Telekommunikatsiya texnologiyalari
Yüklə 488,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
| O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI “ TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI” FAKULTETI 3-BOSQICH AKT 11-21 GURUH TALABASINING “ KOMPYUTER TARMOQLARI ” FANIDAN 1-MUSTAQIL ISHI Bajardi : Sherxonov.Sh Qabul qildi: Abduvaliyev.A Mavzu: Kompyuter tarmoqlarining rivojlanish evalyusiyasi. Reja: 1. Kompyuter tarmoqlarining asosiy protokollari. 2. Tarmoq ilova va texnologiyalarining umumiy tushunchalari. 3. Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. 4. Tarmoq arxitekturalari. 5. Kompyuter tarmoqlarning asosiy elementlari. 6.Pog’onali arxitektura tushunchasi, pog’onali arxitektura protokollari Kompyuter tarmoqlarining rivojlanish evalyusiyasi. Komputer tarmoqlarining rivojlanish evolutsiyasiSobirov QosimjonKompyuter tarmoqlarining rivojlanishiSo'nggi uch asrning har biri dominant texnologiyaning ustunligi bilan ajralib turadi:XVIII asr - sanoat inqilobi va mexanizatsiyalash;19-asr - bug‘ dvigatellari davri;XX asr - axborot to'plash, qayta ishlash va tarqatish texnologiyalari. 21-asrda ma'lumotlarni yig'ish, tashish, saqlash va qayta ishlash o'rtasidagi farqlar tezda yo'q bo'lib ketmoqda..Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishiAxborot hisoblash tarmog'i(kompyuter tarmog'i, kompyuter tarmog'i) – ma'lumotlar va / yoki resurslarni almashishni ta'minlash uchun telekommunikatsiya vositalari yordamida birlashtirilgan bir nechta kompyuterlar (hisoblagichlar) to'plami. Tarqatilgan tizim– foydalanuvchini yagona yagona tizim interfeysi bilan ta'minlaydigan, maxsus dasturiy ta'minot orqali o'zaro bog'langan mustaqil kompyuterlar to'plami.Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishiAxborot hisoblash tarmog'i(kompyuter tarmog'i, kompyuter tarmog'i) – ma'lumotlar va / yoki resurslarni almashishni ta'minlash uchun telekommunikatsiya vositalari yordamida birlashtirilgan bir nechta kompyuterlar (hisoblagichlar) to'plami. Axborot-hisoblash tarmoqlarining (ICN) asosiy maqsadi ushbu tarmoqda tarqatiladigan resurslarga qulay va ishonchli kirishni tashkil etish orqali tarmoq foydalanuvchilariga turli xil axborot va hisoblash xizmatlarini samarali taqdim etishni ta'minlashdir.Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishiKompyuter tarmog'I – bu bitta texnologiya bilan bog'langan avtonom kompyuterlar to'plami. Ikki kompyuter, agar ular ma'lumot almashish imkoniyatiga ega bo'lsa, bog'langan deb nomlanadi.Tarqatilgan tizimda ko'plab avtonom kompyuterlarning mavjudligi foydalanuvchiga ko'rinmaydi - u uchun bu operatsion tizim ustidagi vositachilik tufayli bitta o'zaro bog'liq tizim. Tarqatilgan tizimning misoli – foydalanuvchi uchun hamma narsa hujjat (veb-sahifa) kabi ko'rinadigan World Wide Web.Tarqatilgan tizim bu yuqori darajada ulanish va elementlarning shaffofligini ta'minlaydigan tarmoqqa asoslangan dasturiy ta'minot tizimi. Shunday qilib, kompyuter tarmog'i va tarqatilgan tizim o'rtasidagi farq apparatda emas, balki dasturiy ta'minotda (ayniqsa, operatsion tizimda) yotadi.Kompyuter tarmoqlarining kelib chiqishiKompyuter tarmoqlari - zamonaviy sivilizatsiyaning ikkita ilmiy va texnologik yo'nalishlari kommunikatsiya