Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

15.3. Salomatlikni ta’minlovchi zarur biologik hamda psixologik bosqichlar


Biologik bosqich

Insonning salomatligiga aloqador hayot faoliyati o’ziga xos jonli tizim bo’lib, u umri mobaynida turli o’zaro bog’liq davrlarni va bosqichlarni o’z ichiga oladi. Ular orasida biologik, psixologik, ijtimoiy bosqich va omillar tizimi alohida o’rin tutadi. Odamning sog’-salomatligi ana shu har bir bosqichda o’ziga xos tarzda namoyon bo’ladi.

Masalan, biologik bosqichdagi salomatlik asosan ichki organlar funksiyalarining o’zaro dinamik mutanosibligi va ularning tashqi atrof-muhit ta’sirlariga nisbatan to’g’ri, adekvat javobi tarzida namoyon bo’ladi. Shuni e’tirof etish lozimki, bizning o’z salomatligimizni muhofaza qilishimiz, organizmimizning himoya imkoniyatlarini oshirib, betob bo’lib qolganimizda qanday yo’llar bilan xastalikdan qutulish bo’yicha fikrlar va tajriba umr davomida takomillashib boradi. Bu jarayonlarga aloqador psixologik – ruhiy omillar to’g’risidagi tasavvurlarimiz, afsuski, u qadar aniq va mukammal emas. Chunki odam tanida, ichki organlarida nimalar ro’y berayotganligini bevosita his qilishga qodir emas.


Sog’lom shaxsning ruhiy kechinmalari

Salomatlikning ruhiy-psixologik omillari haqida gap ketganda, eng avvalo uning inson shaxsi va uning yaxlit birlik tarzidagi xususiyatlari nazarda tutiladi. Bu o’rinda qo’lga kiritilajak har qanday yutuq yoki muammolarning yechimi eng avvalo, “sog’lom shaxs” o’zi nima degan savolga javob topishga imkon beradi. Taniqli rus psixiatri S.S.Korsakov yozganidek, sog’lom shaxsga aloqador barcha xossa va xususiyatlar qanchalik bir-biri bilan o’zaro mutanosib, bir-biriga bog’liq, muvozanatli va tashqi muhitdan unga tahdid soluvchi omillariga nisbatan chidamli bo’lsa, u shunchalik baquvvat va salomat bo’ladi.

^{54-rasm. S.S.Korsakov bo’yicha psixologik salomatlikka tahdid soluvchi omillar}
Rasmda ko’rsatilganlarning barchasi aslida kelib chiqish nuqtai nazaridan organizmimizdagi fiziologik hamda biologik jarayonlarga nisbatan olganda, bevosita shaxsimizga bog’liq bo’lgan ijtimoiy omillarning xususiyatlaridan kelib chiqadi.