Телман Оруъов
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
72 cavabsız qoyurdu. Bu vaxt Tiberi dekret verdi və bu dekretə görə vəzifəli şəxslər məsuliyyət qorxusundan öz vəzifələrini icra etməkdən imtina etdilər. Elə bu vaxt əleyhdarlarında onu öldürmək fikri yarandı. Xalq yığıncağında səsvermə başlandığı vaxt qutuların oğurlandığı məlum oldu, onları varlılar oğurlamışdılar. Keçmiş konsullar diz üstə çökərək ondan səsverməni təxirə salmağı xahiş etdilər və Tiberini senata müraciət etməyə inandırdılar. Senat da heç nə etməyən də, Tiberi qanunsuz bir hərəkətə əl atdı - Oktavini hakimiyyətdən uzaqlaşdırmağa cəhd etdi. Əvvəlcə o, Oktavidən xahiş etdi ki, xalqın ədalətli tələbinə əməl etsin, lakin Oktavi rədd cavabı verdi. Bu vaxt o, yeganə çıxış yolunu, onlardan birinin hakimiyyətdən məhrum olunmasında gördü və istədi ki, əvvəlcə Oktavi onun vəzifədən uzaqlaşdırılması barədə xalq yığıncağında məsələ qaldırsın. Belə olduqda Tiberi söz verdi ki, xalqın arzusuna uyğun olaraq o, özəl həyata qayıdacaqdır. Oktavi bu təklifdən də imtina etdi və belə olan halda, Tiberi onun vəzifədən kənarlaşdırılması məsələsini səsverməyə qoyacağını bildirdi. Sonrası günü xalq yığıncağı toplaşanda Tiberi yenə Oktavini inandırmağa çalışdı, lakin heç nəyə nail olmadı. Bundan sonra o, Oktavinin tribunluqdan azad edilməsini səsverməyə qoydu. Romadakı 35 tribadan 17-si Oktavinin əleyhinə səs verdi, bircə triba da onlara qoşulsaydı, məsələ həll olunardı. Bu vaxt Tiberi səsverməni dayandırdı və Oktaviyə müraciət etdi, əvvəlcə onu öpdü, özünü uzun müddət şərəfsizliyə məhkum etməməyi xahiş etdi, lakin Oktavi gözləri yaşla dolu, dinməz dayanmışdı. Onun nəzərləri varlılara və sahibkarlara sataşdıqda bildirdi ki, Tiberi necə bilirsə, elə də onunla davransın. Beləliklə qanun qəbul edildi və Oktavini liktor güclə tribunadan aşağı saldı. Bundan sonra isə aqrar qanunu qəbul olundu. Yuxarıda qeyd olunan komissiya yaradıldı. Yığıncağı buraxmamışdan əvvəl Tiberi xalqa müraciət etdi və dedi: "Xalq tribunu müqəddəs və toxunulmaz şəxsdir, çünki onun fəaliyyəti xalqa həsr olunur və onlar xalqın mənafeyini qorumalıdır. Lakin, əgər tribun xalqdan üz döndərirsə, ona ziyan vurursa, onun hakimiyyətini kiçildirsə, onun səsverməsinə mane olursa, bununla o, öz-özünü hakimiyyətdən məhrum edir, çünki öz borcunu yerinə yetirmir. Qoy o Kapitolini dağıtsın, cəbbəxananı yandırsın, ehtiyac altında buna da dözmək olar. Belə hərəkət etsə, o, pis tribun olduğunu göstərəckdir; lakin kimsə demokratiyanı devirirsə, o, artıq tribun deyildir. Buna dözmək olarmı ki, tribun hətta konsulu həbsxanaya apara bilir, xalq isə tribunu, bu hakimiyyəti ona verənlərin ziyanına sui-istifadə edəni, həmin hakimiyyətdən məhrum edə bilmir. Axı konsulu da, tribunu da eyni qaydada xalq seçir. Çar hakimiyyəti özündə bütün dövlət vəzifələrini daşıyır, bundan əlavə müqəddəslik və təntənəli qaydalarla ilahi qüvvəyə qaldırılır. Ancaq Roma dövlətə ziyan gətirən Tarkvinini də qovdu və bu Romanı yaradan qədim hakimiyyət bir adamın günahı üzündən ləğv edildi... Beləliklə, xalqına qarşı günah işlədən tribun toxunulmazlığını saxlayırsa, özü də bunu ona xalq vermişdir, bu yolverilməzdir, çünki o, öz hakimiyyətinin mənbəyi olan qüvvəni sarsıdır. Əgər tribuna tribaların çoxu səs vermişsə, bu onun tribunatı ədalətlə əldə etdiyini göstərir; məgər daha ədalətli bu olmayacaqdırmı ki, əgər onun əleyhinə bütün tribalar səs vermişsə, ondan tribunat geri alınsın... Tribun hakimiyyətini də xalq bir adamdan başqasına keçirə bilər. Bu hakimiyyət toxunulmaz və dəyişilməyən hesab edilə bilməz; Axı bu hakimiyyətə yiyələnmiş