Tikuv buyumlarini konstruksiyalash va texnologiyasi

MA`RUZA № 15.2 (2 soat)
MAVZU: ASSORTIMENT TURIGA QARAB TRANSPORT VOSITASINI TANLASH.
Reja:
1. Assortiment turiga qarab transport vositasini tanlash.

Ishlab chiqarish robotlari (IChR) turi bo`yicha universal, ixtisoslashtirilgan va mahsus bo`ladi, boshharilishi va dastur bilan ta'minlanishi bo`yicha dastur bilan boshqariladigan va moslangan (soddalashtirilgan) bo`ladi. Ishlab chiqarish robotlari osma va erda joylashganlari bo`ladi. Osma IChR kichik masofaga uzatishda ishltiladi. Erdagi IChR lar relsda yoki relssiz harakat qiladigan bo`lishi mumkin.

Robotlar DOO rejimida ishlaydi. Ishlab chiqarish jarayoniga transport vositalarini tanlashda quyidagilarga e`tibor berish kerak:
- ichlab chiqarish oqimini ixtisoslashtirilishiga, ya'ni assortiment va qo`llaniladigan gazlama hususiyatiga qarab tashish vositasini konstruktsiyassi va mehnat predmetlarini ish joydan keyingi ish joyiga uzatish usuli aniqlanadi;
- ishlab chiqarish oqimining quvvatiga, ya'ni oqim seksiyalarga bo`linishi mumkin va har bir seksiyada mos keladigan transport vositasi tanlanadi;
- tashkiliy operatsiyalarni karraligiga (karralik operatsiyalarda mehnat predmetlarini uzatish murakkablashadi);
- sex yuzasi va uning konstruktsiyassi;
- qo`llaniladigan asbob-uskunalarni o`lchamlari.
Hozirgi kunda ko`p kichik korxonalar mavjud bo`lib, ularda uzatmasiz transport vositalari keng qo`llanilmoqda. Ularning turlari va klassifikatsiyassi 35- rasmda keltirilgan.
Shunday qilib ishlab chiqarish oqimining tashkiliy-texnologik tuzilmasini va transport vositasini aniqlangandan so`ng keyingi bosqichga o`tishimiz mumkin.
Tikuv buyumlarni ishlab chiharadigan oqimlarda qo`llaniladigan transport vositalari to`g`risida ma'lumotlar 14-jadvalda keltirilgan.
14- jadval
Transport vositalari turlari va ularning ma'lumotnomasi

T.r.			Rusumi	Agregat uzunligi, m			Transport harakatlanish tezligi, mG`min					Uya qadami yoki gabarit o`lchamlari, m					Ish o`rni qadami, m			Tashish qurilmasining tashqi ko`rinishi				Ish o`rinlarini joylashtirish sxemasi
1			2	3			4					5					6			7				8
1			KTTD-1 ( Rossiya)	14.25dan 38.25gacha			0.4-3.0					0.600 (35.0gacha x1.10 x 0.80)					1.1-1.6
2			КЗ ( Rossiya)	35gacha			0.122					0.228 0.304 (35.00gacha x 0.40 x 0.86)					1.1-1.6
3			КМ ( Rossiya)	35gacha			0.123					0.152 0.228 0.304 (35.00gacha x 0.12 х 0.76)					1.1-1.6
5	ГМ-200-Д-50				(chm)				7.4		0.8				1.1-1.6
6	ТМС-2				35gacha				6.0-8.0		35.00gacha x 0.74 x 0.80				1.1-1.6
7	“ Datatron” (“Durkopp” Germaniya)				(chm)				5.0-10.0						1.1-1.6
8	“ETON-2001” “ETON-2002”(Shvetsiya )				(chm)				5.0-10.0						1.1-1.6
10	Aravacha-manipulyator (Tiraspol)				(chm)			16.2						1.1-1.6
11	Osma transportyor (TsNIIShP)				(chm)									1.1-1.6
12	Oralig`i stollar				(chm)			(1.1-1.2 )х ( 0.5-0.6)х0.7						1.1-1.6
13	Aravacha-javon СП-6-34				(chm)			30.0-48.0			0.62 х0.46 х0.80			1.1-1.6
14		Aravacha-javon Т499-01-05				(chm)				30.0-48.0			0.66 х0.40 х0.73			1.1-1.6
15		Aravacha-konteyner Т499-01-13				(chm)				30.0-48.0			0.66 х0.40 х0.85			1.1-1.6
16		Aravacha-konteyner ТР-2С 753.00.000				(chm)				30.0-48.0			1.18 х0.50 х0.90			1.1-1.6
17		Aravacha-konteyner ТР-2С 718.00.000				(chm)				30.0-48.0			1.18 х0.50 х 1.68			1.1-1.6
18		Aravacha-qisqich 6-25				(chm)				30.0-48.0			0.55 х0.34 х0.73			1.1-1.6

MA`RUZA №16 (2 soat)
MAVZU:ISHLAB CHIQARISH OQIMINING TEXNIKA IQTISODIY KO‘RSATKICHLARINI HISOBLASH.
Reja:
1. Ishchi kuchi to‘plama jadvalini tuzish
2. Asbob-uskuna to‘plama jadvallarini tuzish.

