217
F.R.Məmmədhəsənov
olduğu inzibati-ərazi qurumlarının aşağidan-yuxarıya strukturunun
subyektlərinin maliyyə
münasibətləri sistemi olduğu qənaətindədir.
Təhlil göstərdi ki, «maliyyə» müstəqilliyi termini müəyyənləşdirmələrin
əksəriyyətində «münasibətlər» kimi, bəzi nəşrlərdə isə səlahiyyətlərin bölünməsi prinsipi
kim şərh olunur. Bizim fikrimizcə bu anlayışın iqtisadi mənası konkret tarixi əhəmiyyətə
malikdir.
Hakimiyyətin səviyyələri arasındakı münasibətlərin
mahiyyəti eyniliyinə, terminin
adında təşkil edənlərdən birinin maliyyə olmasına baxmayaraq, bu anlayış ictimai -siyasi
məna da daşıyır. Mahiyyətin hərəkətdə təzahürü dəyişən şəraitdən asılı olaraq bu və ya
digər maliyyə vasitələrinin tətbiqinə əsasən həyata keçirilir.
Onun sosial-iqtisadi əhəmiyyəti vergi daxilolmalarının büdcə səviyyələri arasında
bölünməsinin
xarakteri, həmçinin məxaric səlahiyyətlərinin maliyyələşdirilmə zərurəti ilə
müəyyən olunur. Bundan əlavə, büdcələrarası münasibətlərin tənzimlənməsini müxtəlif
maliyyə vasitələrinin tətbiqi də həmçinin, imperativ xarakter daşıyır, bu siyasi qərarların
maliyyə-hüquq nəticələri də özünü bunda göstərir. Belə vəziyyət ərazi vahidlərinin
ayrılması və xüsusiləşməsi prinsipləri üzrə formalaşmış çox
millətli ölkələr üçün
xarakterikdir. Bu hallarda regional qeyri-mərkəzləşdirilmə ərazilərin xüsusiyyət və
maraqlarını nəzərə almaqla onların inkişafına kömək edə bildiyi kimi onların maraqlarının
təmin olunmamasına da səbəb ola bilər.Maliyyə müstəqilliyi qurulan modellərində
əhəmiyyətli fərqlərə baxmayaraq, ümumi qanunauyğunluqlar mövcuddur ki, onların da
nəzərə alınması məqsədəuyğundur.
Bizim fikrimizcə, maliyyə qeyri-mərkəzləşdrilməsinin
səmərəli idarə olunmasına kömək edən əsas nəzəri müddəaları qısaca belə ifadə edə
bilərik:
- müxtəlif dövlət idarəçilik səvyyələrinin idarəetmə predmetlərinin və
səlahiyyətlərinin bölünməsini elə həyata keçirmək lazımdır ki, onlar bir-birini
təkrarlamasın.
- gəlir və xərclərin büdcə sisteminin səviyyələri arasında bölünməsini tənzimləyən
qanunvericilik stabil olmalı və regionların maraqlarını nəzərə almalıdır.
-dəqiq proqramların reallaşdırılmasına cavab verən yerli hakimiyyətlər onların
maliyyələşdirilmələri üçün adekvat gəlir mənbələrinə malik olmalıdır.
- yüksək inzibatçılıq, səlahiyyətlərin yerlərinin dəyişdirilməsi və qəbul olunan
qərarların nəticələrinin aradan qaldırılması üçün idarəetmə predmetləri
üzrə məsuliyyət
minimuma endirilməlidir.
- vergi siyasəti büdcə sisteminin müxtəlif səviyyələrini ərazilərin iqtisadi
inkişafından öz gəlir payını götürmək imkanı ilə təmin etməlidir.
Nəticə.Yuxarıda deyilənlərdən belə bir qənaətə gəlmək olar ki,maliyyə qeyri-
mərkəzləşdirilməsinin əəsasını yerli büdcələrin şəxsi gəlir mənbələrinin olması və onkarın
verfi məkanının genişləndirilməsi, eynl zamanda əldə olunan gəlirlərin optimal səmərəli
xərclənməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edə bilər.
Ədəbiyyat
1.
Игудин А.Г. Некоторые проблемы межбюджетных отношений //
Финансы. 2003. №5
2.
Крылова Л.И. Региональные инвестиционные и кредитные программы:
особенности формирования и реализация // Проблемы современной экономики. 002.
№1
3.
Котилко В.В. Проблемы разработки федеральной региональной
экономической политики России // Обозреватель. 2000. № 3
4.
