The series of the humanitarian

- 153 - 

НАХЧЫВАН  ДЮВЛЯТ   УНИВЕРСИТ ЕТ И.  ЕЛМИ  ЯСЯРЛЯР,  2015,  № 1 (66) 

 

NAKHCHIVAN ST AT E UNIVERSIT Y

.

  С ЖЫЕНТЫФЫЖ  WО РКС ,  2015,  № 1 (66) 

 

НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТ ВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТ ЕТ .  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2015,  № 1 (66) 

 

 BƏNÖVŞƏ  RZAYEVA 

XALİDƏ MƏRDANOVA 

                                                                                      Naxçıvan Dövlət Universiteti   

UOT:  781        

                                                                

ÜMUMMİLLİ LİDER HEYDƏR  ƏLİYEVİN   MİLLİ DƏYƏRLƏRİMİZƏ QAYĞISI 

 

              Açar  sözlər: Azərbaycan, Heydər Əliyev, mədəniyyət, milli-mənəvi, musiqi. 

              Key words:  Azerbaijan, Heydar Aliyev, culture, national,  spiritual, music.             

              Ключевые 

слова:  Азербайджан,  Гейдар  Алиев,  культура,  национально-  

нравственные ценности, азербайджанская музыка. 

 

XX  əsr  Azərbaycan    xalqı    tarixində  siyasi,  elmi-  mədəni  inkişaf  baxımından  çox  önəmli  

olmuşdur.  1920-ci  ildə  ölkəmiz  Rusiya  tərəfindən  işğal  olunaraq    müstəqilliyini    itirmiş    və  

Azərbaycan    xalqı    sovet  ittifaqı  deyilən  qurumun  tərkibinə  daxil  edilmişdir.  Həmin  dövrlərin 

çətinliklərinə  baxmayaraq,  xalqımız  mədəniyyətini,  incəsənətini,  milli  mənsubiyyətini  saxlamışdır.

 

 

 

XX  əsrin  son  on  illiyində  ikinci  dəfə  müstəqillik  qazanan  xalqımız  bu  dəfə  də  öz  azadlığını  

itirmək  təhlükəsi  ilə  qarşılaşdı.  Belə  bir  çətin  vəziyyətlə  üzləşən  xalq  özünün  uzaqgörən,  dünya 

şöhrətli  siyasətçi  oğlu  möhtərəm  Heydər  Əlirza  oğlu  Əliyevi  özünə  rəhbər  seçdi.  Heydər  Əliyevin 

yeritdiyi  daxili  və  xarici  siyasət  nəticəsində  müstəqil  dövlətçiliyimizin  üzləşdiyi  təhlükə  aradan 

qaldırıldı,  suveren  ölkəmizdə  milli  dirçəliş,  sosial-iqtisadi  tərəqqi,  mədəni  intibah  yüksək  sürətlə 

inkişaf  etməyə  başladı.  Şübhəsiz,  müstəqilliyin  ilk  illərində  ölkəni  qlobal  problemlərin 

məngənəsindən  yalnız  Heydər  Əliyev  zəkası  xilas  edə  bilərdi.  Heydər  Əliyev  qüdrətinin  ölkədə 

yaratdığı  ictimai  sabitlik  xarici  dövlətlərin  siyasi  elitasını,  iş  adamlarını,  mədəniyyət  və  incəsənət 

xadimlərini  Azərbaycanla  əməkdaşlıq  etməyə  ruhlandırdı. 

 

Azərbaycan  xalqının  Ulu  öndəri  Heydər  Əliyev  ölkəmizin  inkişafı    naminə,  bütün  sahələrdə 

olduğu  kimi,  milli-mənəvi  dəyərlərimizə,  onların  öyrənilməsinə  və  təbliğ  olunmasına  böyük 

əhəmiyyət  verir,  Azərbaycan  mədəniyyətinin  dünya  sənət  xəzinəsinə  verdiyi  töhfələrlə  başqa 

xalqların  nümayəndələrini  tanış  etmək  məsələsini  daim  diqqət  mərkəzində  saxlayırdı.  Dahi 

şəxsiyyət  demişdir:  “Dünya  xalqları  arasında  əlaqələrin  daha  da  genişləndirilməsində,  mehriban 

dostluq  münasibətlərinin    formalaşmasında  mədəniyyətin  müstəsna  yeri  vardır”.(1,s.  3) 

 

Qloballaşma  prosesinin  geniş  vüsət  aldığı  indiki  dövrdə  milli  mədəniyyyətlərin  qorunub 

saxlanılması,  inkişaf  etdirilməsi  xüsusilə  böyük  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Azərbaycan  dövləti  öz 

azadlığını  əldə  etdikdən  sonra  mədəni  irsin  qorunub  saxanılması  və  təbliğ  edilməsi,  mədəniyyətin 

inkişafı  üçün  daha  münasib  şəraitin  yaradılması,  mədəniyyət  və  incəsənət  nümayəndələrinin  azad 

yaradıcılıq  imkanları  ilə  təmin  edilməsi  yolunda  müntəzəm  olaraq  zəruri  tədbirlər  həyata 

keçirmişdir.   