Ishlab chiqarish oqimining sifati unda erishilgan texnika-iqtisodiy ko‘rsatkichlari bo‘yicha baxolanadi. Yuqori texnika-iqtisodiy ko‘rsatkichlarga erishish uchun fan va texnika yutuqlarini xamda ilg‘or tajribalarni joriy qilishni tezlashtirish, ishlab chiqarishni texnikaviy va tashkiliy darajasini ko‘tarish, uning samaradorligini oshirish, texnologiya jarayonlarni takomillashtirish, maxsulot sifatini yaxshilsh, jaxon bozorida raqobat qila oladigan oliy sifatli maxsulot ishlab chiqarishga erishish, maxsulotni o‘z vaqtida yangilab turish, ishlab chiqarishni beto‘xtov o‘sishini ta`minlash va iste`molchilarning extiyoj va talablarini qondirish lozim. Texnika-iqtisodiy ko‘rsatkichlari asosida maxsulotni tannarxi, rentabelligi va ishlab chiqarishning samaradorligi kabi ko‘rsatkichlar aniqlanadi. Me`yor bo‘yicha aniqlanadigan texnika iqtisodiy ko‘rsatkichlar belgilanmagan. Tikuv korxonalarining oqimlariga kuyidagi texnika-iqtisodiy ko‘rsatkichlarni aniqlaymiz: bir smenadi ishlab chiqariladigan maxsulot soni, ishlab chiqarish oqimidagi ishchilar soni, buyum sermexnatligi, ishlab chiqarish oqimining ma`romi, mexanizatsiyalashtirish koeffitsienti, mexnat unumdarligi, o‘rtacha razrad, o‘rtacha tarif koeffitsient va x.k. Ishchilarning o‘rtacha tarif koeffitsienti va o‘rtacha razryadini aniqlash uchun ishchi kuchi to‘plami jadvali, kerakli asbob-uskunalar sonini belgilash uchun esa asbob-uskuna to‘plami jadvali tuziladi.

Ishchi kuchi to‘plami jadvali ( 15- jadval) ishlab chiqarish oqimining tashkiliy-texnologik sxemasi asosida tuziladi. Ishchi kuchi to‘plamini tuzishda ixtisoslar va ish razryadlari bo‘yicha ishchilar soni oqimning texnologik sxemasidan tanlab olish yo‘li bilan belgilanadi. Ish razryadlarining yig‘indisini ish razryadini shu razryaddagi ishchilar soniga ko‘paytirib topiladi. Ta`rif koeffitsenlarining yig‘indisi xar bir razryad ta`rif koeffitsentini shu razryaddagi ishchilar soniga ko‘paytirib aniqlanadi. Ishchilar mikdorining foizi ishlab chiqarish oqimidaga umumiy ishchilar soniga nisbatan olinadi.
Nx = Nx*100%/ ∑N_x^u
bu erda:
N_x- ish ixtisosi va razryadi bo‘yicha xisobdagi ishchilar soni (ishlab chiqarish oqimining texnologik sxemasidan tanlab olish yo‘li bilan belgilanadi).
∑N_x^u- ishlab chiqarish oqimining umumiy xisobdagi ishchilar soni.
15 jadval
Ishchi kuchi to‘plami jadvali

Razryad	Ixtisos va razryad bo‘yicha ishchilar soni												Razryadlar yig`indisi	Tarif kozf.	Tarif koef yig‘indisi
	M		M-M		Pr		D		Q		Jami
	SON	%	SON	%	SON	%	SON	%	SON	%	SON	%
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16
1
2
3
4
5
jami	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	-	+

Uskunalar to‘plamida asosiy uskunalar soni oqimning tashkiliy- texnologik sxemasi bo‘yicha aniklanadi ( 16- jadval). Zaxira uskunalar sifatida universal va ba`zi maxsus mashinalar nazarda tutiladi.Zaxira uskunalar soni xar kaysi asosiy uskunalar turi sonidan 10% xisobida belgilanadi.

Extiyoj uskunalar butun tsexga eki butun ishlab chiqarish korxonasiga mo‘ljallangan bo‘ladi. Ular asosiy uskuna soniga nisbatan 10% atrofida, ammo xar kaysi tur mashinadan bittadan kam bo‘lmaydigan qilib mo‘jallanadi. Presslardan va apparatlardan zaxira eki extiyoj mo‘jalanmaydi.
16- jadval
Asbob-uskuna to‘plami jadvali

T/r	Uskuna turi va sinfi	Asbob-uskuna soni				Ish o‘rni nomi	O‘lcham va soni	Oqim turi
		Asosiy	Zaxira	extiyoj	Jami
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1	1022	6	1(asosiydan 10%)	1	8	MIO‘	(1,2x0,6)	AGP