Əlavə 2
91
zaman, bu komponentin xərcini qrant şəklində əldə olunan vəsaitə uyğun olaraq azaltmaqla
maliyyə modelində dəyişiklik etmək asandır.
224. Yumşaq komponentlərə invesitisiya yatırmadan, 10 CNG doldurma məntəqəsinin ümumi
kapital xərci təxminə 18.9 milyon ABŞ dollarına bərabərdir. Yumşaq komponentlər daxil
edildikdə, ümumi tələb olunan vəsait təxminə 25.4 milyon ABŞ dollarıdır. NAMA-nın Faza 1 və 2
üzrə maliyyələləşdirmə müraciətlərini nəzərə alaraq, sponsorlar tərəfindən kreditlərin ümumi
xərclərə arzu olunan nisbəti (Cədvəl 3
:
) 62.5%-dir. Buna görə də, layihə sponsorları 15.9 milyon
ABŞ dolları həcmində (yumşaq komponentlər tam daxil edilməklə) və ya 11.8 milyon ABŞ dolları
həcmində (yumşaq komponentlər daxil edilmədən) 15 il müddətinə, 5 illik güzəşt müddəti (grace
period) ilə kredit axtarırlar. CNG avadanlığının ömrü təxminə 15 ilə qədər məhdudlaşdığından, ,
KazTransGas Onimderi layihənin ümumi müddətinin 15 il olmasını nəzərdə tutur.
Cədvəl 3: KazTransGas tərəfindən NAMA-nın 1-ci və 2-ci Fazalar üçün Maliyyələşdirmə
Müraciətləri
Faza
İl
Təsviri
Ümumi Xərc
($)
O cüml
ə
d
ə
n
Dövl
ə
t
büdcəsi ($)
Şə
xsi capital
($)
Beyn
ə
lxalq
donorlar ($)
1
2014–
2015
Pilot bazara çıxış
10,425,000
180,000
6,890,000
3,255,000
2
2016–
2018
CNG-nin orta və
kiçik kommesiya
subyektləri üçün
genişləndirilməsi
30,500,000
250,000
7,930,000
22,320,000
Source: Abt Associates analysis.
225. Hər bir ərazidə CNG tarifləri və təbii qazın satış qiymətləri ilə bağlı KazTransGaz ASC-nin
proqnozlarından istifadə etməklə, kreditlər üçün nağd pul dövriyyəsinin təhlili (inflyasiya
proqnozuna uyğun olaraq, 2026-cı ilə qədər spesifik rəqəmlər və 7% artım dərəcəsi) 29.86%
daxili gəlir dərəcəsi və 3.307.706 ABŞ Dolları həcmində Xalis Gəlirin əldə olunacağını ortaya
qoyur. Bu zaman KazTransGaz Onimderinin orta capital xərci olan 11.5% endirim dərəcəsi
nəzərə alınır. Hər iki sadə və endirilmiş ödəmə müddətə dörd ildən az dövrü əhatə edir. Nominal
və endirilmiş məbləğdə toplanmış nağd dövriyyə Şəkil 3-də verilmişdir.
92
Əlavə 2
Şəkil 3: 10 CNG Doldurma Stansiyasının Toplanmış Nağd Dövriyyəsi (Tam şəkildə
kreditlə alınan Yumşaq Komponentlər daxil olmaqla)
Mənbə: Abt Associates tərəfindən aparılan təhlil.
226. Əyrinin qeyri-adi forması, 2024 və 2026 – 2028-ci illərdə toplanmış artımla, eləcə də
nisbətən qısa müddətli ödəmə müddəti və Xalis Əldə olunan Gəlir arasında uyğunsuzluq CNG
tarifləri və TransKazGas tərəfindən istifadə olunan təbii qazın xərci ilə bağlı proqnozların
özünəməxsusluğunu əks etdirir.
227. Əgər kreditlər yumşaq komponentlərin bir hissəsini və ya heç bir hissəsini əhatə edərsə,
layihənin iqtisadi səmərəliliyi pisləşəcək. When the project is forced to cover full cost of the soft
component from its cash flow, the IRR decreases to 12.93% and NPV to $ 594,656 (see the
cumulative cash flow in Figure 4). Simple payback period becomes more than 9 years, while the
discounted payback is over 14 years.
228. Alternativ olaraq, əgər yumşaq komponentlərin tam xərci üçüncü tərəflər (qrantlar, texniki
yardım) tərəfindən əhatə olunarsa, layihənin iqtisadi göstəriciləri radikal şəkildə yaxşılaşır. Bu
halda, daxili gəlir dərəcəsi 43.37%, xalis gəlir 3.6 milyon ABŞ Dolları olacaqdır, və həm sadə,
həm də endirilmiş ödəmə müddəti üç ildən bir qədər çox olacaqdır (bax: nağd pul dövriyyəsi,
Şəkil 5).
Əlavə 2
93
Şəkil 4: 10 CNG Doldurma Stansiyasının Toplanmış Nağd Dövriyyəsi
(Yumşaq komponentlərə çəkilən xərc üçün hər hansı kredit nəzərdə tutulmadıqda)
Mənbə: Abt Associates tərəfindən aparılan təhlil.
