ailelerinin gözleri önünde makinalı
tüfeklerle Ģehit ettiler. Daha sonra ayaklarına ipler takılarak, motorlu araçlarla cesetleri
sokak sokak sürüklediler. Irak Türklerinin değerli evlatları olan Ata Hayrullah ve
kardeĢi Doktor Yarbay Ġhsan Hayrullah‟a bu Ģekilde kıydılar. Bazı Türk evladı da
tutuklandıktan sonra, ayağına ayrı ipler takılarak, ters yönde hareket eden iki ayrı cipe
bağlandı ve böylece iki parçaya ayrıldı. Bazılarının cesetleri sokak sokak sürüklendikten
sonra, üzerlerinden kamyon ve traktörler geçirildi. Daha sonra adları tespit edilen diğer
Türk aydınları da evlerinden alındı ve aynı akıbete maruz kaldı. Gözü dönmüĢ caniler
insanlık dıĢı vahĢetler iĢlediler. Kimilerini diri diri toprağa gömdüler. Kimilerini elektrik
direklerine astılar ve kızgın güneĢ altında bıraktılar. Kimilerinin gözlerini oydular.
Ölenlerin yanı sıra, binlerce Türk çeĢitli biçimde yaralanmıĢtı. Bu vahĢetleri gören bazı
kiĢiler aklını kaybederek çıldırdı. Korku ve dehĢet yüzünden bazı hamile kadınlar da
çocuklarını düĢürdüler. Hastaneler yaralılarla doldu, tutukevleri ve hapishanelerde yer
olmadığı için birçok okul cezaevi haline getirildi. ”
13
.
Baas Rejimi de Iraklı Türkler için zulüm rejimi olma özelliğini
taĢımaktadır. Baas döneminde Iraklı Türklere yönelik ciddi bir AraplaĢtırma
politikası izlenmiĢtir. 1976‟da Kerkük Ģehrinin adı değiĢtirilerek al-Tamim
yapılmıĢtır. Arapların Kerkük‟e yerleĢmesini teĢvik için onlara belirli miktar
paralar verilirken, Türklerin arsa alım-satım ve inĢaat iĢleri emniyetin iznine
bağlanmıĢtır. Bir Türk kızı ile evlenen Arab‟a 10.000 dinar hediye edilmesi
kabul edilmiĢtir
14
. Türk bölgelerindeki camilerde halka Türkçe hutbe
okunması yasaklanmıĢtır. Bu yasağa uymayan din adamları tutuklanarak ağır
iĢkencelere maruz bırakılmıĢtır
15
.
12
ġimĢir, a.g.e., s. 133.
13
Saatçi, Irak‟ta Türk Varlığı, s. 218.
14
Saatçi, Irak‟ta Türk Varlığı, s. 240.
15
A.y.
256
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
1980‟li yıllarda pek çok Türk lideri, Baas rejimince idam edilmiĢ, bu
idamların öncesinde kendilerine ağır iĢkenceler de yapılmıĢtır. Yeni askeri
tesisler yapılacağı gerekçesiyle Türk yerleĢim bölgeleri boĢaltılarak buralara
Araplar yerleĢtirilmiĢtir. Türk yerleĢim bölgelerine çok yakın Arap köylerine
ise hiç dokunulmamıĢtır
16
.
II. Altunköprü Katliamı
Kerkük‟ün 42 km. kuzeybatısına düĢen Altunköprü, Kerkük-Erbil
karayolu üzerinde önemli bir Türkmen bucağıdır. Kerkük‟e bağlı olan bucak,
AĢağı Zap üzerindedir
17
. Altunköprü, aynı zamanda Irak Türklüğünün kültür
merkezi sayılan Kerkük‟ü, baĢta Erbil olmak üzere, Musul ve Telafer gibi,
Irak‟ın kuzeyindeki diğer Türk Ģehirlerinde yaĢayan Türkmenlerin kalplerini
birbirine bağlayan gerçek manada bir köprüdür
18
.
Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak, 2 Ağustos 1990‟da Kuveyt‟i
iĢgal etmiĢtir. Tüm uluslararası çağrılara rağmen Kuveyt iĢgalini durdurmayan
Saddam Hüseyin rejimine yönelik BirleĢmiĢ Milletler Güvenlik Konseyi‟nden
çıkarılan kararla oluĢturulan BirleĢmiĢ Milletler gücü 16 Ocak 1991 gecesi
Irak‟a müdahale etmiĢtir
19
. YaklaĢık 1 ay süren müdahale Irak Ordusu‟nun
tüm savunma gücünü kırarken, 28 ġubat 1991 tarihinde ateĢkes ilan
edilmiĢtir. AteĢkes ilanının ardından Irak‟ın savaĢtan geriye kalan ordu
birliklerini Kuveyt‟ten çekmesi sürecinde Irak‟ta Saddam Hüseyin rejimine
karĢı kuzeyde Kürtler, güneyde de ġiiler ayaklanmalar baĢlatmıĢtır
20
. Farklı
illerde baĢlayan ayaklanmaların yanında, 18 Mart 1991 tarihinde de Kerkük‟e
kuzeyden giren Kürtler ayaklanma baĢlatmıĢtır. Silahlı Kürt peĢmergeler Baas
Partisi üyeleri ve devlet kurumlarına yönelik saldırılar yaparken aynı zamanda
Arap halkı da rahatsız etmeye baĢlamıĢtır
21
. Bunun üzerine Bağdat‟tan
Kerkük‟teki ayaklanmaları bastırmak için yola çıkan Irak Ordusu‟na bağlı
16
Saatçi, Irak‟ta Türk Varlığı, s. 245.
17
Suphi Saatçi, Irak Türkmen Boyları, Oymakları ve YerleĢme Bölgeleri, Kerkük Vakfı Yayını,
Ġstanbul, 2009, s. 98-99.
18
Ġzzettin Kerkük‟ün Nisan 2002 tarihinde Altunköprü Dergisi‟ndeki yazısından alıntı
yapan; Ġsa Kayacan ve ġemsettin Küzeci,
Ġçimizdeki Kerkük, Vektör Yayınları, Beynelxalg Elm
Merkezi-Azerbaycan Irak Temsilciliği, 2009, s. 60.
19
Bilgay Duman, “Türkmenlere Yönelik 1991 Altunköprü Katliamı‟ndan Geriye Ne
Kaldı?”,
Orsam Ortadoğu Türkmenleri Programı, 05.04.2013, http://www.orsam.org.tr/
tr/OrtadoguTurkmenleri/yazigoster.aspx?ID=125 (E.T. 14.04.2014).
20
A.y.
21
A.y.