     

Ölkə  konstitusiyasında  mədəniyyətlə  bağlı  müddəalar,  tarix  və  mədəniyyət  abidələri, 

muzeylər,  arxiv  və  kitabxanalar,  kinematoqrafiyalar,  dil  və  folklor  kimi  mədəni  sərvətlər  haqqında 

müvafiq  qanunları  Ulu  öndərin  Azərbaycan  mədəniyyətinə  davamlı    qayğısının  əyani    ifadəsi  kimi 

göstərmək  olar.        

       

Ümummilli  Lider  dönə-dönə  vurğulayırdı  ki,  hər  bir  xalqın  mədəni  irsi  onun  milli  sərvəti, 

tarixi,  bu  günüdür.  Azərbaycan  mədəniyyəti  dünyanın  ən  qədim  mədəniyyətlərindən  sayılır.(1,s7) 

O,  həmişə  Azərbaycan  mədəniyyətini,  onun  sənətkarlarını  yüksək  qiymətləndirmiş,  bütövlükdə 

mədəniyyətimizin 

inkişafına  zəmin  yaratmışdır.  Bütün    nəhəng  fəaliyyətini  öz  millətinin 

xoşbəxtliyinə  həsr  edən  Heydər  Əliyev  Azərbaycana  rəhbərlik  etdiyi  dövrdə  başqa  sənət  sahələri  ilə 

yanaşı    Azərbaycan  bəstəkarlıq  məktəbinin  və  musiqişünaslığın  inkişafına  böyük  diqqət  və  qayğı  ilə 

---

- 154 - 

yanaşmışdır.  Hələ  1969-1982-ci  illərdə  SSRİ-nin  digər  respublikaları  ilə  müqayisədə  böyük 

teatrların  səhnələrində,  əzəmətli  konsert  salonlarında  Azərbaycanın  görkəmli  bəstəkarlarının  səhnə 

əsərlərinin  tamaşaya  qoyulması  məhz  Ulu  Öndərin  incəsənət  xadimlərinə  göstərdiyi  diqqət  və 

qayğının  nəticəsi  idi.  Dahi  siyasətçinin    uzaqgörənliyi,  millətinə  və  sənət  adamlarına  sonsuz 

məhəbbəti  Azərbaycan  Respublikasının  hərtərəfli  inkişafı  naminə  həyata  keçirdiyi  böyük  işlər 

sayəsində  musiqimiz  dünyada  tanındı.  Dahi  şəxsiyyətin  həm    Azərbaycan  klassik    poeziyası    həm 

də  klassik  musiqimiz    haqqındakı  çıxışları  geniş    məlumatlarla  zəngin  idi.(2,s  8)  Bu  mənada, 

Heydər  Əliyev  milli–mənəvi  dəyər,  milli  sərvət  kimi  yüksək  qiymətləndirdiyi  muğamlara,  xalq 

musiqisinə  milli  ruhda  tərbiyənin,  milli  zəmində  bədii-estetik  tərbiyənin  vacib  amili  kimi  yanaşır, 

buna  görə  də  onların  qorunması  və  yaşaması  üçün,  istedadlı  xanəndə,  ifaçı  və  müğənnilərə  hər  cür 

dövlət    qağısı  göstərilməsi  üçün  əlindən  gələni  əsirgəmirdi.  O,    muğamların,  xalq  musiqisinin,    xalq 

rəqslərinin  yalnız  ənənəvi  yolla  deyil,  eyni  zamanda  peşəkar  bəstəkar  yaradıcılığı  vasitəsilə 

yaşamasına  da böyük  əhəmiyyət  verirdi. 

1975-ci  ildə  dahi  bəstəkar  Üzeyir  Hacıbəylinin  90  illiyinin  sovetlər  birliyi  ərəfəsində  geniş 

və  yüksək  səviyyədə  keçirilməsi  respublikanın  XX  əsr  tarixində  əsil  mədəniyyət  hadisəsinə  

çevrildi.  Ü.  Hacıbəyovun  yaradıcılığına,  çoxşaxəli  fəaliyyətinə  böyük  ehtiramla  yanaşaraq  dahi 

sənətkarın  xidmətləri  və musiqisi  haqqında  dəfələrlə   dəyərli  və maraqlı  fikirlər  söyləmişdir.   

H.  Əliyev  yubiley  tədbirlərində  də  fəal  iştirak  edərək,  bəstəkarın  musiqi  irsinin  bütün  SSRİ 

respublikanın  gəncləri  arasında  güclü  təbliğ  olunmasına  şərait  və imkan  yaratmış  oldu.  (2,10) 

Ü.  Hacıbəylinin  ev  muzeyinin  yaradılması  isə  Azərbaycan  musiqi  mədəniyyətində  əbədi  iz 

qoyan  hadisəyə  çevrildi. 

