TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
72 isə köklü əsaslar üzərində deyil, köçürmə sistemi ilə qurulduğun dan zövqü oxşasa da, dəyərlərin altüst olmasına təkan veririrdi. İyirminci əsrin sonunda telesənayedə bir neçə cəbhə üzüzə durmağa və maraq mövqelərini aralarında bölməyə nail olmuş dular. CNN–informasiya, MTV–musiqi, E–əyləncə və Discovery– mədənimaarif. Bu nəhəng kanalların, 1990–2000ci illərdə hakim olan qüvvəti, gücü XXI əsrin ilk onilliyində zəifləməyə başladı. İnternetin və kinonun “3d” imkanları abhavanı yenilədi. İnter netin inkişafı sosial, video şəbəkələrin meydana çıxması, vaxtilə telesənayenin kinematoqrafiyadan üstünlüklərini onun əlindən almağa başladı. Bu gün “Facebook”, “My spage”, “Youtube” kimi şəbəkələr tamam fərqli yanaşmanı, azad seçim imkanını yaradır. Postmodernizmdən sonrakı mərhələ – postpostmodernizmin işə düşməsi daha açıq dramaturji model qurmağa imkan verir. Klas sik model yeni libasda internet vasitəsilə üzə çıxır. Teatrda obrazlı deyilsə, müəllif hər bir anlamı daşıyan gücdürsə, kinoda daha həlledici qüvvədir. Televiziya anlamında məhz rejis sor ən əsas idarəedən insan, həlledici və formalaşdırandır. Teatrda hər detal funksionaldırsa, TVdə kinodakı kimi, abhavanı yarat maq üçündür. Skip Press telesənayeni təhlil edərək kriminal, tibbi və ailəvi komediyaların televiziya üçün əbədi olduğu qənaətinə gəlir. Bu mövzular, qəribə də olsa, hər zaman aktualdır. Bu, birba şa insani istəklər, maraqlarla bağlıdır. “Açar deşiyindən baxmaq” hissi, digərinin başına gələn faciəni izləmək istəyi insanın əzəl təbiətindədir. Reytinqin idarə olunmasında məhz insanların gizli istəkləri, yaşantıları əsas götürülür. Bəzən açıq şəkildə hər kəs bu tipli və ya açıqsaçıq məqamları olan verilişləri tənqid etsələr də, gizli şəkildə hisslərinə uyğun məqamları izləyərək ictimai həyatda hisslərini gizlətməyə üstünlük verirlər. Bu mənada Azərbay can teleməkanında dünyada tanınmış, yer tutmuş layihələrin tək rarlanmasından, qeyrimüəyyən, korkoranə eksperimentlərdənsə, artıq yerini tutmuş layihənin uyğunlaşdırılması dəbi özünü doğ ruldur. Reytinqi, bazarda yerini müəyyən etmədən bir layihəyə başlamaq TV üçün yersiz riskdir. Lakin dünyada özünün seyrçi or dusunu toplamış layihənin canlandırılması düşünülmüş, gərəkli addımdır. Telekanalları bunda qınamaq bəsit yanaşmadır. Eyni uğurla bütün istehsal və yaradıcı sahələri tənqid hədəfinə almaq olur. “Niyə bizdə balet, opera və ya xor var?” deməklə “TVdə ni yə bu layihələr təkrarlanır?” fikri eyni cür səslənir. Rusiya və Türkiyənin timsalında telefilmlərə nəzər yetirsək, hətta serialların belə adaptasiyasına rast gələrik. O cümlədən, televerilişlər hansı 73 sa kanallardan götürülüb uyğunlaşdırılır. Televiziyada yaradıcılıq bəşəri əhəmiyyət kəsb etməklə milli, ölkədaxili dəyərlərə uyğun laşdırılmalıdır. Əks halda bu yaradıcılıq gözübağlı döyüşə getməyə bənzəyər. Çağdaş kinematoqrafiya mürəkkəb yaradıcılıq yolu keçərərk teatr pyeslərinin bəlli janrları çərçivəsindən çıxıb yeni janrlar ya rada bilmişdir. Bu gün kinematoqrafiyada mövcud olan janrlara nəzər yetirək: ekşn, macəra, animasiya, komediya, pritça, detek tiv, dram, dramediya, ansambl kinosu, fentezi, qara film, dəhşət, indi, müzikl, mistika, canlı təbiət, melodrama, romkom, elmi fantastika, triller, hərbi film, vestern. Televiziya dramaturgiya sı da özünün istər oyun, sənədli, informativ, istərsə də analitik janrlarında tamam ye ni sərhədlər yaradıb. Qovuşuqda yaranan yeniliklər TVnin təbiəti, dəyişkənliyi, dinamikası ilə bağlıdır. İstənilən telelayihənin ərsəyə gəlməsi oun ümumi konsepsiyasının müəyyənləşməsindən başlayır. Konsepsiyanın müəyyənləşməsi isə bilavasitə ideyanın mahiyyəti ilə baş verir. Məhz dəqiq ideya konsepsiya doğura bilər. Konsepsiyanın çatdırılması üçün forma, daha dəqiq ifadə etsək, struktur müəyyənləşir. Görkəmli mütəfəkkir Aristotel dramaturgiyanın strukturunu öyrənərək onun hərtərəfli təhlilini vermişdir. “Poetika” əsərində hadisəni və fabulanı tragediyanın əsas məqsədi hesab edən müəllif onun keyfiyyətini yox, hadisəni tamlıqla göstərməsini, əhatə etməsini vacib sayır. Fabulanın strukturunu əvvəl, orta, axır böl güsü ilə təqdim edən Aristotel əvvəlin və sonun təsadüfliyini inkar edərək onların məqsədli, ardıcıl olmasının vacibliyini qeyd edir. Dram nəzəriyyəçiləri bu fikirləri davam etdirərək kino və TV dra maturgiyasının yeni strukturları barədə mülahizələr irəli sürdülər. Sild Fild, Loyoş Eqri, Cozef Compel, Con Trebi, Kris Xartli, Melani Fillips, Robert Maktli, A. Mitta və digər müəllifləri bu mövzu ma raqlandırmış, onlar nəzəri cəhətləri müəyyən etməklə yeni struk tur dəyişikliklərini təklif etmişlər. Burada söhbət daha çox kinematoqrafiyadan gedirsə, bəs tele yaradıcılığın dramaturji nəzəriyyəsi hansı ölçü və sxemlə mü əyyənləşməlidir? Bu vacib və həllini gözləyən sualın cavabını tapmaq istiqamətində televiziya nəzəriyyəçilərinin tutarlı elmi araşdırmalarına, demək olar ki, rast gəlinmir. Aşağıda teleproq ramın strukturunu kinossenarinin strukturu ilə müqayisəli şə kildə göstərməyə çalışacağıq. Ancaq öncədən deyək ki, teleserial sənayesində yeddi aktlıq struktur anlayışı var ki, bu da klassik strukturdan mahiyyətcə fərqlənmir. Sadəcə olaraq iki saat davam Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|