va kompyuter texnologiyalari rivojlanishining mantiqiy natijasidir.Kompyuterlarning rivojlanishi iqtisodiyotning "lokomotivi" ga aylandi50-yillar. Meinfreymlar davriOmmaviy ishlov berish tizimlari - mainframe + ish navbati.Barcha kiritish / chiqarish funktsiyalari markazlashtirilgan.60-yillar. Ko'p terminalli tizimlar60- yillar. Ko'p terminalli tizimlarKo’p terminalli tizimlar, vaqtni taqsimlash rejimida ishlash - mahalliy tarmoqlarni (meynframe + terminallar) yaratish uchun birinchi qadamHisoblash quvvati to'liq markazlashtirilgan.Kirish va chiqish funktsiyalari taqsimlanadi.Grosch qonuni Herb Grosch tomonidan 1965 yilda kompyuterning ishlashi to'g'risida quyidagi kuzatuvlarga ishora qiladi: «Men Grosh qonunini kamtarlik bilan chaqiradigan asosiy qoida bor: qo'shimcha tejash bu tezlikni o'sishining asosiy ildizidir, ya'ni hisob-kitoblarni 10 baravar arzonlashtirish uchun siz buni 100 barobar tezroq bajarishingiz kerak.»Grosch qonuni : kompyuterning ishlashi uning narxining kvadratiga mutanosibdir. Ikkita kuchsizroq bo'lganidan ko'ra bitta juda kuchli mashinani sotib olish foydaliroq.Ko'p terminalli tizimlar kompyuter tarmog'i emas; mainframe faqat bitta.Rivojlanishning navbatdagi turtki - masofaviy terminallarning asosiy tarmoq manbalariga kirishidir60-yillarning oxiri, 70-yillarning boshlari. Birinchi global tarmoqlarning tug'ilishiGlobal tarmoqlarning paydo bo'lishi (Wide Area Network)– "terminal-kompyuter" yoki "kompyuter- kompyuter" tugunlari o'rtasida avtomatik rejimda ma'lumotlarni almashish qobiliyati.Magnit lenta g'altaklarini tashish qiyin - ma'lumotlar tashish paytida buziladi. Kompyuter tarmoqlarining asosiy protokollari. Kompyuter tarmog'i uchun zamonaviy protokollar, odatda, paketlar shaklida xabarlarni jo'natish va qabul qilish uchun paketli kommutatsiya texnikasidan foydalanadi - to'plangan va qayta o'rnatiladigan qismlarga bo'lingan xabarlarga bo'linadigan xabarlar. Har biri alohida kompyuter uchun mo'ljallangan har bir yuzlab kompyuter protokoli ishlab chiqilgan. maqsadlar va muhitlar. Kompyuter tarmoqlarida foydalaniladigan asosiy protokollar quyidagilardir: 1. IP (Internet Protocol): IP, kompyuterlarni tarmoqda unikal identifikator (IP manzil) orqali aloqalashadi. Bu protokol paketlar halidagi ma'lumotni manzillarga ro'yxatga olish, yo'jalab chiqarish va tarqatishning tizimidir. IPning iborasi IP manziliga bo'lgan paketlarda kiritiladi. 2. TCP (Transmission Control Protocol): TCP, ixtiyoriy ma'lumotni kompyuterlar o'rtasida ishonchli o'zaro munosabatlarni ta'minlaydigan protokol hisoblanadi. Ushbu protokol ma'lumotlarni segmentlar halida uzatadi va qaytarayotgan tarafdan qabul qilinishi bilan bir nechta kompyuterlar o'rtasida boshqarishni ta'minlaydi. 3. UDP (User Datagram Protocol): UDP, TCP bilan ishonchsiz o'zaro munosabatlarni ta'minlashda ishlatiladigan protokol hisoblanadi. UDP haqida ma'lumotlar segmentlar (datagrammalar) halida tarqatiladi, lekin ma'lumotlar ishonchsizlik o'qimlarini ta'minlashi yo`q. 4. ICMP (Internet Control Message Protocol): ICMP, Internedtga asoslangan xatolarni aniqlash va yangi hato xabarlarni tarqatish uchun ishlatiladigan protokol hisoblanadi. ICMP, ma'lum kompyuterlarga xato xabarlarini yuborish va tarmoqdagi davlatlarning holatini tekshirishni amalga oshiradi. 