 Azərbaycan  bəstəkarlarının      yaradıcılıqları  ilə  tanış  olmaq,  onların  konsertlərində  iştirak 

etmək  və  əsər  bitdikdən  sonra  bir  qayda  olaraq  müəlliflərlə,  ifaçılarla  görüşərək,  öz  rəyini, 

təşəkkürünü  fikirlərini  onlarla  bölüşdürmək    Heydər  Əliyev  şəxsiyyətin  özünəməxsus  ənənəsi,  iş 

üslubu  idi.   

Sənət  adamlarının    yaradıcılıqlarını  yüksək  qiymətləndirərək,  onları  öz  yaradıcılıqlarını  

daha da inkişaf  etdirmələri  üçün  ruhlandırırdı. 

Heydər  Əliyev  musiqi  sənətinə  milli  özünüdərkin,  milli  şüurun  çox  mühüm  atributu  kimi 

yanaşmış  və bu münasibətini  xalq  qarşısındakı  tarixi  xidmətləri  ilə  sübut  etmişdir. 

Ulu  öndər  Azərbaycanın  görkəmli    bəstəkarlarından  Qara  Qarayevin  Moskvada  keçirilən  60 

illik  yubleyində    şəxsən  iştirak  etmişdir.  O,  Azərbaycan  Respublikasına    rəhbərlik  etdiyi  dövrdə 

görkəmli  bəstəkar  Qara  Qarayev  Sosialist  Əməyi  Qəhrəmanı  adına  layiq  görülmüş,      SSRİ  Ali 

Sovetinin  deputatı  seçilmişdir,  AMEA-nın  həqiqi  üzvü    seçilmişdir.  Heydər  Əliyevin  öndərin 

rəhbərlik  etdiyi  illərdə    yenə  də  korifey  sənətkarlarımızdan  görkəmli  bəstəkarımız  Fikrət  Əmirov 

SSRİ  xalq  artisti,    Sosialist  Əməyi  Qəhrəmanı  kimi  yüksək  təltiflərə  layiq  görülmüş,    dövrün  ən 

yüksək  mükafatı  olan  “Lenin”  ordeni  ilə  təltif  edilmiş,  Azərbaycan  SSR  EA-nın  müxbir  üzvü  

seçilmişdir.  Həmin  dövrün  dünya  şöhrətli  drijoru  maestro  Niyazinin  yaradıcılığı    dövlət  rəhbəri 

tərəfindən  yüksək  qiymətləndirilərək  ona  Sosialist  Əməyi  Qəhrəmanı,  SSRİ  xalq  artisti,    SSRİ  və 

Azərbaycan  SSR Dövlət  mükafatları  ilə  təltif  edilmişdir.        

 

Görkəmli  Azərbaycan  bəstəkarı    Arif    Məlikovun  yaradıcılığı  ilə  ulu  öndər  daim 

maraqlanmış  və    onun  sənətini  yüksək    qiymətləndirmişdir.  Arif  Məlikov  Azərbaycan 

Respublikasının  rəhbərliyi  tərəfindən  Azərbaycan  Respublikasının  xalq  artisti,  SSRİ  xalq  artisti, 

Azərbaycan  Respublikasının  Dövlət  mükafatı  Laureatı,”  Azərbaycan  Milli  Elmlər  Akademiyasının 

müxbir    üzvü,  “Şərəf    Nişanı”  Ordeni,  İstiqlal    Ordeni  kimi  yüksək  mükafatlarla  təltif  edilmişdir. 

Belə  mükafatlarla  təkcə  bəstəkarlar  deyil,  eləcə  də  incəsənətimizin  digər  sahələrində  çalışan  sənət  

adamları  mükafatlandırılmışdır.(2,  s13)  Azərbaycan  dövləti  müstəqillik  əldə    etdikdən  sonra 

bəstəkarlarımızın  xaricdə  müxtəlif  musiqi  festivallarında,  beynəlxalq  müsabiqələrdə,  dünyanın 

mötəbər  mədəniyyət,  musiqi  layihələrində  iştirak  etmək,  Azərbaycan  musiqisini  dünyada  təmsil 

edib,  onu    bir  daha  beynəlxalq  aləmdə  tanıtdırmaq    imkanları  daha  geniş  şəkildə  həyata 

keçirilməkdədir.  Müstəqil  Azərbaycan  dövlətinin  incəsənət  xadimləri  ulu  öndərin  “Dünya  xalqları 

arasında  mehriban  dostluq  əlaqələrinin  yaradılmasında    mədəniyyətin  müstəsna  yeri  vardır”  kimi 

tövsiyələrini  özlərinə  örnək  götürərək  bu  ideyaları  yüksək  səviyyədə  həyata  keçirməyə  nail 

---