Toshkent farm atse vtikainstituti

Mahsulotning tashqi qo‘rinishi. 
Tayyor mahsulot yon 
tomonlari o ‘roqqa o‘xshab bir oz egilgan, cho‘zinchoq, qo‘shaloq 
pistadan iborat. Meva to‘q qo‘ng‘ir rangli, ikki boiakli b oiib, 
uzunligi 3-7 mm, eni 1,5 mm. Har qaysi yarimta mevaning tashqi 
tomoni do‘ng, ichki tomoni esa tekis, Uzunasiga turtib chiqqan 5 
ta qovurg‘asi bo‘lib ulaming 3 tasi do‘ng tomonga, ikkitasi esa 
yon tomonga o‘mashgan. Mevasi nihoyatda xushbo‘y va achchiq.
XI DF ga ko‘ra meva namligi 12%, umumiy kuli 8%, 10% 
li xlorid kislotada yerimaydigan kuli 1,5%, pishmagan, singan 
mevalar hamda poya va barg aralashmasi 2%, efir moyi bor 
boshqa о‘simliklaming urug‘ vamevalari aralashmasi 1%, organik 
aralashmalar va efir moyi saqlamaydigan boshqa о‘simliklaming 
urug‘ va mevalar aralashmasi 1%, mineral aralashmalar 1% dan 
oshmasligi kerak.
Kimyoviy tarkibi. 
Meva tarkibida 3-7% efir moyi, 
14-
22% yog‘, 20-23% oqsil moddalar, flavonoidlar (kversetin va 
kemferol) hamda oshlovchi moddalar bo‘ladi. XI DF ga ko‘ra 
meva tarkibidagi efir moyining miqdori 
2%
dan kam bo‘lmasligi 
lozim.
98

---

Efir moyi maydaiangan mevadan suv bug‘i yordamida haydab 
olinadi.
Qora ziraning efir moyi sarg‘ish suyuqlik bo‘lib, zichligi 
0,905-0,915; refraksiya soni 1,4840-1,4890. Moy tarkibida 50- 
60% karvon, 40-50% limonen, 40-70% karvakro!, digidrokarvon 
va digidrokarveol birikmalari bo‘ladi.
Ishlatilishi. 
Qora zira mevasining preparati ichak atoniyasini 
davolashda, og‘riq qoldiruvchi hamda ovqat hazm qilishni 
yaxshilash uchun, mevasi ba’zan boshqa dorivor o ‘simliklar 
bilan birga siydik va el haydovchi vosita sifatida, shuningdek, 
me’da kasalliklarida, meva suvi esa ichak sanchig'ida (ayniqsa, 
bolalarda), tish og‘rig‘ida va miozitda ishlatiladi (badanning 
yallig‘langan joyiga surtiladi).
Qora zira mevasi oziq-ovqac, parfyumeriya va boshqalarda 
ham katta ahamiyatga ega.