Şəkil 5: CNG Doldurma Stansiyasının Toplanmış Nağd Dövriyyəsi
(Tam şəkildə üçüncü Tərəflər tərəfindən maliyyələşdirilən Yumşaq Komponentlərlə)
Mənbə: Abt Associates tərəfindən aparılan təhlil.
94
Əlavə 2
H.
Həssaslıq təhlili və Risklərin idarə olunması
229. Shymkent, Kyzyl-Orda, və Actobadan əldə olunan məlumatların təhlili göstərir ki, yanacaq
doldurma məntəqələrinin iqtisadi nəticələri satılan CNG-nin həcmində dəyişiklik edilməsinə daha
çox həssasdır. Bu tapşırıqlar, təəssüf ki, yanacaq dolduram operatorlarının birbaşa nəzarətində
deyidir. Lakin, onlar müəyyən dərəcədə bir-birinə qarşı balanslaşdırıla bilər. Satış qiyməti aşağı
olarsa, tək avtomobilin yanacaqla doldurulmasından əldə olunan gəlir azalır. Lakin,
uzunmüddətli perspektivdə, CNG qiymətlərinin daha aşağı olması təbii qaz nəqliyyat
vasitələrinə (NVG) tələbatı artıracaqdır. Nəticədə isə əhali və müəssisələrin böyük əksəriyyəti
avtomobillərini təbii qaza keçirirlər ki, bu CNG yanacaq doldurma məntəqələrinin bazarda
irəliləməsini təmin edəcəkdir.
230. CNG doldurma məntəqələrinin mənfəətliliyi təbii qazın topdansatış qiymətinə də həssasdır.
Digər parametrlərin, məsələn elektrik enerjisinin qiymətinin layihənin iqtisadi baxımdan
mümkünlüyünə təsirləri daha kiçikdir.
I.
İcra ilə bağlı təşkilati məsələlər
231. Layihənin icra müddəti 15 ildir və 2016-cı ildə başlayır. Təklif olunan kredit ayırma sxeminə
görə ilk üç yanacaq doldurma stansiyası 2016-cı ildə tikiləcəkdir, növbəti beçi 2016-2017-ci
illərdə, və sonuncu ikisi isə 2017-2018-ci illərdə tikiləcəkdir.
232. KazTransGas Onimderi LLP, NAMA-da təbii qaz üzrə icraçı agentlik kimi layihənin icrası,
hesabatının verilməsi, icraçı tərəfdaşlar arasında fəaliyyətlərin əlaqələndirilməsi üçün
məsuliyyət daşıyacaqdır. KazTransGas Onimderi LLP-nin heyəti birbaşa KazTransGas ASC ilə
ümumi idarəetmə və nəzarət, maliyyə vəziyyətinə baxış və invesitisiyalarının təsdiqi kimi
məsələlərdə işləyəcəkdir.
233. KazTransGas Onimderi LLP JSC KazTransGaz üçün monitorinq hesabatını hazırlayacaq,
daha sonra aşağıdakı aidiyyəti tərəflərə təqdim edəcəkdir:
(i) Dövlət Büdcəsindən vəsaitlərin istifadəsi ilə bağlı Maliyyə və İqtisadiyyat Nazirliklərinə
(ii) UNFCCC-yə hesabatlar üçün beynəlxalq donorlara və Energetika Nazirliyinə
(iii) Nəqliyyat sektorunda enerji səmərəliliyinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı İnnovasiyaların
İnkişafı Nazirliyinə və “Enerjinin İnkişafı və Enerjiyə Qənaət İnstitutuna”.
J.
Digər
234. Bu investisiya imkanı əsasən yanacaq doldurma infrastrukturunun qurulmasına və
bacarıqların artırılmasına həsr olunur. Ona görə də o, birbaşa İEYQ emissiyalarının azalmasına
gətirib çıxarmır. Bu investisiya imkanı, dolayı olaraq nəqliyyat sektorunda təbii qazdan istifadəni
sürətləndirmək üçün NAMA-nın icrasını dəstəkləyir ki, bunun da nəticəsində İEYQ emissiyası
2025-ci ilə qədər hər il üçün 135,315 tСO
2
e-dan 1,766,574 tСO
2
e-a qədər azalacqdır (əldə
olunan NAMA dəstəyindən asılı olaraq). Bu azalma əsasən dizel mühərrikli avtobusların və yük
avtomobillərinin və benzin mühərrikli sərnişin avtomobillərinin CNG-dən istifadəyə keçməsinin
nəticəsində yaranıb. Emissiya azalmaları RETA 8119-un 1-ci Nəticəsi üzrə Qazaxıstan üçün
hazırlanmış milli enerji və nəqliyyat modellərində hesablanmışdır. Bu hesablama üçün
metodologiya və emissiya faktorları Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistanda NAMA-lara dair
TY-nın Hesabatında sənədləşdirilmişdir
.
Dostları ilə paylaş: |