Telekomunikatsiya texnologiyalar ” fakulteti 3-bosqich tt-11-21 guruh talabasining “Kompyuter tarmoqlari” fanidan tayyorlagan

CWDM va DWDM tizimi o'rtasidagi taqqoslash
Narxlar farqi - CWDM tizimi kamroq ma'lumotlarga ega, ammo ishlatish uchun ishlatiladigan kabel arzon va unchalik murakkab emas. DWDM tizimi zichroq kabelga ega va ancha katta hajmdagi ma'lumotlarni olib yurishi mumkin, ammo bu xarajatlarni taqiqlashi mumkin, ayniqsa dasturda katta hajmli kabel yotqizish zarurati tug'ilganda.
Uzatish masofasi - DWDM tizimi yuqorida aytib o'tilganidek uzoqroq masofaga uzatishga mo'ljallangan. Ular ko'proq ma'lumotni taqqoslanadigan CWDM tizimiga qaraganda kamroq shovqinli kabelning katta hajmli uzatishi orqali uzatishi mumkin. Agar ma'lumotlarni uzoq masofalarga uzatish zarurati tug'ilsa, DWDM tizimi ma'lumotlar uzatish funktsional imkoniyatlari va to'lqin uzunliklari bo'ylab yurishi kerak bo'lgan uzoq masofalarga kamroq aralashganligi nuqtai nazaridan eng yaxshi hisoblanadi.
CWDM tizimi uzoq masofalarni bosib o'tolmaydi, chunki to'lqin uzunliklari kuchaytirilmayapti va shuning uchun CWDM uzoq masofalarga nisbatan funktsional imkoniyatlari cheklangan. Odatda, CWDM har qanday masofani taxminan 100 milya (160 km) bosib o'tishi mumkin, kuchaytirilgan DWDM tizimi esa yanada uzoqroqqa borishi mumkin, chunki signal kuchlanishi davriy ravishda vaqti-vaqti bilan oshirilib boriladi. Signalni kuchaytirishni ta'minlash uchun talab qilinadigan qo'shimcha xarajatlar natijasida CWDM echimi vazifa tanqidiy ma'lumotiga ega bo'lmagan qisqa yugurish uchun yaxshiroqdir.
PON texnologiyasi
Optik kabelni yotqizish — bu juda keskin yondashishdir. Avvallari u haddan ziyod qimmat hisoblanardi. Biroq hozirgi vaqtda optik komponentlar narxining sezilarli darajada pasayishi tufayli bu yondashish muhim bo‘lib qoldi. Hozirgi kunda abonent tarmoqlarini tashkil qilish uchun optik kabelni yotqizish, yangi abonent tarmoqlarini qurish va eskilarini tiklashda ancha foydali hisoblanmoqda. Shunga ko‘ra optik tolali exnologiyalarni ulashning ko‘plab usullari mavjud. Optik modemlar, optik Ethernet, Micro SDH texnologiyasi asosidagi bir qator an’anaviy yechimlar tufayli PON (Passive Optic Network) passiv optik tarmoqlar arxitekturasidan foydalanish bilan yangi yechim yuzaga keldi.Agar so‘nggi yillarda zamonaviy aloqa tarmoqlarining tolali optik kabellar orqali tashkil qilinayotganini, o‘tkazuvchanlik qobiliyatining yuqoriligini nazarda tutsak, abonent tarmoqlarida PON texnologiyasini qo‘llash maqsadga muvofiq.PON texnologiyasining asosiy vazifasi markaziy tugunlar orasidagi magistralni (SDH/ATM) va abonent tugunlarini ulash, shuningdek, daraxtsimon topologiyali to‘liq passiv optik tarmoqni yaratishga asoslangan, oraliq tugunlarda esa ta’minot va xizmatni talab qilmaydigan kompakt passiv optik ajratgich (birlashtirgichlar yoki splitterlar deb ham ataladi) joylashgan. Bunday texnologiya ko‘proq paketli kommutatsiya transport texnologiyasiga mos keladi. Chunki u ma’lumotlarni yuqori tezlikda uzatish hisobiga trafiklarni (ovoz, ma’lumot va video) birlashtirishni lozim bo‘lgan sifatli xizmatni ta’minlaydi va Xalqaro Telekommunikatsiya Ittifoqi (ITU-T) tomonidan G.983.1 va G.983.2 tavsiyalari nomini olgan.
