Tikuv buyumlarini konstruksiyalash va texnologiyasi

3. MATERIALLARNI TANLASH VA ASOSLASH
Tanlab olingan modellarga binoan hamma kerakli materiallar, ya`ni avra, astar, qo'shimcha materiallar, ip, furnitura tanlanadi va asoslanadi.
Tanlangan materiallarning tashqi ko'rinishi, xususiyatlari va o'lcham tafsilotlari buyumning turiga, kimga mo'ljallanganligiga mos kelishi kerak. Materialning texnologik xususiyatlariga ko'ra, bir xil usulda tikilishi, toki jihozlarini bir qismini qayta sozlashga hojat qolmasligi kerak. Tanlangan materiallarni bahosi arzon, tejamli bo'lishi lozim. Astarlik gazlama, qotirma va furnitura ham tikiladigan materiallarning bahosi va uning ko'rinishiga qarab tanlanadi.
Tushuntirish xatida bu bo'lim bo'yicha quyidagilar beriladi.
1. Qisqa qilib gazlamalar turlarining rivojlanishi, tola tuzilishi va ranglarni uyg`unlashtirish haqida hozirgi zamon talabi va istiqbollari:
2. Tanlangan materialni ta'rifi.
3. Tanlangan materiallarni asoslash.
4. Tanlangan gazlamalarning asosiy fizik-mehanik ko'rsatkichlari ( 2- jadval).
5. Konfeksion karta ( 3 – jadval).


4. ASBOB - USKUNALAR VA TIKISH USULINI TANLASH VA ASOSLASH

Tikish usulini tanlashdan oldin birinchi navbatda tanlangan kiyim modeliga muvofiq ishlab chiqarishda qo'llanilayotgan tikish usuli hamda hozirgi kunda ishlab chiqarish oqimlarda va adabiyotlarda tavsiya qilingan ilg`or usullarni o'rganib chiqiladi. Tanlangan modelni texnologik tikish tartibini sinchikovlik bilan qilingan tahlil asosida modelga mehnat sarfini kamaytirish va buyumning sifatini yaxshilash maqsadida asbob- uskuna hamda tikish usuli tanlanadi. Buyum tikish texnologik tartibini tuzishda qo'llanilayotgan asbob-uskuna va ularni kichik mehanizatsiya bilan ta'minlanganligi, avtomat yoki yarimavtomat qurilmalarining ishlab chiqarishda ishlatilishi ko'zda tutiladi.

Tushuntirish xatida bu bo'lim bo'yicha quyidagilar beriladi:
1. Tanlangan asbob-uskunalar va tikish usulining mehnat sarfini kamaytirishga va buyum sifatini yaxshilashga ta`siri to’g`risida asosiy fikrlar.
2. Buyumni asosiy qismlarini tikish texnologiyasi yig`uv sxemasida ko'rsatiladi
(1- rasmga qarang).
3. Kurs loyhasida buyumni tikish uchun tavsiya qilingan hamma asbob-uskuna va jihozlariga qisqacha ta'rif 4-;5-; 6-; 7-; 8; 9- jadvallarida beriladi.

2- jadval

Tanlangan gazlamalarning asosiy fizik-mehanik ko'rsatkichlari

Tartib raqami	Gazlamaning nomi	Arttikuli	Gazlamaning turkumi	Narxi (so`m)	Gazlamaning eni, milki bilan	1m^2 gazlamaning og`irligi	Tola tarkibi		Gazlamaning zichligi		To`qilish usuli
							O`rish	arqoq	O`rish	arqoq
1	2	3	4	5	6	7	8	9	12	13	14

3- jadval

KONFEKSION KARTA

Buyum nomi	Avra gazlamalar				Astar gazlamalar
	Namuna	A R T	Namuna	A R T	Namuna	A R T
Modelning homaki nusxasi
	Qo'shimcha gazlamalar		Yordamchi materiallar		Bezak materiallar
	Namuna	A R T

4 -jadval

Ip bilan biriktirish operatsiyalari va tartiblari

Tartib raqami	Choklar nomi	Konstrukciyasi	qo'lash doirasi	To’qilish usuli	tavsiya		tartib
					Asbob – uskuna turi	Yordamchi mehanizm	Igna nomeri	Ip nomeri	Bahya yirikligi
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

5 -jadval

Yelim bilan biriktirish operatsiyalari va tartiblari

Tartib raqami	Birikmalarni nomi	qo`llash doirasi	Yelimlash materiallari	Yelim markasi	Tartib				Biriktirmaning sxematik tasviri
					Presslovchi yuzaningharorati	Solishtirma bosim, kg/m2	Namligi %	Presslashdavomiyligi, sek
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

6 - jadval

Namlab – isitib ishlash operatsi ya tartiblari

Tartibraqami	Operatsiya nomi	Amalda ishlatilishi	Asbob-uskuna turi	Namlab - isitibishlashtartibi								Operatsiyani sxematik tasviri.
				Dazmollash				presslash
				harorati	Bosim, kg	Vaqt, sek	Namlik, %	Harorati S	Namligi, %	Bosim, kg	Presslashdavomiyligi
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13

7-jadval

Universal vamahsusmashinalarhaqidama'lumot

Tartib raqami.	Mashinalar nomi va maqsadga muvofiqligi	Mashinanibelgisi.	Mashinaning aylanish tezligi, min.	Mashina mehanizmlarini ta'rifi.				qo'shimchama'lumotlar.	qo'shimcha jihozlar nomi.
				igna	Moki, chalishtirgich.	Ip tortgich.	Gazlama surgichi
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10.

