TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
90
qəsəbəsində pambıqtəmizləmə zavodu tikildi. 1955-ci ildə Nuxa (indiki Şəki) ipək kombinatının boyaq-naxış fabriki, Qarabağ ipək kombinatında toxuculuq sexi işə salındı.
109 1959-cu ildə Bakı kamvol kombinatı və gön-dəri zavodu, 1960-cı ildə isə Mingəçevir pambıq-parça fabriki istifadəyə verildi. 110
Yeyinti sənayesində də yüksəliş müşahidə olunurdu. Onun müəssisələri yenidən qurulmuş və müasir texnika ilə təmin edilmişdi. Yeni iri müəssisələr - Bakı marqarin zavodu, Astara və Masallı çay fabrikləri, Bakı tütün-fermentasiya zavodu, Bakı ət kombinatının kolbasa zavodu, Bakı süd kombinatı, Ucar konserv zavodu, Bakı konyak, Bakı quru buz, İstisu mineral sularının doldurulması, yağ- pendir, çörək, şərab zavodları işə başlamışdı. Gəncə yağ-piy kombinatının, Bakı pivə zavodunun, makaron fabrikinin, Lənkəran çay fabrikinin, Xaçmaz və Quba konserv zavodlarının sexləri yenidən qurulmuşdu. 111
Azərbaycanın bütün rayonlarında yerli sənaye müəssisələri, geniş istehlak və məişət malları istehsalı inkişaf etmişdi. 1955-ci ildə respublikada 78 yerli sənaye müəssisəsi, 12 sənət-kooperasiya arteli və əhalinin məişət ehtiyaclarına xidmət edən 1411 emalatxana var idi. 112
Azərbaycan ərazisində sənayenin daha səmərəli yerləşdirilməsinə diqqət artmışdı. Bakıda sənayenin dönmədən inkişafı ilə yanaşı, başqa şəhər və rayonlarda yeni iri sənaye mərkəzləri yaranmışdı. Sumqayıt kimya sənayesinin, əlvan və qara metallurgiyanın mərkəzi, Mingəçevir su-elektrik stansiyası energetiklərin şəhəri, Daşkəsən filiz-mədən sənayesinin mərkəzi, Neft daşları Xəzər neftçilərinin şəhəri oldu, beləliklə, rayonlarda sənayenin xüsusi çəkisi artdı. Əgər 1940-cı ildə Bakının və ona bitişik rayonların payına sənaye məhsulu həcminin 90 faizdən çoxu düşürdüsə, 1958-ci ildə bu, 65,1 faizə bərabər idi. 113
Azərbaycanda sənaye istehsalı yüksəlişinin əsas amillərindən biri sənayenin texniki səviyyəsinin yüksəlməsi idi. 1955-ci ilin sonunda bütün kompressor quyularının 80 faizdən çoxuna hava verilməsi avtomatlaşdırılmışdı. 114 1958-ci ilin ortalarında mədənlərdə endirmə-qaldırma əməliyyatlarını mexanikləşdirmək üçün 3300 dəstdən artıq avadanlıq (PSDP) qoyulmuşdu. 115 1946-1958-ci illərdə neftçilərlə alimlər və konstruktorların əməkdaşlığı nəticəsində 600-dən artıq adda müxtəlif neft-mədən avadanlığı mənimsənilmişdi. 116
yolları və mədəni-məişət obyektləri onu əsil mənada dəniz üzərində neftçıxarma sənayesi şəhərciyinə çevirmişdi. 117
yüngül və yeyinti sənayesi sahələrində, habelə kənd təsərrüfatında tam və səmərəli istifadə olunmurdu. İstehsalı inkişaf etdirmək üçün idarə sisteminin təkmilləşdirilməsi yolları axtarılırdı. Sov.İKP MK 1957-ci ildə əsas inzibati-iqtisadi rayonlarda xalq 91
