Tasdiqlayman” Koson 2-son kasb-hunar maktabi direktori I. M. Karimov

Taяnch tushunchalar:
Teng taʼsir etuvchi kuch,oddiy mexanizmlar,
Mashg’ulot shiori:
O’qishga imkon borligi-bu buyuk BAXT!
(S.A.Chapligin)


2-Ilova
“Tushunchalar taxlili” usuli uchun o’quv topshirig’i:

1-Kichik guruh uchun topshiriq

TUSHUNCHA	MAZMUNI
Tezlik
Kuch
Kuchlarning mustaqillik prinsipi
Fazo va vaqt

TUSHUNCHA	MAZMUNI
Tezlanish
Blok
Tangensial tezlanish
Inertlik

2-Kichik guruh uchun topshiriq


3-Kichik guruh uchun topshiriq

TUSHUNCHA	MAZMUNI
Dinomometr
Qiya tekislik
Richag

4-Kichik guruh uchun topshiriq
3-Ilova
1-Slayd

Nisbiylik prinsipining ochilishiga asosiy sabablardan biri, Yerning harakati, aniqrog‘i uning o‘z o‘qi atrofi da aylanishi haqidagi gipoteza bo‘ldi. Shunday savol tug‘iladi: agar Yer o‘z o‘qi atrofi da aylanadigan bo‘lsa, nega biz uni Yer sirtida o‘tkazilgan eksperimentlarda sezmaymiz? Bu muammo ustidagi muhokamalarda qatnashgan o‘rta asrda yashab ijod qilgaNyutonning ikkinchi qonunini o‘rganishda jismga faqat bitta kuch ta’sir etayotgan hol ko‘rib chiqilgan edi. Nyutonning uchinchi qonunini o‘rganishda jismlar ta’sirlashganda bir nechta kuchlar o‘zaro ta’sirlashishini ko‘rdik.Kundalik turmushda ham jismga faqat bitta kuch ta’sir etadigan hol kuzatilmaydi. Harakatlanayotgan jismlarga tortuvchi kuchdan tashqari ishqalanish kuchi ham ta’sir qiladi. Gorizontal sirtda turgan m massali jismga Ft tortuvchi kuch ta’sir qilayotgan bo‘lsin. Bu paytda unga Fish ishqalanish kuchi ham ta’sir qiladi. Agar Ft > Fish bo‘lsa, jism harakatga keladi. Bunda jismning olgan tezlanishini aniqlash uchun qaysi kuchdan foydalanamiz? Bunda teng ta’sir etuvchi kuch tushunchasidan foydalaniladi. Teng ta’sir etuvchi kuch deyilganda jismga qo‘yilgan barcha kuchlarning geometrik yig‘indisi, ya’ni natijaviy kuch tushuniladi.

F=F_t-F_ish

Nikolay Orema (XIV asr), Olovuddin Ali al-Qushchi (XV asr)lar quyidagi xulosaga keldilar: Yerning aylanishi uning ustida o‘tkazilgan tajribalarga ta’sir qilmaydi.Faraz qilaylik, siz sinfdoshlaringiz bilan birgalikda ulkan kemaning ichida, tashqi oynalari qoraytirilgan xonasida o‘tiribsiz. Shunda sinfdoshlardan biri hozir kema tinch turibdimi yoki harakatdami, degan savolni berdi.kichik bo‘lganda, jism gorizontal yo‘nalishda o‘zgarmas V_o tezlik bilan tekis harakat qiladi. Shuning uchun istalgan t vaqtdan keyingi gorizontal yo‘nalishdagi ko‘chishi yoki uchish uzoqligi quyidagicha hisoblanadi: