2. Ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari
Vaqtbay ish haqixodimning malakasi, mehnatining sifati va ishlagan
vaqtiga qarab to‘lanadigan ish haqidir
39
.
U odatda mehnatning natijalarini
miqdoran aniq hisoblab bo‘lmaydigan, balki ular muayyan vazifalar doirasini
bajarish bilan belgilanadigan vaqtda (masalan, injener-texnik xodimlar va
xizmatchilar, sozlovchilar, elektromontyorlar va shu kabilarga haq to‘lashda) yoki
mahsulot ishlab chiqarish texnologik jarayonining borishi bilan belgilanadigan va
bevosita ishchiga bog‘liq bo‘lmagan paytlarda (masalan, konveyerlar va avtomat
liniyalarida ishlash) qo‘llaniladi.
Ishbay ish haqiishchining ishlab chiqargan
mahsulot miqdori va sifati yoki bajargan ishining hajmiga qarab to‘lanadigan
ish haqidir.
Mahsulot birligi uchun to‘lanadigan ish haqi miqdori tarif
stavkasidagi haqni ishlab chiqarish me‘yoriga taqsimlash yo‘li bilan aniqlanadi.
To‘g‘ri ishbay haq to‘lash tizimida
ishlab chiqarish me‘yori qay darajada
bajarilishidan qat‘iy nazar, ish haqi yagona mahsulot birligi uchun belgilangan tarif
bo‘yicha to‘lanadi.
Ishbay-mukofotli haq to‘lash tizimi
bir qancha ko‘rsatkichlar,
masalan, reja topshirig‘idan ortiqcha hajmda ishlab chiqarilganligi, yuqori sifat
darajasi ta‘minlanganligi va boshqalar uchun mukofot berishni nazarda tutadi.
Ishbay-progressiv haq to‘lash tizimida
ishchining belgilab qo‘yilgan me‘yor
doirasida ishlab chiqargan mahsulotiga uning birligi uchun belgilangan tarif
bo‘yicha ish haqi beriladi, me‘yordan yuqorisiga esa oshirilgan haq (tarif) bo‘yicha
pul to‘lanadi.
Tarif tizimi– tarmoqlar va mamlakat mintaqasi bo‘yicha, ular ichida esa
ishlab chiqarish turlari, turli toifadagi xodimlar malakasi va mehnat
Dostları ilə paylaş: |