Лавров A.M. Среднесрочное бюджетирование, ориентированное на
результаты: международный опыт и российские перспективы // Финансы. -2004. -№3
218
F.R.Məmmədhəsənov
ОЦЕНКА ЭФФФЕКТИВНОСТИ ОПТИМАЛЬНОГО РАСХОДОВАНИЯ
БЮДЖЕТНЫХ СРЕДСТВ
Ф.Р.Мамедгасанов
РЕЗЮМЕ
Вопросы рационального и эффективного использования ограниченных
ресурсов занимают центральное место в экономической науке. Организация
оптимального расходования государственных средств существенно влияет на
достижение заданных параметров развития экономики и решение стоящих перед
обществом вопросов. В этом случае перед государством стоит задача - выработать
основные способы оценки и критерии, позволяющие определять приоритетные
отрасли и сферы финансирования, их объем и оценку эффективности использования
государственных финансовых ресурсов.
EVALUATION OF OPTIMUM BUDGET SPENDING
F.R.Mamedgasanov
SUMMARY
Questions of rational and efficient use of limited resources
are central to economic
science. Organization of optimal public spending significantly affect the achievement of
the set parameters of economic development and the solution of problems facing society.
In this case, the state task - to develop the basic methods of evaluation and criteria to
identify priority sectors and spheres of finance, their volume and
evaluate the effectiveness
of the use of public financial resources.
223
ODLAR YURDU UNİVERSİTETİNİN ELMİ VƏ PEDAQOJİ XƏBƏRLƏRİ
THE SCIENTIFIC AND PEDAGOGICAL NEWS OF ODLAR YURDU UNIVERSITY
2016 - № 45
ОСНОВНЫЕ ПРИОРИТЕТЫ
ВНЕШНЕЙ ЭКОНОМИКИ АЗЕРБАЙДЖАНА
Р.Н.Азизов
Азербайджанский Государственный Экономический Университет
Баку, ул.Истиглалийет 6
e-mail: nahmedoglu@mail.ru
Açar sözlər: rəqabətqabiliyyətli məhsul, beynəlxalq əməkdaşlıq, dövlət nəzarəti, xarici ticarət,
investisiya, təbii sərvətlər,
iqtisadi inteqrasiya
Keywords: competitive products, international cooperation, state control, foreign trade, investment,
natural
resources, economic integration
Ключевые слова: конкурентоспособная продукция, международное сотрудничество,
государственный контроль, внешняя торговля, инвестиции, природные ресурсы, экономическая
интеграция
Международное сотрудничество открывает большие возможности для
развития национальной экономики, ибо оно может предложить инвестиции,
технологии, управленческий опыт, доступ к мировым рынкам.
Развитие внешнеэкономической деятельности указывает на то, что мировое
хозяйство сопровождается специализацией производства. Всё указывает на то, что
страна, торгующая с другими странами, специализируется на производстве
определённых товаров с наименьшими затратами в объёмах, превышающих её
внутренний спрос. И здесь производитель должен постараться приобрести больше
клиентов. Это уменьшит его уязвимость при потере какого-либо одного или
нескольких импортёров. Если производитель может уменьшить внутренние
потребности путём использования альтернативных товаров, то это позволит больше
предложить на продажу, закупая необходимые продукты. Имея доступ к товарам,
производимым в другой стране, которые мы не можем производить сами и
одновременно вывозя изделия, на производство которых Азербайджан обладает
преимуществом, можно повышать уровень жизни населения. Сейчас Азербайджан
больше зависит от импорта многих промышленных и продовольственных товаров.
Этот вид зависимости отвлекает значительные кредитные ресурсы, которые могли
быть использованными в различных секторах экономики с тем, чтобы производить
товары для внутреннего потребления и, следовательно, снижать безработицу. Но
речь должна идти не об отмене зависимости, а об изменении и улучшении своих
торговых преимуществ. Привлекая иностранные компании, государство сейчас
сделало большие вложения в нефтяной и газовой сектор с тем, чтобы заработать
валюту за счёт продажи нефти и газа. Однако государство должно занять активную
позицию в определении других ключевых секторов экономики и помочь им в
приобретении необходимых инвестиций, предоставляя льготы. Сейчас государство
не использует многие преимущества, как природные, так и приобретённые.
Направляя усилия в такие отрасли, как нефтехимия, машиностроение, металлургия,
шёлковая промышленность, винодельчество, ковроткачество, плодоовощная про-
мышленность, рыбная промышленность, туризм, можно стать менее зависимыми от