5. HTTP (Hypertext Transfer Protocol): HTTP, veb-sahifalarni tarmoq orqali tarqatish protokolining eng mashhur turlaridan biridir. Bu protokol yordamida veb- brauzerlar va veb-serverlar orasida ma'lumotlar o'zaro almashishadi. 6. FTP (File Transfer Protocol): FTP, ma'lumotlar o'zaro almashishning bir qismini tashish va qabul qilish uchun ishlatiladi, masalan, fayllarni tarqatish uchun. Bu protokol yordamida fayllar ko'chirilishi, ko'chirilgan fayllarni korsatish va o'chirish amalga oshiriladi. 7. SMTP (Simple Mail Transfer Protocol): SMTP, elektron pochta xabarlarni tarqatish uchun ishlatiladigan protokoldir. Bu protokol ma'lumotlarni elektron pochta serverlari orqali uzatishni amalga oshiradi. 8. POP3 (Post Office Protocol version 3): POP3, elektron pochtadagi xabarlar bilan ishlaydigan protokoldir. Bu protokol yordamida pochtadagi xabarlarni akkountdan o'qib olish va ularni joylashtirish mumkin. 9. DNS (Domain Name System): DNS, tarmoqdagi IP manzillarni domen nomlari bilan bog'lash uchun foydalaniladigan protokoldir. DNS, kompyuterlar IP manzillarini foydali domen nomlari bilan ta'minlashga yordam beradi. 10. HTTPS (Hypertext Transfer Protocol Secure): HTTPS, veb saytlar orqali ma'lumotlarni himoyalanayotgan bir xavfsizlik protokolining variantidir. Ushbu protokol yordamida ma'lumotlar shifrlanib, maxfiy ravishda uzatiladi. Tarmoq ilova va texnologiyalarining umumiy tushunchalari. Tarmoq - bu ikki yoki undan ortiq qurilmalarni bog'lanishidan hosil bo'ladigan aloqadir. Bunga misol qilib ixtiyoriy narsa olish mumkin. Masalan bir kompyuterdan boshqasiga ma'lumot uzatish yoki bir necha kishilik yoki jamoaviy o'yinlarni o'ynash imkoniyati mavjud. 2ta insonni telefon orqali suhbat qurishida ham asosi sifatida tarmoq yotadi. Qisqacha aytadigan bo'lsak, har qanday qurilmani boshqa qurilmalar bilan aloqa qilishida tarmoq tushunchasi yotadi. 1-rasm (1-rasm) Oxirgi qurilmalar (kompyuter, telefon, printer, faks va h.k); Tarmoq protokoli tarmoq qurilmalari orasidagi aloqa uchun qoidalar va qoidalarni belgilaydi. Tarmoq protokollari qurilmalar bir-birlari bilan aloqa o’rnatish va ularni bog’lash uchun mexanizmlarni, shuningdek ma’lumotlarni yuborilgan va qabul qilingan xabarlarga qanday paketlanganligini ko’rsatuvchi formatlash qoidalarini o’z ichiga oladi. Ba’zi protokollar ishonchli va / yoki yuqori ishlaydigan tarmoq aloqasi uchun mo’ljallangan xabarlarni tasdiqlash va ma’lumotlarni siqishni qo’llab- quvvatlaydi Xizmat – Tarmoq taqdim etadigan xizmatlar (audio/video qo’ng’iroq, ma’lumot uzatish va h.k Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari Kompyuter tarmoqlarini ko’pgina belgilar, xususan xududiy taminlanishi jixatidan tasniflash mumkin. Bunga ko’ra global, mintakaviy va lokal (maxalliy) tarmoqlar farqlanadi. Qo’llaniladigan dasturiy taminot nuqtai nazaridan tarmoq tuzilishining ikki xil asosiy tamoyili joriy etilgan. Birinchi tamoyilda tarmoqning dasturlashtirilgan taminoti ko’pgina foydalanuvchilarga xamma kirishi mumkin bo’lgan bosh kompyuter resurslarini taqdim etishga mo’ljallangan. U ‘fayl-server’ deb yuritiladi. Bosh kompyuterning asosiy resursi fayllar bo’lgani uchun u shu nomni olgan. Bu dasturli modullar yoki