«тасдиклайман» фермер хужалиги 2011 й

Talab va taklif, narx shakllanish omillari taxlili

Meva – sabzavot va poliz ekinlari etishtirish bozoridagi talab taklifdan kuprok bulib bunga yil davomida ishlab chikarilayotgan maxsulotlarning  tulik realizatsiyasi va ichki bozordagi narxlarning me’yoriy narxlardan ancha yukoriligi dalil bula oladi. Xususan Uzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov tomonidan respublika Xukumatining shu yil 13 fevraldagi  majlisida belgilab berilgan 2009  yilda mamlakatni ijtimoiy-iktisodiy rivojlantirish dasturining eng muxim ustuvor vazifalari amalga oshirilishini suzsiz ta’minlash, shu jumladan jaxon iktisodiy inkirozi okibatlarining mamlakat iktisodiyotiga ta’sirini yumshatish va bartaraf etishga yunaltirilgan Inkirozga karshi choralar dasturini amalga oshirilishi natijasida joriy yilning I choragida:

-yalpi kishlok xujalik maxsuloti ishlab chikarish amaldagi baxolarda 957,9 mlrd sumni yoki usish darajasi 5,7 foizni tashkil etgani xolda vazirlik tizimida kiyoslama baxolarda 9,9 mlrd sumlik (1,6%) sanoat maxsuloti va 1127,3 mln sumlik (11,5%) xalk iste’moli tovarlari ishlab chikarilgan;

-faoliyat kursatayotgan 149 ta kayta ishlash korxonalari, 263 ta agrofirmalar va boshka sub’ektlar bilan jami 13 mln 95 ming 700 tonna sabzavot, poliz, meva-uzum maxsulotlari va kartoshka ishlab chikarish maksadida tuzilgan shartnomalarga muvofik joriy yilning 15 aprel xolatiga barcha toifadagi asosiy va oralik maydonlarga 135,4 ming gektar (72,0%) sabzavot, 20.3 ming gektar (45,0%) poliz ekinlari va 63,8 ming gektar (109,0%) maydonlarga kartoshka ekilgan;

Parrandachilik, xususan tuxum va parranda gushti etishtirish bozoridagi talab taklifdan kuprok bulib bunga yil davomida ishlab chikarilayotgan maxsulotlarning  tulik realizatsiyasi va ichki bozordagi narxlarning me’yoriy narxlardan ancha yukoriligi dalil bula oladi. Xususan 2008 yilda utgan 2007 yilga nisbatan parrandalar bosh soni 13,2 foizga kupayib, tirik vaznda gusht ishlab chikarish 6.7% va tuxum ishlab chikarish 12,6 foizga usgan. Ushbu usish suratlari 2009 yilda xam davom etishi kutilmokda.

Prezidentimizning Islom Karimovning 2008 yilning 21 aprelida kabul kilgan «SHaxsiy yordamchi fermer xujaliklarida chorva mollarini kupaytirishni ragbatlantirishni kuchaytirish, xamda chorvachilik maxsulotlari ishlab chikarishni kengaytirish borasidagi kushimcha chora-tadbirlar tugrisida»gi karori parrandachilik rivojida xam muxim omil bulayotir.

Ixtisoslashtirilgan chorvachilik xujaliklari va parrandachilik korxonalariga ajratilgan ekin maydonlaridan fakat em-xashak etishtirishda foydalaniladi. CHorva maxsulotlarini, jumladan kayta ishlangan maxsulotlarni sotishdan kelgan daromadlar turli tulovlardan ozod kilindi.

Uzbekiston Kishlok va suv xujalini vazirligining ma’lum kilishicha, parrandachilikni rivojlantirish maksadida paxtachilik va gallachilik bilan shugullanadigan fermer xujaliklarining xar biriga 50 bosh tovuk, ikkitadan sogin sigir, meva – sabzavot, polizchilikka ixtisoslashgan xujaliklarga esa yuztagacha tovuk va turt bosh sogin sigir parvarishlashda xar tomonlama yordam kilinmokda.

Parrandachilik - respublikada sanoat asosida rivojlangan xujaliklarda tovuk (tuxum, gushti yunalishlari), gusht uchun kurka, urdak, goz, parxez taomlar uchun bedana bokiladi. Uzbekistonda parrandachilik maxsulotlarining asosiy kismi "Uzparrandasanoat" respublika ishlab chikarish birlashmasi korxonalarida etishtiriladi. Uning tarkibida 71 ta parrandachilik fabrikasi 12 ta nasilchilik xujaligi 5 ta tuxum, 7 ta gushtga ixtisoslashgan.

1997 yillarda Uzbekistonda 11 millionga yakin parranda mavjud bulgan bulsa bugungi kunga kelib, 2008 yilga kelib bu kursatkich 2,5 baravarga ortgan va 27 mln. boshdan ortikni tashkil etadi.

Soxaning keyingi un yillik ichidagi rivojlanishi taklif soning keskin ortishiga va axolini extiyojini kondirilishiga erishilayotgan bulganligiga karamasdan ushbu maxsulotlarga bulgan talab kundan-kunga usib bormokda.

2- Grafik. Talab va taklif mutanosibligi.