The gabala archaeological expedition
Yüklə 14,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
232 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon da qeydə alındı və bu quyuların yeraltı əlaqəsi də müəyyənləşdirildi. Cənub-şərqə doğru ikinci quyu üst qatda qeydə alınmış şimal-cənub istiqamətində olan gil möhrə divarın altında izlənildi (şək.31, 32). Yeraltı tunellər vasitəsilə xətlərin ötürülməsi Səlbir yaşayış ye- rinin şimal kənarı boyu aydın izlənilməkdədir. Ehtimal ki, aşkar edilmiş bu quyular da Səlbir yaşayış yerinin şimal kənarı boyu çəkilmiş xətlə bilavasitə əlaqəlidir. Yeraltı xətlərin əlaqələndirilməsi üçün bir-birindən müəyyən məsafədə qazılmış quyuların da məqsədi on- ların həm texniki təchizatı, həmçinin bir xətt boyu qa- zılmasının çətinliyi ilə izah etmək olar. Bu cür qurğula- rın geoloji çınqıl və gil qatının altı ilə ötürülməsi onun təhlükəsizliyini təmin edərək düşmən hücumu zamanı da dağıdılmasının qarşısını alır. Yeraltı xətlərin varlığı ilə yanaşı, orada saxsı tünglərin olmaması maraq do- ğurur. Bunu bir neçə səbəblə izah etmək olar. Səlbir yaşayış yerinin kənarı boyu çınqıllı qat içərisində eyni üsulla aşkarlanmış boşluqlarda, həmçinin VIII kvadra- tın cənub-qərb dibində saxsı borulara təsadüf olunduğu halda, yeni aşkarlanmış boşluqlarda onların olmaması- nı sonradan boruların çıxardılması ilə əlaqələndirmək olar (plan 2). Lakin, gələcək tədqiqatlar bu problemin daha ətraflı öyrənilməsinə kömək edəcəkdir. 3-cü qazıntı sahəsində aparılmış tədqiqatlarla yana- şı, həmin sahədən qərbə doğru digər bir kvadratda da qa- zıntılar aparılmışdır. Qərb divarının dibində qoyulmuş XV kvadrat III qazıntı sahəsi altında qeydə alınmışdır. Bu kvadrat qərb divarının şimal başlanğıcından 101 m, cənub kənarından 212 m məsafədə yerləşir. Kvad- ratın qərb profili dibində kütləvi dağınıqlıq izlənilir ki, bu da qərb divarının yuxarı hissələrinin dağılması ilə əmələ gəlmişdir. Kvadratın şimal-qərb küncündə da- ğılmış vəziyyətdə təndir (gövdə hissəsində diametri 55 sm), ondan şimalda çaydaşından hörgü aşkar olundu. Həmin hörgüdən 65 sm şərqə doğru diametri 58 sm olan, içərisi çaydaşları ilə dolu, kənarında yanıq izləri olan ocaq yeri qeydə alındı. Təndirdən 116 sm cənuba doğru da 110 sm diametrində daş qalağı (hörgü ?) var. Təndirlə həmin hörgü arasındakı boşluq götürüldü. Hörgüdən 54 sm şərqə diametri 40 sm olan paya yeri vardır. Paya yerinin qərb kənarında 35 sm uzunluqda ground pipelines and to provide technical supply. Another reason was the difficulty of digging in a straight line. These structures were built under the geological gravel layer and the clay layer because this provided security and prevented destruction in the event of an enemy attack. It is unusual not to have any sewer pipes besides the underground pipelines. Several reasons for this may be put for- ward. Along the edge of the Selbir settlement, in- side the gravel layer, in the hollows detected along the same way, also at the south-west bottom of square VIII, earthen pipes were common, however, they are absent in the newly detected hollows. The reason could be that the pipes were removed later on (plan 2). Future studies will allow this problem to be examined properly. Along with the surveys carried out in excava- tion area III, excavations were also carried out in the square west of excavation area III. Square XV which was excavated at the bottom of the west- ern wall was detected in excavation area III. This square is located 101 m from the northern starting point of the western wall and 212 m from the south- ern edge. Mass debris is seen in the western profile bottom part as a consequence of the destruction of the western walls’ upper parts. A collapsed tandoor (the diametre of its body is 55 cm) was detected at the north-western edge of the square and pebble masonry was detected in a northern direction in the square. A hearth 65 cm from the masonry was de- tected towards the east. The hearth diametre is 58 cm and it is full of pebbles inside. Also it has burnt spots over the edges. A heap of stones (masonry?) with a diametre of 110 cm was located 116 cm to the south of the tandoor. The interval between the tandoor and the masonry was removed. There is a stake hole with a diametre of 40 cm located 54 cm to the east of the masonry. There is a 35 cm-long pebble lying at the western edge of the stake hole and it is the exact starting point of the stake hole. Pits of different diametres were detected at the center, south and east profile bottoms of square 2012-ci ildə Qəbələnin Səlbir ərazisində aparılmış arxeoloji tədqiqatların hesabatı Report on the archaeological investigations on the Selbir site, Gabala in 2012 SEBA
