Tasdiqlayman” Koson 2-son kasb-hunar maktabi direktori I. M. Karimov
Yüklə 8,85 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- F=F t -F ish
| Taяnch tushunchalar:
Tⸯqnashishga doir masalalar. Mashg’ulot shiori: O’qishga imkon borligi-bu buyuk BAXT! (S.A.Chapligin) 2-Ilova “Tushunchalar taxlili” usuli uchun o’quv topshirig’i: 1-Kichik guruh uchun topshiriq
2-Kichik guruh uchun topshiriq 3-Kichik guruh uchun topshiriq
4-Kichik guruh uchun topshiriq
3-Ilova 1-Slayd 1.0,3m/s tezlik bilan harakatlanayotgan 20t massali vagon 0,2m/s tezlik bilan harakatlanayotgan 30t massali vagonni quvib yetadi.Agar toʼqnashish noelastik boʼlsa,ular oʼzaro urilgandan keyin vagonning tezligi qanday boʼladi? Berilgan; Formula; Yechish; v1=0,3m/s m1 v1+m2v2=(m1+m2)v3 v3=m1v1+m2v2/m1+m2 m1=20t=2.104kg v3=0.24m/s m2=30t=3.104kg Javobi;v=0,24m/s v2=0.2m/s v3=? qilgaNyutonning ikkinchi qonunini o‘rganishda jismga faqat bitta kuch ta’sir etayotgan hol ko‘rib chiqilgan edi. Nyutonning uchinchi qonunini o‘rganishda jismlar ta’sirlashganda bir nechta kuchlar o‘zaro ta’sirlashishini ko‘rdik.Kundalik turmushda ham jismga faqat bitta kuch ta’sir etadigan hol kuzatilmaydi. Harakatlanayotgan jismlarga tortuvchi kuchdan tashqari ishqalanish kuchi ham ta’sir qiladi. Gorizontal sirtda turgan m massali jismga Ft tortuvchi kuch ta’sir qilayotgan bo‘lsin. Bu paytda unga Fish ishqalanish kuchi ham ta’sir qiladi. Agar Ft > Fish bo‘lsa, jism harakatga keladi. Bunda jismning olgan tezlanishini aniqlash uchun qaysi kuchdan foydalanamiz? Bunda teng ta’sir etuvchi kuch tushunchasidan foydalaniladi. Teng ta’sir etuvchi kuch deyilganda jismga qo‘yilgan barcha kuchlarning geometrik yig‘indisi, ya’ni natijaviy kuch tushuniladi. F=Ft-FishNikolay Orema (XIV asr), Olovuddin Ali al-Qushchi (XV asr)lar quyidagi xulosaga keldilar: Yerning aylanishi uning ustida o‘tkazilgan tajribalarga ta’sir qilmaydi.Faraz qilaylik, siz sinfdoshlaringiz bilan birgalikda ulkan kemaning ichida, tashqi oynalari qoraytirilgan xonasida o‘tiribsiz. Shunda sinfdoshlardan biri hozir kema tinch turibdimi yoki harakatdami, degan savolni berdi.kichik bo‘lganda, jism gorizontal yo‘nalishda o‘zgarmas Vo tezlik bilan tekis harakat qiladi. Shuning uchun istalgan t vaqtdan keyingi gorizontal yo‘nalishdagi ko‘chishi yoki uchish uzoqligi quyidagicha hisoblanadi: 2.Odam massasi 2kg boʼlgan jismni 1m balandlikka 3 m/s2 tezlanish bilan koʼtarganda qancha ish bajaradi? Berilgan; Formula; Yechish; m=2kg A=Fh A=m(g+a)h=26N h=1m F=m(g+a) Javobi A=26N a=3 m/s2 g=10 m/s2 A=? 2.Oʼzgarmas kuch taʼsirida harakat boshlangandan jism birinchi sekundida 0,5m yoʼl bosdi.Agar jismning massasi 25kg boʼlsa,taʼsir etuvchi kuchni toping? Berilgan; Formula; Yechish; Δt=1s F=ma 2-formuladan a ni topamiz a=2ΔS/(2Δt-1)=1m/s2 ΔS=0,5m ΔS=a/2(2Δt-1) F=ma=25x1=25N Javob; F=25N M=25kg F=? qildi. Turli narsalar tashlab ko‘rilganda haa= Ft-Fish/mbilan aniqlanadi. Qiya tekisliklarda tgα≥μ boʼlsa jism qiya tekislik boʼylab pastga qarab a tezlanish bilan harakatlanadi. Tezlanishni topish uchun ma=mg.sinα-μmgcosα tenglamani tuzamiz. Tenglikning ikkala tomonini m ga qisqartirib, a=g(sinα-μcosα)Jismlarning bloklardagi harakati esa quyidagicha topiladi; mmasi polga qarab tik holda aynan bir joyga tushdi. Demak, kema tinch turibdi, degan xulosaga kelindi. Tashqi palubaga chiqib qaralsa, kema bir tekisda chayqalmasdan suzib ketayotgan ekan! Demak, mexanik tajribalarni tinch turgan sinf xonasida o‘tkazilsa ham, to‘g‘ri chiziqli tekis harakatlanayotgan vagon yoki kema ichida o‘tkazilsa ham bir xil kechar ekan.Bunga birinchi bo‘lib Galiley o‘z e’tiborini qaratgan edi. Galiley ham siz faraz qilgandek, ulkan kema ichida kuzatilayotgan mexanik jarayonlar, agar kema to‘g‘ri chiziqli tekis harakatlanayotgan bo‘lsa, xuddi tinch turganda qanday kechsa, shunday borishini yozib qoldirgan. Bunda sanoq sistemasi sifatida Yer emas, balki harakatlanayotgan vagon yoki kema olinadi.Ti nch holatda turgan yoki nisbatan to‘g‘ri chiziqli tekis harakatlanayotgan sanoq sistemalari inersial sanoq sistemalari deyiladi. sarflanganvaqtgabog'liqkattalik. Tezliknafaqatharakattezligi, balkiuningyo'nalishinihamko'rsatadiganvektorkattalikdir. 2-Slayd
3-Slayd 3.Koptokni yerdan qaytib 2h balandlikka koʼtarish uchun uni h balandlikdan pastga qanday boshlangʼch tezlik v0 bilan tashlash kerak?Toʼqnashish absalyut elastik deb hisoblansin. Berilgan; Formula; Yechish; h1=hEk=ΔEpv0=√2gΔh=√2gh h2=2h mv2/2=mgΔh vo=? v2/2=gΔh 4-Slayd
Toifalash sharxini tuzish qoidasi: Toifalash bo’yicha ma’lumotlarni taqsimlashning yagona usuli mavjud emas. Bitta mini-guruhda toifalarga ajratish boshqa guruhda ajratilgan toifalardan farq qilishi mumkin. Ta’lim oluvchilarga oldindan tayyorlab qo’yilgantoifalarni berish mumkin emas, bu ularning mustaqil tanlovi bo’la qolsin. O’quvchilar uchun yo’riqnoma: Toifalashda jism harakatlari turlariga ahamiyat bering! Yüklə 8,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|