adamlar, bəzən özləri ondan 73 imtina edirlər". Tiberi öz hərəkətini müdafiə etmək üçün bu dəlilləri gətirdi. Bir daha qeyd etmək lazım gəlir ki, plebeylərin mənafelərini müdafiə etmək üçün hələ 494-cü ildə xalq tribunu vəzifəsi təsis edilmişdi. Tiberi bundan sonra yeni qanun layihələri təklif etdi, onun məqsədi senatın hakimiyyətini zəiflətmək idi. Bu qanunlara görə, hərbi xidmət müddəti qısaldıldı, məhkəmə qərarlarından xalqa apellyasiya vermək hüququ qoyuldu, hakim vəzifəsini aparan senatorların sayı qədər, atlı zümrəsindən olanlara da hakim yeri verildi. Səsvermə vaxtı əks tərəf üstün gələndə, yığıncaq səhərisi günə təxirə salındı. Tiberi tribunadan düşəndə göz yaşı içərisində xalqa yalvarırdı ki, qorxur ki, gecə düşmənləri onun evinə hücum edib, onu qətlə yetirsinlər. Ona görə də xalqdan olan adamlar gecə onun evinin yanında, onu mühafizə etdilər. Səhərisi senator Fulvi Flakk Tiberiyə məlumat verdi ki, varlılar öz aralarında onu öldürməyi qərara almışlar. Bundan sonra liktorlar camaatı sıxışdırmağa başladılar və şüvülləri qoparıb, hücum vaxtı müdafiə olunmaq üçün onunla silahlanmağa başladılar. Tiberi ona təhlükə yarandığını adamlara göstərmək üçün əlini başına toxundurdu. Düşmənləri isə senata qaçıb xəbər verdilər ki, Tiberi tac tələb edir. Qarışıqlıq başlandı və Nazika konsuldan tələb etdi ki, Romanı xilas etsin və tiranı edam etsin. Konsul bu təkliflə razılaşmadıqda, Nazika dedi: "Əgər hakimiyyətin ali nümayəndəsi respublikaya xəyanət edirsə, onda hamıya, kim qanunçuluğu hifz etməyə kömək etmək istəyirsə, mənim arxamca gəlməyi təklif edirəm". Bu sözlərlə də o, toqasını başına çəkib Kapitoliyə cumdu. Onun arxasınca çoxları gedirdi. Adamlar da senatorlara qoşuldular və əllərində oturacaq qırıqları, bıçaq Tiberinin üstünə hücum çəkdilər. Tribunu müdafiə edənlərin bəziləri döyüldü, bəziləri öldürüldü, qalanlar isə qaçmağa başladılar. Tiberi qaçanda, kimsə onun paltarından yapışdı, bu vaxt o toqasını açdı və qaçanda büdrəyib yıxıldı, qalxanda tribunlardan biri - Publi Saturey onun başına zərbə endirdi. İlk zərbə oturacağın ayağı ilə vurulmuşdu. Beləliklə Tiberi öldürüldü və bu iğtişaşda üç yüzdən artıq adam öldürüldü. Tiberi Qrakxın bəlkə də ona böyük şöhrət gətirə biləcək ömrü belə vaxtsız başa çatdı. Bu hadisə 133-cü ildə baş verdi. Bu vaxt onun 29 yaşı var idi. Publi Stsipion Emilian öz qaynı Tiberinin öldürüldüyünü eşitdikdə və ondan bu qətlə münasibəti soruşulduqda demişdi ki, əgər onun dövləti ələ keçirmək məqsədi var imişsə, düzgün olaraq öldürülmüşdür. Bu yığıncağın hiddətinə səbəb olduqda, Karfageni və Numantsiyanı dağıtması ilə şöhrət qazanmış Stsipion uca səslə bildirdi ki, o, silahlı düşmənlərinin harayından heç vaxt qorxmadığı halda, İtaliyanın onlara ögey ana olduğu adamlar onu qorxuda bilərmi? Elə bu dövrdə Perqam çarı Attal vəfat etdi və ölkəsini Roma xalqına vəsiyyət etdi, bundan 60 il sonra Vifiniya çarı IV Nikomed də belə bir hərəkət etdi. Yunanıstan və Makedoniya zəbt edildikdən, Selevkidlər dövləti məğlub olduqdan sonra Kiçik Asiya əraziləri tədricən Roma ağalığına keçirdi. Bu hadisələrdən on il sonra Tiberinin kiçik qardaşı Qay Qrakx məhz belə bir mübarizəyə qoşuldu. Qay igidlikdə qardaşına çox oxşasa da, istedadda və natiqlik qabiliyyətində ondan üstün idi. Öz qabiliyyətinə görə, o, dövləti idarə edə bilərdi, lakin qisasçılıq hissindən, yaxud da çar hakimiyyətinə yiyələnmək məqsədilə o, qardaşı kimi xalq tribunu oldu. O, qardaşı Tiberidən doqquz yaş kiçik idi. Plutarxın yazdığına görə o, siyasi fəaliyyətə öz seçiminə görə deyil, zərurət üzündən Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|