233 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon çaydaşı düzümü vardır ki, paya yeri, məhz həmin yerdən başlayır. 15-ci kvadratın mərkəzi, cənub və şərq profilləri dibində müxtəlif diametrli quyular qeydə alındı. Mərkəzi (4 saylı quyu) və şərq profili dibində (1 saylı quyu) olan quyulardan tam fərqli materiallar toplanıl- dı. Buradan toplanılan materiallar V-VII əsrlər üçün səciyyəvidir. Digər maraq doğuran quyulardan biri cənub profili dibində diametri 135 sm olan 3 saylı qu- yudur. Quyu təmizlənməmişdən əvvəl onun üzərindəki qarışıq qatdan dulus kürəsinin bir hissəsi aşkar edildi. Millər keçirməklə qabların asılmasında istifadə olunan bu qurğu fraqmenti dulus kürəsinin arakəsmə divarla- rında yerləşdirildiyini göstərir (şək.33). 3 saylı quyu 740 sm dərinliyə qədər təmizlənsə də qazıntı mövsümünün başa çatması ilə əlaqədar olaraq onun tamamlanması mümkün olmamış- dır. Quyunun su ehtiyatı üçün nəzərdə tutulduğu şübhə doğurmur. Quyu tədricən dolmuşdur ki, onun təmizlənməsi zamanı maraqlı materiallar əldə olun- du. Quyunun 610 sm dərinliyindən aşkar olunmuş şüşə alembiki xüsusi qeyd etmək lazımdır (şək.34). Xüsusi təyinatlı bu əşya təbabətdə istifadə olunmuş- dur və X əsr üçün səciyyəvidir. Bundan əlavə, quyu- dan altıguşəli ulduz təsviri olan şirli kasa (şək.35) və digər saxsı qab fraqmentləri, pasta muncuq və inşaat keramikası toplandı. XV kvadratdan ümumilikdə 7 quyu qeydə alındı. Quyuların yerləşməsi aşağıdakı kimidir: - 1 saylı quyu. 15B kvadratının şimal-şərq profili dibində yerləşir. Ağzının diametri 157 sm-dir. Dərinliyi 102 sm, yer səthindən 96 sm dərinlikdə qeydə alınıb. - 2 saylı quyu. Şərq profilinə yaxın yerdədir. 4 saylı quyunun yanındadır. Ağzının diametri 140 sm, dibinin diametri 190 sm-dir. Yer səthindən 90 sm dərinlikdə qeydə alınıb. Dərinliyi 132 sm-dir. - 3 saylı quyu. 15C kvadratının cənub profili dibində qeydə alınıb. Ağzının diametri 135 sm-dir. Yer səthindən 95 sm dərində qeydə alınıb. 740 sm dərinliyə qədər qazılmışdır. Quyunun dərinliyi davam edir. - 4 saylı quyu. 2 saylı quyu ilə yanaşı olub, onu kəsir. Ağzının diametri 140 sm, dibinin diametri 190 XV. Various materials were removed from the cen- tral pit (pit No.4) and from the pit at the eastern profile bottom (pit No.1). The collected artifacts belong to the 5th and 7th centuries. Another nota- ble pit is pit No.3 with a diametre of 135 cm and located at the south profile bottom. Before the pit was cleaned, part of a potter’s kiln was discovered in the mixed layer over the pit. The fragment of the structure which was used for hanging dishes by means of pivots shows that it was located at the partition of the kiln walls (Fig.33). Pit No.3 was cleaned to a depth of 740 cm. The cleaning was not completed because the excava- tion season ended. The pit was undoubtedly used as a water reservoir. It was gradually filled and, therefore, interesting finds were made. The glass alembic which was found at a depth of 610 cm in the pit is of particular interest (Fig.34). This special-featured item was used in medicine and is typical of the 10th century. Moreover, a glazed bowl with a hexagonal star sign (Fig.35) and other pottery fragments, a paste bead and a construction tile were collected. In total, seven pits were detected in square XV. The locations of the pits are as follows: - No.1 pit is located at the north-east bottom of square XV-B. The diametre of the pit surface is 157 cm. The pit depth is 102 cm. The pit was de- tected at a depth of 96 cm from the ground surface. - No.2 pit is located close to the eastern pro- file, next to pit No.4. Its surface diametre is 140 cm while its diametre at the bottom is 190 cm. The depth from the surface is 90 cm, with the overall depth being 132 cm. - No.3 pit is located at the bottom of the southern profile. The surface diametre is 135 cm. It was detected at a depth of 95 cm from the sur- face. It was ploughed up to 740 cm. The pit contin- ues further into the ground. - No.4 pit is next to No.2 pit and crosses it. The lip diametre is 140 cm and the bottom diame- tre is 190 cm. It was detected at a depth of 91cm. 2012-ci ildə Qəbələnin Səlbir ərazisində aparılmış arxeoloji tədqiqatların hesabatı Report on the archaeological investigations on the Selbir site, Gabala in 2012 SEBA
Yüklə 14,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|