təsərrüfatı şuralarının (XTŞ) yaradılması təklifini irəli sürdü 118 Bu, sənayeyə sahələr üzrə rəhbərlikdən ərazi üzrə rəhbərliyə keçilməsi demək idi. 1957-ci ilin iyununda 11 sahə idarə orqanı olan Azərbaycan inzibati-iqtisadi rayonunun Xalq Təsərrüfatı Şurası (XTŞ) yaradıldı. Respublikada 5 ittifaq-respublika nazirliyi ləğv olundu və onların bütün müəssisələri, təşkilat və idarələri, Azərbaycan ərazisində yerləşən və səkkiz Ümumittifaq nazirliyinin tabeliyində olan müəssisələr, respublika neft sənayesinin maşınqayırma zavodları XTŞ müəssisələri sisteminə verildi. XTŞ-nin tərkibinə cəmi 394 müəssisə, o cümlədən 278 sənaye müəssisəsi daxil oldu. 1959-cu ildə respublika neft sənayesinin müəssisələri də XTŞ-nin sərəncamına verildi 119
Xalq təsərrüfatı şuralarının yaradılmasının bəzi müsbət nəticələri də özünü göstərdi. Belə ki, yüklərin lüzumsuz qarşılıqlı daşınması azaldı. Müxtəlif nazirliklərin müəssisələrində bir-birini təkrar edən yüzlərlə xırda istehsal sahələri bağlandı. Bir çox müəssisənin texniki cəhətdən yenidən qurulması prosesi sürətləndi. Bu illərdə neft-qaz hasilatının artımı və onların emalının genişləndirilməsi sahəsində başlanan uğurlarla yanaşı, həmin ərəfədə istismara verilmiş başqa sənaye sahələri müəssisələrinin istehsal güclərinin daha tam mənimsənilməsi, habelə yeni müəssisələrin tikilməsi hesabına Azərbaycan sənayesi strukturunun tədricən təkmilləşdirilməsi istiqamətində ilk çox ciddi dəyişikliklərin başlanmasının əsası qoyuldu. Nəticədə sənayedə çalışan sənaye istehsal heyətinin sayı 1950-ci ildəki 172,8-dən 1960-cı ildə 219 min nəfərə qalxdı. 120
Sənayenin başqa sahələrinin üstün artımı nəticəsində yanacaq istehsalının Azərbaycan sənayesinin strukturunda xüsusi çəkisi 1950-ci ildəki 37,13 faizdən 1960-cı ildə 22,5 faizə endi. 121
Bu dövrdə ilk növbədə ağır sənayenin maşınqayırma, qara və əlvan metallurgiya, neft- kimya və kimya sənayesi sahələri daha sürətlə inkişaf etmişdir. Azərbaycanın, həm də SSRİ-nin başqa neft-qazçıxarma rayonlarının artan tələbatını ödəmək məqsədilə respublikada neft maşınqayırma sənayesinin inkişaf miqyasının xeyli genişlənməsi ilə yanaşı, müxtəlif güclü elektrik mühərrikləri, transformatorlar, polad, qara metallar prokatı, dəmir filizi kimi məhsulların istehsalının həcmi artdı. Azərbaycanda mineral gübrələr, kaustik soda, etil və butil spirti, sulfanol, avtomobil və motosikl təkərləri, məişət soyuducuları, qaz plitələri və s. çoxlu yeni sənaye məhsulunun kütləvi istehsalına başlandı. Əhalinin tələbatının daha çox yerli istehsal hesabına təmin edilməsi məqsədilə ənənəvi sənaye sahələrində (pambıq parça, yun və ipək parça, gön-dəri ayaqqabı, qənnadı məmulatları, ət, konserv məhsulları və s.) istehsalın həcminin xeyli artması ilə yanaşı, bir sıra xalq istehlakı və ərzaq məhsulları hasilatı üzrə yeni müəssisələr də yaradıldı.
Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|