Teqvim-2015. pdf

321
Bəstəkar
Musiqi.Opera.Balet
85
illiyi
Tofiq Bakıxanov 
 
1930 
DEKABR
Tofiq  Əhmədağa oğlu Bakıxa-
nov 1930-cu il dekabr ayının 8-də 
Bakıda, görkəmli tarzən, respubli-
kanın Xalq artisti Əhməd Bakıxa-
novun ailəsində dünyaya göz açıb. 
O, XIX əsrdə Azərbaycanın məşhur 
alimi, tarixçisi, şairi və ictimai xa-
dimi Abbasqulu Ağa Bakıxanovun 
(təxəllüsü Qüdsi) nəslindəndir. 
Tofiq Bakıxanov ilk musi-
qi təhsilini Ü.Hacıbəyov adına 
Azərbaycan Dövlət Konservatori-
yası  (indiki Bakı Musiqi  Akade-
miyası) nəzdindəki onillik musiqi 
məktəbində (indiki Bülbül adına 
orta ixtisas musiqi məktəbi) skripka 
aləti üzrə respublikanın  Əməkdar 
müəllimi M.İ.Simberovdan al-
mışdır. Sonra  Azərbaycan Dövlət 
Konservatoriyasında təhsilini da-
vam etdirərək oranı iki ixtisas 
üzrə - 1953-cü ildə skripka üzrə 
professor A.N.Amitonun, 1957-
ci ildə  bəstəkarlıq üzrə professor 
Q.Qarayevin sinfini - bitirmişdir. 
Tələbəlik illərində T.Bakıxanov 
ifaçılıq fəaliyyəti ilə  məşğul ola-
raq Azərbaycan Dövlət Simfonik 
Orkestrində, həmçinin Azərbaycan 
radiosunun simfonik orkestrində 
solist kimi çalışmışdır.  
T.Bakıxanovun yaradıcılığın-
da kamera-instrumental və simfo-
nik  janrlı  əsərlər üstünlük təşkil 
edir. O, üç balet (“Xəzər balladası”, 
“Şərq poeması” və “Xeyir və Şər”), 
bəstəkar Nəriman Məmmədovla 
birlikdə yazdığı 3 musiqili komediya 
(“Altı qızın biri pəri”, “Məmmədəli 
kurorta gedir”, “Qız görüşə tələsir”), 
tar və müxtəlif alətlər ilə simfonik 
orkestr üçün 25 konsert, 20 sonata, 
5 simfonik muğam (“Nəva”, “Şah-
naz”, “Rahab”, “Humayun”, “Dü-
gah”), 8 simfoniya, 6 simfonik po-
ema, kamera musiqisi sahəsində 26 
sonata, müxtəlif tərkibli ansambllar 
üçün əsərlərin, 100-dən artıq mahnı 
və romansın müəllifidir.  
Bəstəkar 
yarım əsrdən artıqdır ki, 
Bakı Musiqi Akademiyasında gənc 
nəslə musiqinin sirlərini öyrədir.
Professor Tofiq Bakıxanovun 
çoxşaxəli yaradıcılığı dövlətimiz 
tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, 
o, 1991-ci ildə “Xalq artisti” fəxri 
adına layiq görülmüş, 2000-ci ildə 
“Şöhrət” ordeni ilə, bir sıra medal-
lar və  Fəxri fərmanlarla təltif edil-
mişdir. 
Haqqında  resenziyalar, monoq-
rafiyalar, silsilə məqalələr yazılmış, 
“Tofiq Bakıxanov” adlı televiziya 
filmi çəkilmişdir. 
Bəstəkar bu gün də yorulmaq 
bilmədən bir-birindən gözəl əsərlər 
yaradaraq milli musiqi xəzinəmizi 
zənginləşdirir. 
 
Ə d ə b i y y a t
“Xeyir və Şər” baletindən 
skripka və fortepiano üçün 
köçürmələr: dərs vəsaiti 
/T.Bakıxanov.- Bakı, 2010.- 
44 s. (17 s.)
“Kəlam” gəzir dünyanı: 
[L.Mirzəbəylinin sözlərinə 
yazılmış musiqilər. For-
tepiano ilə oxumaq üçün] 
/T.Bakıxanov.- Bakı, 2012.- 
28 s.
Quzey Kıprıs fəsilləri: Quzey 
Kıprıs suitaları: Kaman:  
Skripka və fortepiano üçün 
/T.Bakıxanov.- Bakı, 2014.- 
70 s. 
Abdullayev, A. Tofiq Bakı-
xanovun yaradıcılığında 
xalq sevgisindən istifadənin 
bəzi bədii prinsipləri 
/A.Abdullayev //Musiqi dün-
yası.- 2012.- №2/51.- S.105. 
Тофик Бакиханов: “Живу 
музыкой”: [сборник]            
/сост. О.Алиева; ред. 
Г.Абдуллазаде; БМА им. 
Уз.Гаджибейли.- Баку: 
Мутарджим, 2014.- 463 с.  
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.kirimdernegi.org
8