Optik ulanuvchi tarmoqlar qurilishining to‘rtta asosiy topologiyasi mavjud: «nuqta-nuqta», «halqa», «aktiv tugunli daraxtsimon», «passiv tugunli daraxtsimon».
Ulardan ko‘proq qo‘llaniladiganlarini qarab chiqamiz:
• «nuqta-nuqta» topologiyasi. Axborot kanallar bo‘yicha ikkita nuqta orasida uzatiladi. Turli tolalardagi oqimlarning birlashishi/ ajrashishi ro‘y beradigan tugunlarida multipleksor/demulti­pleksorlar o‘rnatiladi. Bundan tizimlar yordamida ko‘p sonli video va audio ma’lumotlarni vaqtning real masshtabida optik tarmoqda tolalarning cheklangan holida ham uzatish masalalarini yechish mumkin;
• tarmoqlanuvchi topologiya. Axborotni tugundan tugunga uzatish alohida kanallarning kiritishi/chiqarishi yo‘lga qo‘yilgan oraliq tugunlar orqali amalga oshadi. Oraliq tugunlardagi yo‘qotishlar hisobiga aloqa uzoqligi biroz kamayadi. Bunday tizim transport magistrallarida, neft-gaz uzatmalarida va boshqa davomli obyektlarda videokuzatuvlarda qo‘llaniladi;
• «halqa» topologiyasi. Bunday topologiya parametrni qo‘riqlash masalasini hal qiladi. «Halqa» uzilgan holda ham tarmoq ixtiyoriy tugunlar orasida axborotni uzatish qobiliyatini saqlab qoladi.
«Nuqta-nuqta» topologiyasi (6.19-a rasm) foydalanilayotgan tarmoq texnologiyasida chegaralanishlarga yo‘l qo‘ymaydi. «Nuqta- nuqta» topologiyasi ixtiyoriy tarmoq standartida ham, nostandart yechimlarda ham amalga oshirilishi mumkin. Uzatilayotgan axborot himoyasi va xavfsizligi nuqtayi nazaridan «nuqta-nuqta» ulanishida abonent tugunlarining maksimal himoyalanganligi ta’minlanadi. Modomiki, optik kabelni abonentgacha alohida yotqizish kerak ekan, bunday yondashish ancha qimmatdir va, asosan, yirik abonentlar uchun ma’qul hisoblanadi.
«Halqa» topologiyasi (6.19-b rasm) telekommunikatsiyaning SDH asosidagi magistral tarmoqlarida tavsiya qilinadi. Ammo ulanuvchi tarmoqlarning barchasida ham yaxshi natija beravermaydi.
Tugunlarda joylashgan shahar magistralini qurish loyihalashtirish bosqichida rejalashtiriladi, ulanuvchi tarmoqda esa qayerda, qachon va qancha abonent tugunlari o‘rnatilishini oldindan bilib bo‘lmaydi. Foydalanuvchilarning «halqa» topologiyasiga tasodifiy va vaqt bo‘yicha ulanishi, yangi abonentlarni ulash uchun halqani uzish va qo‘shimcha segmentlar qo‘yish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Natijada g‘oyatda ko‘p sindirilgan halqa hosil bo‘ladi.

