Telekomunikatsiya texnologiyalar ” fakulteti 3-bosqich tt-11-21 guruh talabasining “Kompyuter tarmoqlari” fanidan tayyorlagan

IPv4 va IPv6 protokollari va ularning paket strukturalari
IPv4 va IPv6 protokollari, Internet Protocol (IP) ni aloqador versiyalari hisoblanadi. Bu protokollar, internet tarmoqlarida ma'lumotlarni paketlarga bo'lish va ularga manzil beringan tarzda o'rnatilishiga asoslanadi. Bu yerda IPv4 va IPv6 ning asosiy farqlari va ularning paket strukturalari haqida ma'lumot beraman:

IPv4:
IPv4, 32 bitlik manzil to'plami bilan ishlaydigan bir protokoldir. Paket strukturasida quyidagi elementlar mavjud:
1. Versiya (Version): 4 bitlik maydon bo'lib, IPv4 ni ifodalaydi.
2. Xavfsizlikning chegaralari (Header Length): 4 bitlik maydon bo'lib, IP-headerning uzunligini bayon etadi.
3. Xizmat sifati (Type of Service): 8 bitlik maydon bo'lib, paketning xizmat sifatini, masalan, ustunlik darajasi va xavfsizlik darajasi haqida ma'lumot beradi.
4. Uzunlik (Total Length): 16 bitlik maydon bo'lib, paketning butun uzunligini bayon etadi.
5. Identifikator (Identifier): 16 bitlik maydon bo'lib, paketning identifikatorini ifodalaydi.
6. Flaglar (Flags): 3 bitlik maydon bo'lib, fragmentatsiya haqida ma'lumot beradi.
7. Fragment-offset (Fragment Offset): 13 bitlik maydon bo'lib, fragmentning qayerdan boshlanishini bayon etadi.
8. Ustunlik (Time to Live): 8 bitlik maydon bo'lib, paketning tarmoqda qancha vaqt bo'lishi kerakligini ifodalaydi.
9. Protokol (Protocol): 8 bitlik maydon bo'lib, paketda o'z ichiga olgan protokolni ifodalaydi (masalan, TCP yoki UDP).
10. Manzil (Source Address): 32 bitlik maydon bo'lib, paketni yuborgan manzilni ifodalaydi.
11. Manzil (Destination Address): 32 bitlik maydon bo'lib, paketning yetib kelgan manzilini ifodalaydi.
12. Opsiyonal sahalar (Options): 32 bitlik maydon bo'lib, opsional sahalar uchun reservlangan joydir.
13. Ma'lumot (Data): Paketda o'z ichiga olgan ma'lumotlarni ifodalaydi.

IPv6:
IPv6, 128 bitlik manzil to'plami bilan ishlaydigan yangi bir protokoldir. Paket strukturasida quyidagi elementlar mavjud:

1. Versiya (Version): 4 bitlik maydon bo'lib, IPv6 ni ifodalaydi.
2. Ustunlik (Traffic Class): 8 bitlik maydon bo'lib, paketning ustunlik darajasini ifodalaydi.
3. Uzunlik (Payload Length): 16 bitlik maydon bo'lib, protokolning boshqa elementlari bilan birga ma'lumotlar to'plamining uzunligini ifodalaydi.
4. Ustunlik (Next Header): 8 bitlik maydon bo'lib, keyingi protokolni ifodalaydi (masalan, ICMPv6 yoki TCP).
5. Hop Limit: 8 bitlik maydon bo'lib, paketning tarmoqda qancha hop bo'lishi kerakligini ifodalaydi (IPv4-da Time to Live bilan o'xshash).
6. Manzil (Source Address): 128 bitlik maydon bo'lib, paketni yuborgan manzilni ifodalaydi.
7. Manzil (Destination Address): 128 bitlik maydon bo'lib, paketning yetib kelgan manzilini ifodalaydi.
8. Ma'lumot (Data): Paketda o'z ichiga olgan ma'lumotlarni ifodalaydi.

IPv6 ning paket strukturasida opsional sahalar (Extension Headers) ham mavjud bo'lishi mumkin. Bu sahalar IPv6ning iloviy imkoniyatlarini kengaytirish uchun ishlatiladi va keyingi protokollardan keyingisiga yo'naltirish uchun xavfsizlik va tizim xizmatlari kabi qo'shimcha ma'lumotlarni ifodalaydi.

IPv4:
- IPv4 (Internet Protocol version 4) internet tarmoqlarida eng ko'p ishlatilgan IP versiyasidir.
- IPv4 manzillari 32 bitlik sonlar to'plamidan iborat bo'ladi, masalan, 192.168.0.1.
- IPv4 manzillari 4 xonali onlik sanoqlardan iborat bo'ladi va har bir xonada 0-255 oralig'ida qiymat bo'lishi mumkin.
- IPv4 manzillari "noktalama belgilarining" (dot-decimal) formatida ifodalaydi.
- IPv4 protokoli 4.3 milliarddan kam manzillarni taqsimlash imkonini beradi.
- IPv4 manzillari unikal emas bo'lishi mumkin, ya'ni bir nechta qurilmalar o'rtasida bir xil IPv4 manzilining bo'lishi mumkin.
- IPv4 manzillari tarmoq va host manzillari bilan tarkib topgan bo'ladi. Tarmoq manzillari ajoyiblar sifatida bilinadi, masalan, 192.168.0.0/16.

IPv6:
- IPv6 (Internet Protocol version 6) internet tarmoqlarida yangi versiyadagi IP protokolidir.

- IPv6 manzillari 128 bitlik sonlar to'plamidan iborat bo'ladi, masalan, 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334.
- IPv6 manzillari 8 xonali 16lik sanoqlardan iborat bo'ladi va har bir xonada 0-FFFF oralig'ida qiymat bo'lishi mumkin.
- IPv6 manzillari "kaklar" (colon-hexadecimal) formatida ifodalaydi.
- IPv6 protokoli 3.4 x 10^38 ta manzil berish imkonini beradi, bu IPv4 ning juda katta miqdordan ko'ra juda ko'p manzillarni taqsimlash imkonini anglatadi.
- IPv6 manzillari unikal bo'lishi kerak, ya'ni har bir qurilmada o'ziga xos IPv6 manzili bo'lishi talab qilinadi.
- IPv6 da manzillar tarmoq manzillari va interfeys manzillari bilan tarkib topgan bo'ladi. Tarmoq manzillari 2000::/3 orqali boshlanadi.

IPv4 va IPv6 protokollari orasidagi asosiy farqlardan biri manzil o'lchami bo'lib, IPv4 32 bitlik manzillar bilan ishlaydi, lekin IPv6 128 bitlik manzillar bilan ishlaydi. Bu o'zgartirish IPv6 ga katta miqdordagi manzillarni taqsimlash imkonini beradi va internet tarmoqlarining kengayishi uchun zarur bo'ladi. IPv6 hamkorlikni o'z ichiga olgan IPv4 bilan hamkorlik qilishga imkon beradi, shuningdek, IPv6-da xavfsizlik va qo'shimcha xizmatlar uchun kengaytirilgan imkoniyatlar mavjud.