8- jadval

Avtomat vayarimavtomatlarningta'rifi

Tartibraqami..	Nomi va maqsadga muvofiqligi	Avtomat va yarimavtomatlar belgisi	Aylanish tezligi, ob/min	Bir smena unumdorligi ( 8 soat).	qo'shimcha ma'lumotlar..
1	2	3	4	5	6

9- jadval

Namlab- isitibishlashuskunalari

Tartib raqami	Uskunanomlari	Uskuna zavod belgisi	Tartibi			O'lchamlari			Isitishusuli
			harorat	Bosim, kg	Vaqt, S	Uzunligi	Eni	balandligi
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

5. KIYIM TIKISH TEXNOLOGIK TARTIBINI TUZISH

Kiyimga tanlangan ishlov berish usullari asosida uni tikish texnologik tartibi tuziladi. Texnologik tartib bo'linmas operatsiyalardan iborat bo'ladi. Texnologik jihatdan bo'linmaydigan operatsiyalar tanlangan eng maqbul tikish usullari asosida tuziladi. Bo'linmas operatsiyalarni soni va miqdori buyumning murakkabligiga va tikish usullariga bog`liq. Buyum qancha murakkab bo'lsa, bo'linmas operatsiyalar shunchalik ko'p bo'ladi. Bo'linmas operatsiyalarni ixtisosi uni bajarishda qo'llaniladigan asbob-uskuna asosida belgilanadi, razryadi esa tarif-malaka ma'lumotnomadan foydalanib aniqlanadi. Operatsiyani bajarish uchun sarflanadigan vaqt TSMITI ( TSNIIShP) ning ishlab chiqqan vaqt me'yoridan olinadi. Bir modelli oqimda buyumga ishlov berishning texnologik tartibi

10- jadval shaklida to'ldiriladi.

10 -jadval

Bir modelli oqimda buyumga ishlov berishning tehnologik tartibi

T.r	Texnologik (bo'linmas) operatsiyalar nomi	Ixtisos	Razryad	Sarf vaqt	Asbob-uskuna (moslamalar)
1	2	3	4	5	6
1	Old bo'lak vitochkalarini tikish	m	2	38	8332\3055 «Tekstima»
2	Old bo'lak vitochkasini dazmollash	d	2	30	UTP
3	Old bo'lak relyef chokini tikish	m	2	54	8332\3005 «Tekstima»
4	va h.k
	Jami:			tb.o.= Tb

1- va 2- ustunda bo'linmas operatsiyalarning tartib raqami va nomi yoziladi.
3- va 4- ustunlarda ishchilarning ixtisosi va razryadi qo'yiladi. 5- ustun tarif-malaka ma'lumotnomadan foydalanib asbob-uskuna turi va ishning xarakteriga qarab belgilanadi.
Bo'linmas operatsiyalarning sarf vaqti namunaviy texnologik hujjat asosida tuziladi yoki hisob yo'li bilan aniqlanadi. Buyumga ishlov berish texnologik tartibini tuzib chiqqandan keyin ish birligi vaqtlarini jamlab kiyimni tikib bitqazish uchun kerakli umumiy vaqt topiladi, ya'ni buyumni sermehnatligi aniqlanadi.
5-ustundagi bo'linmas operatsiyalarning sarf vaqti yig`indisi  t _b.o. buyum sermehnatliligini ko'rsatadi.
T_b= t_b.o.

6- ustunni to'ldirishda asbob-uskuna va moslamalarni to'liq ma'lumoti beriladi.

6. Ishlab chiqarish oqimining shakl va turlarini tanlash hamda hisoblash

Texnologik tartib tuzilgandan keyin tanlangan model asosida texnologik jarayoni loyihalashga kirishiladi. Bu ishni ishlab chiqarish oqim turlarini tanlash va asoslashdan boshlash kerak.

Ishlab chiqarish oqimlarni tashkil qilishning shakllari asosan to'rt belgi bilan farqlanadi.
a) bir maromda ishlash darajasi bo'yicha;
b) tikuv buyumlarini ishlab chiqarish oqimlarga tushirish bo'yicha;
v) mahsulotni tashish usuli bo'yicha;
g) tashkiliy operatsiyalarni vaqtini moslash bo'yicha.
Kurs loyihasida ishlab chiqarish oqimining tashkiliy shaklini va turini assortimentga moslab tanlanadi. So'ng ishlab chiqarish oqimining parametrlari aniqlanadi.
Ya'ni:
1. Ishlab chiqarish oqimining quvvati (bir smenada tikiladigan buyumlar soni)
M, (dona);
2. Ishlab chiqarish oqimidagi ishchilar soni - N , (ishchi);
3. Ishlab chiqarish oqim chizig`ining umumiy uzunligi yoki ish o'rinlarini bir tomonlama joylashtirilgandagi uzunlik - L _i.ch. ( m);
4. Sex sathi - S ( m²).
Yuqorida ko'rsatilgan parametlardan biri kurs loyihasining topshirig`ida ko'rsatiladi, qolganlari esa hisoblash yo'li bilan aniqlanadi:

1. Ishlab chiqarish oqimi quvvati - M (dona):

bunda: R - smena davomiyligi (28800 sekundga teng);

- buyum sermehnatligi, s.
2. Ishlab chiqarish oqimidagi ishchilar soni - N (ishchi):


11-jadval