Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya taʼlim yoʻnalishi 4-kurs 620-guruh talabasi mamataliyeva zamiraning

TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI BIOLOGIYA TAʼLIM YOʻNALISHI 4-KURS 620-GURUH TALABASI MAMATALIYEVA ZAMIRANING

YOSH FIZIOLOGIYASI VA GIGIYENASI FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

• NERV TIZIMIGA MAKTAB REJIMINING TASIRI

• NERV SISTEMASI — ODAM VA HAYVONLAR ORGANIZMIDA BARCHA AʼZOLAR FAOLIYATINI BIR-BIRIGA BOGʻLAGAN HOLDA HAYOTIY MUHIM FUNKSIYALARNI BAJARADIGAN HAMDA ORGANIZMNI TASHQI MUHIT BILAN

BOGʻLAYDIGAN SISTEMA. HAYVONLAR ORGANIZMINING EVOLYUSIYA JARAYONIDA VA ORGANIZMLAR BILAN TASHQI MUHIT OʻRTASIDAGI MURAKKAB MUNOSABATLARNING SHAKLLANISHIDA NERV SISTEMASI HAL QILUVCHI AHAMIYATGA EGA.

• NERV SISTEMASI ASOSINI NERV HUJAYRALARI TASHKIL QILADI. HAR BIR HUJAYRA OʻZIDAN CHIQQAN KALTA SHOXCHALAR (DENDRIT), BITTA UZUN TOLA (AKSON) BILAN BIRGA NEYRON DEB ATALADI. NERV SISTEMASI, ASOSAN, NEYRONLAR

TOʻPLAMIDAN IBORAT. NERV SISTEMASI FILOGENEZ VA ONTOGENEZDA GAVDANING TASHQI QAVATI — EKTODERMADAN RIVOJLANADI. ORGANIZMLARNING TARIXIY RIVOJLANISH JARAYONIDA NERV SISTEMASINING TUZILISHI MURAKKABLASHIB, NERV HUJAYRALARINING HAJMI VA TURLARI OSHA BORGAN, NEYRONLAR STRUKTURASI VA AYRIM NERV HUJAYRALARI
OʻRTASIDAGI OʻZARO MUNOSABATLAR, SHU BILAN BIRGA NERV SISTEMASINING FUNKSIYASI HAM SHAKLLANGAN.

• NERV SISTEMASI TUZILMALARI TAʼSIROTNI SEZADI, TAʼSIROTLAR ENERGIYASINI NERV QOʻZGʻALISHI ENERGIYASIGA AYLANTIRADI, BU ENERGIYA NERV

IMPULSLARI SHAKLIDA NERV TOLALARIDAN OʻTADI. NERV SISTEMASI MURAKKABLASHGAN SAYIN VA UNDA MAXSUS RETSEPTOR (SEZUVCHI) HUJAYRALAR IXTISOSLASHGAN SAYIN NERV SISTEMASI FUNKSIYALARI TOBORA TURLI-TUMAN BOʻLIB QOLGAN.

• NERV SISTEMASI REFLEKS YOʻLI BILAN ISHLAYDI. ORGANIZMDA TASHKI VA ICHKI

MUXIT TAʼSIROTLARINI SEZADIGAN RETSEPTORLAR BOR.