---

322
Müğənni
Musiqi.Opera.Balet 
100
illiyi
Rəşid  Behbudov   
1915-1989 
DEKABR
Rəşid Məcid oğlu Behbudov 1915-ci 
il dekabr ayının 14-də Tiflisdə, xanəndə 
Məcid Behbudalı  oğlunun ailəsində 
dünyaya gəlmişdir. Anası Firuzə xanım 
Vəkilovlar nəslinə mənsub idi.
Uşaq yaşlarından məktəb xorunda 
oxuyan Rəşid 1933-cü ildə  Dəmiryolu 
Texnikumuna daxil olmuşdur. Təhsil 
illərində  tələbə özfəaliyyət orkestrində 
çalışmışdır.
Hərbi xidməti zamanı ordu ansamb-
lının solisti olan R.Behbudov, əsgəri 
xidmətdən sonra Tiflis estrada qrupla-
rından birində solistlik etmişdir. 
1945-ci ildə Bakı kinostudiyasında 
Ü.Hacıbəylinin eyniadlı operettasının 
motivləri  əsasında çəkilən “Arşın mal 
alan” filmində baş rol alan R.Behbudov 
filmin nümayişindən sonra dünyanın 50-
dən artıq ölkəsində yaratdığı Əsgər obrazı 
ilə təkrarsız səsi, yüksək musiqi duyumu 
və zərif artistlik qabiliyyəti ilə tanınmış 
və sevilmişdir. 1946-cı ildə bu rola görə 
“Stalin mükafatı” ilə  təltif olunmuş-
dur. 1949-cu ildə Budapeştdə keçirilən 
Gənclərin və  tələbələrin Ümumdünya 
festivalının iştirakçısı olmuşdur. 
1946-1956-cı illərdə Azərbaycan 
Dövlət Filarmoniyasının, 1953-1960-
cı illərdə fasilələrlə Azərbaycan Dövlət 
Opera və Balet Teatrının solisti, 1957-
1959-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Kon-
sert Ansamblının təşkilatçısı  və  rəhbəri 
olmuşdur. 
“Sevimli mahnı” (1958), “Bəxtiyar”, 
“1001-ci qastrol” (1974) bədii  filmlə-
rində, həmçinin “Doğma xalqıma” 
(1954) bədii-sənədli filmdə çəkilmişdir. 
1966-cı ildə Azərbaycan Dövlət Mahnı 
Teatrını yaratmış və ömrünün sonunadək 
teatrın solisti və bədii rəhbəri olmuşdur.
Bütün Sovet respublikaları ilə yanaşı,  
dünyanın 60-dan artıq ölkəsində qastrol 
səfərlərində olmuş, Azərbaycan musiqisi-
ni layiqincə təbliğ etmişdir. Onun ifasın-
da “Azərbaycan” mahnısı Azərbaycanın 
əbədi vizit kartına çevrilmişdir. Lirik 
tenor səsə malik müğənninin repertua-
rında hind, alban, bolqar, türk, fars, ital-
yan xalq mahnıları öz ifa gözəlliyi ilə 
seçilirdi.  R.Behbudov Hindistana səfəri 
haqqında “Uzaq Hindistanda” kitabını 
yazmışdır. 
O, Azərbaycan xalq mahnıları-
nı  və dünya bəstəkarlarının  əsərlərini 
oxuyarkən yalnız ifaçı kimi deyil, həm 
də yaradıcı kimi çıxış edirdi.
Azərbaycahn SSR Ali Sovetinə (III-
VI çağırış) deputat seçilmişdir. 
Müğənninin yaradıcılığı 
və 
fəaliyyəti dövlət tərəfindən yüksək 
qiymətləndirilmiş, 1959-cu ildə ona 
“SSRİ Xalq artisti”, 1980-ci ildə “So-
sialist  Əməyi Qəhrəmanı” fəxri adları 
verilmişdir. SSRİ-nin “Lenin”, “Qırmı-
zı  Əmək Bayrağı”, “Xalqlar Dostluğu” 
ordenləri ilə təltif olunmuş, bir sıra xa-
rici ölkələrin dövlət mükafatlarına layiq 
görülmüşdür. 
1996-cı ildə onun adına poçt markası 
buraxılmışdır.
Rəşid Behbudov 1989-cu il iyun ayı-
nın 9-da, Moskva şəhərində vəfat etmiş-
dir.
Ə d ə b i y y a t
Uzaq Hindistanda 
/R.Behbudov; red. 
Y.Məmmədov.- Bakı: 
Uşaqgəncnəşr, 1952.- 
56 s. 
Behbudov Rəşid Məcid 
oğlu //Azərbaycan Sovet 
Ensiklopediyası: on 
cilddə.- Bakı, 1978.- 
C.II.- S.129.
Səməd, M .Yaddaşımızın 
yaşıdları /M.Səməd.- 
Bakı, 2003.- S.105-117.
Şərif, A. Əbədi bərq 
vuran ulduz XX əsr            
//Şərif Ə. Azərbaycanın 
yaradıcı nəsilləri.- 
Bakı, 2007.- S.37-39.
Гордость 
азербайджанского 
народа /сост. 
И.Эфендиева.- Баку: 
Şərq-Qərb, 1996.-        
112 s.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
14

---