Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

Tashkilot ichki hisoboti tizimi muayyan firma faoliyatining joriy xarajatlari,
sotuv hajmi, ombordagi mahsulot qoldig’i, mavjud va kelishi kutilayotgan
xaridorlar, ta’minlovchilar ko’lami va boshqa marketing faoliyatiga bog’liq
bo’lgan axborotning o’z vaqtida jamlanishini, qayta ishlashini va undan
foydalanishni nazarda tutadi. Masalan, firma miqyosida ichki hisoboti tizimi
quyidagi talablar asosida shakllanadi. Joriy yakunlanayotgan kun so’ngida firma
do’konidagi savdo zalida har bir tovar guruhi miqyosida qanday zaxiralar
qoldi, bir kunda sotuv hajmi va qaysi turdagi (assortment) tovarlar uchun
ta’minlovchilarga buyurtma berish kerak va shunga o’xshash operativ axborot
olish zaruriyati paydo bo’ladi. Bu yerda muhim o’rinni, ushbu axborot qay
tarzda, qancha vaqt mobaynida yig’ilishi, umumlashtirilishi egallaydi. Axborot
olish tezligi, sifati esa qaror qabul qilishda samarali ahamiyat kasb etadi. Demak,

---

axborotga bo’lgan ehtiyojni o’z o’mida va aniq belgilash hamda finna faoliyatida
undan foydalanish jihatlarini awalroq belgilab olish lozim.
Marketing tashai xabamoma - axborot tizimi, marketing va tijorat faoliyatiga
xos bo’lgan barcha olinadigan xabariar, uslubiy ishlanmalar natijalaridan tashkil
topadi. Kundalik matbuot (ro’znoma va mahsus jumallar), ta’minotchi va
iste’molchilar bilan bo’lgan muloqat natijalari, reklama e’lonlari va boshqalar
bevosita xabamomani olish manbai bo’lishi mumkin. Ushbu sohaga oid xabariar
va tahliliy ma’lumotlarga bo’lgan talab ortib borishi natijasida ayrim firmalar
hatto shu sohaga ixtisoslashdilar. Masalan, AQShda “Market riserch korporcyshn
of Amerika” kompaniyasi haftalik jumalida tovarlar bo’yicha bozordagi ulushining