Tema: Paskal programmalastiriw. Paskalda siziqli programma
Yüklə 20,73 Kb.
|
|
Tema: Paskal programmalastiriw.Paskalda siziqli programma Joba
1. Paskal programmalastırıw tili haqqında ulıwma maǵlıwmatlar 2. Paskal programmalastırıw tili alfaviti 3. Stardart funkiyalar 4. Paskal programmalastırıw tilinde máseleler Huge algoritmik tili Cyurix texnologiya institutı professorı Niklausom virtom tárepinen 1969 -1970 jıllarda studentlerge programmalastırıw tiykarların uyretiw maqsetinde islep shıǵılǵan. Bul ájayıp ideyanı Barland Intemational firması rawajlantirip qolay Interfeyske iye Turbo Paskal ortalıǵın jaratadı. hám Paskal programmalastırıw tili dúnya boylap keń tarqaladı. Paskal programmalastırıw tili ótken asrimizdin aqırlarıda baslawshılar hám de professional programmistler ushın tiykarǵı qural bolıp kelgen. Hazirgi kúnde de óz poziciyasin joǵaltpagan halda oqıp -úyreniw maqsetinde kóplegen jas programmistler tárepinen úyrenilip atır. Bunıń tiykarǵı sebepleri tómendegiler bolıwı múmkin:
Paskal dıń logikalıq dawamı retinde házirgi kúnde professional máselelerdi sheshiw múmkin bolǵan Delphi programmalastırıw tiliniń jaratılıwı • Informatika boyınsha túrli mámleket pán olimpiadaları hám de jahom olimpiadası máseleleri Paskal programmalastırıw tilinde hal etiliwi. Paskal programmalastırıw tilin ózlestiriw basqa programmalastırıw tilin ózlestiriw ushın tiykar bóle alıwı sıyaqlılardı aytıw múmkin. Endi biziń aldımızda algoritmları EHM mishinadigan tilde jazıw máselesi turadı, onıń ushın arnawlı algoritmik tiller bar. EHM payda bolǵanınan berli júdá kóplab algoritmik tiller jaratılǵan. Ulami shártli túrde úsh tipga ajıratıw múmkin: Tómen dárejedegi programmalastırıw tilleri (mashina tilleri) Orta dárejedegi programmalastırıw tilleri Joqarı basqıshlı programmalastırıw tilleri Tómen dárejedegi programmalastırıw tillerinde buyrıqlar hám ámeller málimkodlar (nomerler) menen kórsetilgen bolıp, olar EHM qurılmaları adresleri menenbevosita islewge mólsherlengen hám mashina till dep da júritiledi. Orta dárejedegi programmalastırıw tillerinde ámeller hám buyrıqlami (komandalar ) ni ańlatıw ushın adam túsiniwi ushın qolay bolǵan hár túrlı qısqartpa sózlerden paydalanıladı. Bunda da programma dúziwshi EHM qurılmaları adresleri menen islewi kerek. Bul qısqatmalar-mnemokodlar dep ataladı, bul túrdegi programmalastırıw tilleri assemblerlar dep ataladı. Joqarı dárejedegi programmalastırıw tillerinde kórsetpeler insan tiline jaqın bolǵan sózler hám birikpelerden ibarat bolıp, programma dúziw ushın júdá qolay hám qandayda bir arnawlı ámellerden tısqarı jaǵdaylarda adresler hám qurılmalar menen tikkeley baylanıslı kórsetpelerdi biliw zárúr emes. Joqarı basqısh programmalastırıw tillerine mısal retinde FORTRAN, Algol, RL-1, BASIC, PASCAL, C, C++ tillerin keltiriw múmkin. Informatsion texnologiyalarınıń jedel pát menen rawajlanıwı, Internettiń payda bolıwı, tazadan jańa hám málim maqsetlerge mólsherlengen programmalastırıw tilleri hám ortalıqları jaratıldı hám jaratılıp atır. Olarǵa mısal retinde dBase, KARAT, LISP, FoxPro, Simula, Delphi, visual Basic, visual S++, HTML, Java, Java Script sıyaqlı illas var programmalastırıw ortalıqların keltiriw múmkin. Házirgi kunga kelip obiektke jóneltirilgen hám vizual programmalastırıw texnologiyaları keń tarqalıp atır. Hár bir algoritmik óz alf alfaviti arnawlı belgisi hám birikpeleri, operatoriari, konstruksiyaları boladı hám olar málim bir sintaktik hám semantik nızam qaǵıydalarǵa buysinadi. Sintaksis-bul alfavitten paydalanılǵan halda qandayda bir algoritmik tilde isletiliwi múmkin bolǵan konstruksiyalami anıqlawshı qaǵıydalar sisteması bolıp tabıladı. Bul konstruksiyalar arqalı algoritmlar ańlatıladı. Sonday etip, sintaksis hár bir simvollar izbe-izliginiń berilgen tilden paydalanıw múmkinligin yok! múmkin emesligin anıqlap beredi. Semantika qandayda bir algoritmik til konstruksiyaların mánisi tárepinen tekseriwshi qaǵıydalar sisteması bolıp tabıladı. Birar algoritmik tildiń sintaktik qaǵıydalarial ańlatıw ushın arnawlı járdemshi tilge-metatil dep ataladı. Eń keń tarqalǵan metatillardan biri Bekus-Naurning metalingvistik formulaları hám sintaktik diagrammaları bolıp tabıladı. Bir algoritmik tildiń nızam qaǵıydaların anıq hám bir bahalı anıqlaw ushın maxis (meshicha, de, kikit zárúr boladı. Tildiń hár bir túsiniksi ushın birden-bir metoformula ámeldegi bolıwı kerek jáne onıń gáp bóleginde kiritilip atırǵan túsinik, ya'al metao'zgaruvchi kórsetiledi. Oń tárepte bolsa, metoo'zgaruvchining qabıllawı múmkin bolǵan bahalar kompleksi keltiriledi. Ádetde metoo'zgaruvchilar arnawlı kavslar ishinde jazıladı. Mısalı : Eskertip ótemiz vertikal I sızıq yamasa degen mánisti ańlatadı. Shama menen alayik biz Paskal programmalastırıw till N. virt (Shveytsariya Informatika institutı professor ) tárepinen 1968 jılda jaratılǵan. 1992 jılda Barland firması Paskal tiliniń SHEHMdag MS-DOSda ámel g'iluvchi Turbo-Pascal programmalastırıw paketlerin shıǵardı, TP júdá keń tarqaldı hám programmalastırıw tariyxında paydalanıwshılar sanınıń oshish páti boyınsha bul tilge teń keletuǵını joq. Bani Paskal tilinde algoritmlaming fundamental hám eń zárúrli konsepsiyalarınıń oydin hám túsiniwge ańsat formada berilgenligi menen túsintiriw múmkin. Programma dúziw waqtında programma dúziwshi onıń ixtiyoriga programmalastırıw till tárepinen beriletuǵın kategoriyalar menen pikir júrgizedi. Paskal tillini jaratıwda eki maqset názerde tutılǵan : - tusinerli hám tábiy kórsetilgen bir qatar fundamental túsiniklergaasoslangan programmalastırıwdı úyretiwge qolay bolǵan sistemalı predmet retinde jaratıw ; Ámeldegi bolǵan esaplaw mashinalarında tildi isletiwdiń isenimliligi hám natiyjeliligi. Paskal programmalastırıw tili eń zárúrli eki principke tiykarlanǵan :- strukturalı programmalastırıw principi (oǵan klassik strukturalı programmalastırıwdıń tiykarǵı basqarıwshı strukturaların ámelge asırıw quralları kiredi); -maǵlıwmatları shólkemlestiriwdiń strukturalı principi (ol K. Xoar tárepinen usınıs etilgen strukturalı túrlerdiń tolıq kompleksin oddly ózgeriwshiler, dızbekler, izbe-iz fayllar, jazıwlar, varianthi jazıwlar, kórsetkishler hám odan berilgenlerdiń jańa túrlerin jaratıwdıń rawajlanǵan quralların óz ishine aladı ); Paskal programmalastırıw till, zamanagóy programmalastırıwda zárúrli áhmiyetke iye bolǵan, programmalaming tuwrılıǵın tastıyıqlaytuǵın analitik usallaming taraqqiy tabıwında úlken rol aynadı. Ol házirgi kunge shekem programmalastırıwdıń tuwrılıǵın tastıyıqlawǵa múmkinshilik beretuǵın programmalastırıw sistemalarına iye bolǵan birden-bir til bolıp tabıladı. +ga im Kol Paskal programmalastırıw till, programmanıń bólimleri yamasa pútkil programma tuwrısında hár qıylı oy-pikirlerdi tastıyıqlawdı támiyinleytuǵın, jaqsı matematikalıq apparatqa tiykarlanǵan. K. Xoaming hákisiomatik sistemaları járdeminde ańlatıladı. Programmalardı islewin " sazlaw" dıń eski usılları ornına, házirgi waqıtta payda bolıp atırǵan programmalaming tap griligini tekseretuǵın avtomatikalıq sistemalardan paydalanıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Álbette, hámme ózgeriwshilerdi súwretlewdi talap etiliwi artıqsha bolıp kórinisi múmkin, lekin programma jazıw ańsatligiga qaraǵanda, onıń isenimli bolıwı áhmiyetlilew bolıp tabıladı.
Programmalastırıw tilleri jasalma tiller esaplanadı, olarda sintaksis hám semantik qaǵıydalar qatań anıqlanǵan boladı. Usınıń sebepinen Programmalastırıw tilleri tábiyiy tillerden ayrıqsha túrde gáplami kópmazmunli hám erkin aytıwǵa jol qoymaydı. Bunıń tiykarǵı sebebi tildegi hár bir kórsetpe mashina tilindegi anıq bir buyrıqqa ótedi. Sintaksis-bul qaǵıydalar kompleksi bolıp, Programmalastırıw tilinde ruxsat etilgen belgileming izbe-izligi hám tiykarǵı ishki dúzılıwdı anıqlaydı. Semantika-til birliklerine (sóz, sóz birikpeleri, gáplerine) beriletuǵın bahalar bolıp tabıladı. EHMlar endi júzege kelgen waqıtta programma dúziwde, tek mashina tillerinde, yaǵnıy sanlar járdeminde EHM orınlawı kerek bolǵan ámellerdiń kodlarında kirtigan. Bul halda mashina ushın tushinarli sanaq, sisteması retinde 2 lik, 6 lik, 8 lik sanaq sistemaları bolǵan. Programma usı sanaq sisteması daǵı sonla jardeminde kiritilgen. Joqarı basqıshlı programmalastırıwda, mashina tillerine qaraǵanda mashinaǵa maslasqan (baǵıtlanǵan ) belgili kodlardaǵı tiller esaplanadı. Belgiler kodlastırılgan tillerdiń tiykarǵı principlerı sonda, ol jaǵdayda mashina kodları olarǵa uyqas belgiler menen belgilenedi, hám de yadtı avtomatikalıq bólistiriw hám qátelerdi diagnoz qılıw kiritilgen. Bunday mashina maslasqan til-ASSEMBLER till atınıń aldı. EHM tek mashina tilin -buyrıqlar, operand hám sanlardıń ekilik sanok, sisteması daǵı kórinisin tushinadi. Usınıń sebepinen, Assembler tilinde jazılgaprogrammalar ushın ulami mashina tiline ótkeriwshi awdarmashı kerek boladı. Assembler tilindeg programmanı mashina tiline ótkeriwshi arnawlı programma translator dep ataladı, ayırım jaǵdaylarda onı assembler dep da ataydılar. Programmalastırıw tilleriniń keyingi basqıshında proceduralı tiller jaylasadı. Bul tilleriń tiykarǵı ózgesheligi sonda, olardıń sintaksis hám semantikasi konkret EHM (protsessor) buyrıqları quramına baylanıslı emes. Dúzilgen programmant konkret EHM ga bólewdi translator ámelge asırad Programmanıń baslanǵısh mami operativ yadqa kiritilgennen keyin ol translatsiya etiledi. Nátiyjede, naǵız ózi mashina tushinadigan buyrıqlar izbe-izligi payda boladı hám olardı orınlaw tiykarında EHM máseleni sheshedi. Programmanı awdarması jáne onı orınlaw procesi eki usılda ámelge asırılıwı múmkin Birinshi pal-kompliator dep atalıwshi usılda programmant EHMda orınlanıwı -awdarma Jaryoni tolıq, tawsılǵannan keyin ámelge asıriladı. Bunda awdarma programmasın operativ yadta saqlap turıwǵa hájet yuq, usınıń sebepinen yadtı tejewge eriwiladi. Ekinshi usıl - interpretatsiya-programma daǵı ayırım operatorlar olar tafima etilgen zamati atqarıladı, sonnan keyin náwbettegi operator awdarma etiledi, atqarıladı hám taǵı basqa. Bul rejimde yadta interpretator programması da bolıwı kerek, nátiyjede qosımsha yad isletiledi hám programmanıń islewi kompilyasiya etilgenge salıstırǵanda aste isleydi. Interpretatoming ábzallıq tárepleri programmalardı sazlaw waqtında kórinedi, yaǵnıy jol qoyılǵan qáteler dúzetiliwi múmkin. Kompilatorda bunday múmkinshilik joq Prosedural tillerdiń ulıwma qásiyetlerin kóreylik. Bul tillerde programma daǵı jazıwlar ulıwma qabıl etilgen matematikalıq jazıwlarǵa júdá jaqınnan túsiniw ushın jeńildir. Prolog hám Lisp tilleri smiy oylaw salasındaǵı máseleleri sheshiwgamoslashgan. Bul tiller belgili maǵlıwmatları qayta -islew arqalı matematika hám logikalıq máselelerdi sheshiwge eń qolay tiller bolıp tabıladı. 1971 jılda payda bolǵan Paskal till programmalastırıw texnologiyalarına strukturalı programmalastırıw ideyasın alıp kirdi. Nátiyjede bir másele bir neshe bóleklerge bólingen halda bólek sheshiliwi hám aqırında bima programmaǵa Jıynanıw múmkinshiligi júzege keldi. Si til zamanagóy kompyuterler kususiyatlarini ózinde sáwlelendirgen hám nátiyjeli programmalar jaratıwda Assembler ga shaqırıq etpeytuǵın til retinde kórinetuǵın boldı. Bul til UNIX operatsion sistemasında jazılǵan. Usı waqıtta programmalastırıw texnologiyasınıń perspektivalı baǵdarlarınan biri obiektke jóneltirilgen programmalastırıw tilleri bolıp tabıladı Obiektler kóp isletiledigan/programma modulları bolıp tabıladı. Óz gezegindeobyektlar eki bólekten dúziledi: metodlar hám ózgeriwshiler. Metodlar procedura hám funksiyalar kompleksi bolıp, obiekt Islew algoritmın anıqlaydı. Ózgeriwshiler hár qıylı bahalardı qabıl etedi. Obiektke maslasqan programmalastırıwdıń tiykarǵı mánisi sonda, ápiwayı obiektlerden miyrasxorlıq arqalı quramalı obiektler shejiresin jaratıw múmkin. Bunda qandayda bir máseleni sheshiwy degende másele algoritmına sáykesobyektlar shejiresin qurıw tushiniladi. Obiektke jóneltirilgen tillerdiń ayqın úlgisi bul Delphi vizual programmalastırıw ortalıǵı bolıp tabıladı. Bul ortalıq Turbo Paskal tili tiykarında jaratılǵan bolıp, ol jaǵdayda programma jaratıw ortalıǵındaǵı ámeldegi komponentalami proektlestiriw tiykarında boladı. Sol sebepli de bas programma Rgoject dep ataladı. Delphining taǵı bir zárúrli ózgesheligi vizual programmalastırıw bolıp tabıladı, yaǵnıy programma jaratılıp atırǵan waqıtta dúziwshi payda bolatuǵın programma formasın kórip turadı hám grafik interfeys járdeminde komponentalar formasın ózi maqul tapqan jayına qoyıwı múmkin. Paydalanilgan adebiyatlar: 1 .N.Kultin Samouchitel Programmirovanie v Turbo Pascal 7.0 2.Delphi. Moskva Sank-Peterburg, 1999 g. 3 V.G.Abramovi dr. Vvedenie v yazk Paskal.-M.:Nauka, 1988. 4 Sagatov M.V.,Yakubov O.X. Informatika (maruzalar mami) Yüklə 20,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|