Amaliyotda bunday halqalarning ko‘pincha alohida kabelga joylashtirilishi ko‘proq sindirib siqilgan halqalarga o‘xshaydigan halqalarning hosil bo‘lishiga olib kelishi, tarmoqning ishonchliligini sezilarli darajada kamaytiradi. Shunga asoslanib, «halqa» topologiyasining asosiy afzalligini minimumga olib boradi. Aktiv tugunli daraxt» topologiyasi (6.19-d rasm) — optik tolani qo‘llash nuqtayi nazaridan tejamli yechimdir. Bu yechim markaziy tugundan abonentgacha 1000/100/10 Mbit/s tezlikdagi (1000 Base-LX, 100 Base-FX, 10 Base-FL) iyerarxiya bilan Ethernet standarti doirasida yaxshi hisoblanadi. Lekin daraxtning har bir tugunida albatta aktiv qurilma (IP tarmoqqa kiruvchi kommutator yoki marshrutizator) bo‘lishi kerak. Optik ulanuvchi Ethernet tarmog‘ida berilgan topologiyadan foydalanishning afzalligi nisbatan arzonligi, asosiy kamchiligi — aktiv qurilmalarning oraliq tugunlarida alohida manba talab qilinishi hisoblanadi.PON ning passiv optik tarmoqlagichlari asosidagi daraxtsimon topologiyada (6.19-e rasm), shu texnologiya asosidagi «nuqta- ko‘p nuqta» mantiqiy topologiya qo‘llaniladi. Markaziy tugunning bitta porti o‘nlab abonentni qamrab oluvchi daraxtsimon arxitektura asosida butun boshli optik-tolali segmentni ulashi mumkin. Bunda daraxtning oraliq tugunlarida manba va xizmat talab qilmaydigan zich, to‘liq passiv optik ajratkichlar (splitterlar) o‘rnatiladi.PON texnologiyasi Full Services Access Network (FSAN) standartiga asoslangan bo‘lib, bu texnologiya quyidagi standartlar bo‘yicha qurilishi mumkin:
• A-PON — ATM protokolini qo‘llashga asoslangan.
• E-PON — Ethernet formatida kadrlarni optik trakt orqali uzatishga asoslangan.
• B-PON — Broadband PON — keng polosali xizmatlar bilan birga Ethernet ulanish, analog va raqamli videoni translatsiya qilishni amalga oshiradi.
• G-PON — Gigabit PON — yangi yechim, juda yuqori unumdorlikka ega bo‘lib, multiservis xizmatlarni amalga oshirishga mo‘ljallangan.
PON arxitekturasining afzalliklari:
• oraliq aktiv tugunlarning yo‘qligi;
• markaziy tugunda optik uzatkich va qabul qilgichlarning tejalishi;
• tolaning tejalishi;
• yangi abonentlarni ulashning yengilligi va xizmat ko‘rsatishning qulayligi.
Kamchiligi: PON texnologiyasining murakkabligi va oddiy daraxt topologiyasida zaxiralashning yo‘qligidir.
6.20-rasmda PON texnologiyasining ishlash prinsipi ko‘rsatilgan.


PON tarmog‘ining xususiyatlari:
• bir tola bo‘yicha bir-biriga qarama-qarshi ikki uzunlikdagi (1550 nm va 1310 nm) to‘lqinni uzatuvchi daraxtsimon arxitekturadan iborat;
• daraxtning oraliq tugunlarida passiv optik tarmoqlagichlar joylashadi;
• TDMA ulanish usulidan foydalanish abonentlar orasida o‘tkazish polosasining moslashuvchan taqsimlanishiga yo‘l qo‘yadi;
• markaziy tugundan kelayotgan bitta tolaga 32 ta abonent tugunlarini ulash mumkin;
• PON texnologiyasida kiruvchi trafikni keng ommaga yetkazib berishda oqimlarni spektral ajratishdan va chiquvchi kanalda esa vaqt bo‘yicha multipleksorlashdan foydalaniladi;
• maksimal masofasi 20 km ni tashkil qiladi.
PON texnologiyasidagi asosiy term inlar: