Termiz muhandislik-texnalogiyasi instituti yengil sanoat mahsulotlari va jihozlari (mahsulot turlari bo’yicha) 1-bosqich magistranti raximova Kamolaning tikuvchilik materialshunoshligi fanidan tayyorlagan

Termiz muhandislik-texnalogiyasi instituti yengil sanoat mahsulotlari va jihozlari (mahsulot turlari bo’yicha) 1-bosqich magistranti raximova Kamolaning tikuvchilik materialshunoshligi fanidan tayyorlagan

TAQDIMOT ISHI

MAVZU: TOLALARNI BIR-BIRIDAN FARQI

Tolalar tarkibi va olinish usullariga ko'ra tabiiy va kimyoviy tolalarga bo'linadila.

Tabiiy tolalarga tabiatdagi organik va noorganik 7 mavjudotlardan olinuvchi to'qimachilik tolalari kiradi. Tabiiy organik tolalar o'sim liklarning chigiti va mevasidan (paxta, koyr, kapok ), poyasidan ( zig'ir, jut, kanop va hakozalar), barglaridan ( yukka, abaka, manilla) olinadi. Tabiiy organik tolalar jumlasiga qo'y, echki, tuya va boshqa hayvonlarning terisi ustidagi tuk qoplamasidan olinuvchi jun tolalari hamda tut va eman qurtlarining bezlari ishlab chiqaradigan tabiiy ipak kiradi.

Tabiiy noorganik tolalarga toshpaxta tolasi kirib, u toq birikmalaridan ishlab chiqariladi. Kimyoviy tolalarga tabiiy yoki sintez yo' li orqali olingan yuqori molekulali birikmalarga kimyoviy usulda ishlov berish asosida olinadigan tolalar kiradi.

.

,

Paxta tolasi

Tabiiy noorganik tolalarga toshpaxta tolasi kirib, u toq birikmalaridan ishlab chiqariladi. Kimyoviy tolalarga tabiiy yoki sintez yo' li orqali olingan yuqori molekulali birikmalarga kimyoviy usulda ishlov berish asosida olinadigan tolalar kiradi.

1-kutikula;

2-scllyuIoza;

3-bo'shliq.

Tolaning qatlamlari va pishganligini aniqlovchi o'lchamlari.

Pishganlik darajasiga ko'ra tolalarning mikroskopda ko'rinishi.

,

ZIG'IR TOLASI

Zig'ir tolasi zig'ir o'simligining poya po'stloqidan olinadigan tolalar guruhiga mansubdir. Zig'ir bir yillik ko'katsimon , balandligi 100 sm gacha, 15 yo'g'onligi 0,8-1 Л sm ga teng bo'lgan o'simlik hisoblanadi hamda ulardan olinadigan tolalar yakka va texnik tolalarga bo'linadi. Yakka tolalarning uzunligi 2 mm dan to 60 mm gacha bo' ladi. Ular lignin va pektin moddalari yordamida birikib texnik tolalami hosil qiladi. Bitta texnik tola 10-40 ta yakka toladan tashkil topgan.

Yakka va texnik zig' ir tolalari
a) yakka tola; b) yakka tola ko'ndalang kesimining ko'rinishi; v) texnik tola.

.

/

Tabiiy ipak

Tabiiy ipak tolasi asosan tut ipakqurtidan olingan pillalarni qayta ishlab olinadi. Ipak qurti o'zining rivojlanish jarayonida to'rtta bosqichdan o'tadi: pilla qurtining kapalagi tuxum qo’yadi, bu tuxumdan pilla qurti paydo bo'ladi va ular ichki a'zolaridan ipakmoddasi ishlab chiqaradi.Qurt yig'ilgan ipakmoddasini tashqariga oqzidagi bezlar orqali siqib chiqarib, o 'z atrofini to'la o ' rab turuvchi pilla hosil qiladi va uning ichida qumbakka aylanadi. Fumbakdan kapalak paydo bo'ladi. U pilladan tashqariga chiqib tuxum ko’yadi. Shunday qilib, pilla qurtining rivojlanish jarayoni takrorlanadi.

Pilla ipining tuzilishi

• tut qurtining pilla ipi; b) eman qurtining pilla ipi.

1-fibroin;
2-seritsin.

.

.

Jun tolasi

Jun tolasi qo'y, tuya, echki, qoramol va quyonlarning terilari ustidagi tukli qoplamasidan olinadi. Jun tolalari ildiz va tana qismlardan iborat.

Ildiz-junning teri qatlami ostidagi qismi, tanateridan chiqib turgan va oqsil modda keratindan iborat bo'lgan qismi. Jun tolasi tangachasimon, qobiq va bo'shliq qatlamlaridan iborat. Birinchi qatlam tolani tashqaridan qoplab turgan shoxsimon tangachalardan 19 iborat. Tolaning turiga qarab tangachalar halqasimon, yarim halqasimon, yalpoq bo'lishi mumkin. Bu qatlam tola tanasini emirilishdan saqlaydi, tolani tovlantirib turadi va ularning bosiluvchanlik xossasini yaxshilaydi.

Jun tolasining tuzilishi
a-tolaning qatlamlari; b-tolaning turlari ; v) momiq; g) oraliq tola; d) o'zakli tola; e) o'lik tola.
1-tangachasimon qatlami.
2-qobiq qatlami .
3-bo'shliq qatlami.

.

• .

.

Etiboringiz uchun rahmat