malumotlarga ega fayllar bo’lishi mumkin. Fayl-server – bu serverning eng umumiy turi. Fayl -serverini disk xajmi odatdagi kompyuterdagidan ko’p bo’lishi kerak, chunki undan ko’pgina kompyuterlarda foydalaniladi. Tarmoqda bir qancha fayl – serverlar bo’lishi mumkin. Tarmoqdan foydalanuvchilarning birgalikda foydalanishiga taqdim etiladigan fayl-serverning boshqa tur serverlarini sanab o’tish mumkin. Masalan: printer, modem, faksimil aloqa uchun qurilma. Fayl-server resurslarini boshqaruvchi va ko’pgina tarmoq foydalanuvchilari uchun ruxsat beruvchi dasturiy taminoti tarmoqning operatsion tizimi deb ataladi. Uning asosiy qismi fayl-serverda joylashadi; ishchi stantsiyada faqat resurs va fayl-server orasidan murojaat qilinadigan dasturlar oralig’idagi interfeys rolini bajaruvchi uncha katta bo’lmagan qobiq joylashtiriladi. Ikkinchi tamoyil “klient-server” arxitektura deb ataladi. Uning dasturiy taminoti resurslardan jamoa bo’lib foydalanishgagina mo’ljallanib qolmay, ularni qaytaishlash va foydalanuvchi talabiga kura resurslarni joylashtirishga mo’ljallangan. “Klient-server” arxitekturalar dasturi tizimi ikkita bo’linmadan iborat: Serverning dasturiy taminoti va foydalanuvchi – mijozning dasturiy taminoti. Bu tizimlar ishi quyidagicha tashkil qilinadi: mijoz-dasturlar foydalanuvchining kompyuterida bajariladi va umumiy kirish kompyuterida ishlaydigan dastur – serverga so’rov jo’natiladi. Malumotlarning asosiy kismini qayta ishlash kuchli server tomonidan amalga oshiriladi, foydalanuvchi kompyuteriga faqat bajarilgan so’rov natijalari yuboriladi. Malumotlar bazasi serverlari katta xajmdagi malumotlar (bir necha 10 Gigabayt va undan ko’p) bilan ishlashga mo’ljallangan. Global tarmoqlari ilovalarida klient-server arxitekturasi (malum manoda) asosiy sanaladi. Katta matnli saxifalarni saqlash va qayta ishlashni taminlovchi mashxur Web- serverlari, FTD-serverlari, elektron pochta serverlari va boshqalar malum. Sanab o’tilgan xizmat turlarining mijoz dasturlari ushbu serverlar tomonidan xizmatni qabul qilib olish va ulardan javob olish uchun so’rash imkonini beradi. Tarmoqda axborotni ishlab chiqaruvchi va undan foydalanuvchi ob’yektlar tarmoq ob’yektlari deyiladi. Tarmoq ob’yektlari alohida kompyuter, kompyuterlar kompleksi, ishlab chiqarish robotlari va boshqalar bolishi mumkin. Axborotlarni territorial joylashuviga kora kompyuter tarmoqlarini uchta asosiy sinfga bo`lish mumkin: global tarmoqlor, regional (mintaqaviy) tarmoqlar, lokal (mahalliy) tarmoqlar 2-rasm (2-rasm)Tarmoq axitekturasi Tarmoq arxitekturalari Tarmoq arxitekturasi - bu kompyuter tarmog'ining tuzilish uslubi, dizayni. Bu tarmoqning fizikaviy tarkibiy qismlari va ularning funktsional tashkil etilishi hamda konfiguratsiyasi, uning ishlash tamoyillari va protseduralari, shuningdek foydalaniladigan aloqa protokollari uchun asosdir. Kompyuter tarmog'ining arxitekturasi - dasturiy ta'minotni, apparat ta’minoti, protokollarni va ma'lumotlarni uzatish vositalarini fizikaviy va mantiqiy bog’lanishi sifatida tavsiflanadi. Boshqacha qilib aytganda, arxitektura kompyuterlarni qanday tashkil etilganligi va kompyuterga vazifalar qanday taqsimlanganligini belgilab beradi. Yüklə 488,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|