• QOʻZGʻALISH VA TORMOZLANISH JARAYONLARINING KUCHI MUVOZANATLANGANLIGI, HARAKATCHANLIGI KABI 3 TA ASOSIY FUNKSIONAL XOSSANI NAZARDA TU-TIB, NERV SISTEMASINING ODAM VA HAYVONLAR UCHUN UMUMIY BOʻLGAN QUYIDAGI TIPLARI ANIQLANGAN: 1)JUDA JONSARAK TIPDA QOʻZGʻALISH VA TORMOZLANISH JARAYONLARI KUCHLI, AMMO MUVOZANATLASHMAGAN (QOʻZGʻALISH TORMOZLANISHDAN USTUN) BOʻLADI; 2) JUDA SERHARAKAT TIPDA NERV JARAYONLARI JUDA KUCHLI, MUVOZANATLASHGAN VA YAXSHI HARAKATCHAN (TEZ ALMASHINADIGAN) BULADI; 3) JUDA YUVOSH TIPDA NERV JARAYONLARI KUCHLI, MUVOZANATLASHGAN, LEKIN HARAKATCHANLIGI KAMROQ (SEKIN ALMASHINADIGAN) BULADI; 4) NIMJON TIPDA NERV JARAYONLARI SUST, BOSH MIYA POʻSTLOGʻIDAN NERV HUJAYRALARINING ISH QRBI-LIYATI PAST BOʻLADI. I.P. PAVLOV NERV SISTEMASINING TIPLARI BILAN ODAMLARNING 4 XIL TEMPERAMENTI (MIZOJ) OʻRTASIDA OʻXSHASHLIK BORLIGINI ANIKDADI. JONSARAKTIPXOLERIK TEMPERAMENTGA, SERHARAKAT TIP SANGVINIK TEM- PERAMENTGA, YUVOSH TIP FLEGMATIK TEMPERAMENTGA, NIMJON TIP MELANXOLIK TEMPERAMENTGA MOS KELADI.

• REFLEKTOR YOYINING MARKAZIY QISMI KELADIGAN VA CHIQADIGAN IM- PULYELARNI NAZORAT QILISH SISTEMASIGA EGA. SUT EMIZUVCHILARNING MARKAZII NERV SISTEMASIS.DA ENG SODDA REFLEKTOR YOYI MONOSEPTIK YEY HISOBLANADI. ODATDA UMURTQALI HAYVONLAR MARKAZII NERV

SISTEMASIS.DAGI REFLEKTOR YOYLARI MIYA BOʻLIMLARIDAN HAM TASHQARIGA CHIQADIGAN NERV HUJAYRALARINING MURAKKAB TUTASHUVIDAN IBORAT.
MIYA REFLEKTORINING OʻZARO INTEGRATSIYALANISHI (MUVOFIKLASHUVI)
TUFAYLI MARKAZII NERV SISTEMASIS. BIR BUTUN, IZCHIL SISTEMADA NAMOYON
BOʻLADI. INTEGRATIV SISTEMALAR TAXMINAN BIR XILDAGI FUNKSIONAL ELEMENTLARDAN IBORAT BOʻLADI.

• MARKAZIY NERV SISTEMASI - ODAM VA HAYVONLAR NERV

SISTEMASINING ASOSIY QISMI; NERV HUJAYRALARI (NEYRONLAR) VA ULARNING OʻSIMTALARIDAN TARKIB TOPGAN. MARKAZII NERV SISTEMASIS. UMURTQASIZ HAYVONLARDA OʻZARO BIRIKKAN NERV TUGUNLARI (GANGLIY) SISTEMASIDAN, UMURTQALI HAYVONLAR VA ODAMDA BOSH MIYA VA ORKA MIYADAN IBORAT. MARKAZII NERV SISTEMASIS. VA PERIFERII, NERV SISTEMASI FUNKSIONAL
JIQATDAN BIR BUTUN SISTEMA BOʻLIB, SEZUVCHI (AFFERENT) VA HARAKATLANTIRUVCHI (EFFERENT) NERV TOLALARI ORQALI BARCHA AʼZOLAR VA TOʻQIMALAR BILAN BOGʻLANGAN.

• MARKAZII NERV SISTEMASIS.DA NEYROGLIYA HUJAYRALARI HAM

BOʻLADI.

• (1) MIYA (2) MARKAZIY NERV SISTEMASI (3) ORQA MIYAMARKAZII NERV SISTEMASIS. NING FUNKSIYASI REFLEKSLAR ORQALI AMALGA OSHADI.