Tikanli n a ’matak
bo‘yi uncha baland boTmagan buta boTib,
shoxlari qo‘ng‘ir rangli po‘stloq hamda ingichka, to‘g‘ri, dag‘al
tuklar (tikanchalar) bilan qoplangan. Bargining asos qismida 2 ta
ingichka tikani boTib, bargchasi tuksiz boTadi. Bu o‘simlik Sibirning
nina bargli o‘rmonlarida, Uzoq Sharqda, Tyan-Shan o ‘rmonlarida
hamda Belorus, Boltiq bo‘yi, Rossiya Yevropa qismining shimoliy
tumanlarida uchraydi.
Dauriya n a ’matagi.
Bu o ‘simlikning shoxlari qo‘ng‘ir qizil
rangli po‘stloq bilan qoplangan. Tikanlari qayrilgan boTib, 2 tadan
shoxlarining asosida va barg qo‘ltig‘iga o ‘rnashgan. Bargchalarining
pastki tomoni siyrak tuklar hamda sariq bezlar bilan qoplangan.
Mevasi sharsimon, diametri 1-1,5 santimetrga teng, u asosan Sharqiy
Sibirning janubiy tumanlarida va Uzoq Sharqda uchraydi.
Begger na’matagi
Shoxlari ko‘kimtir rangli, tikanlari yirik,
o‘roqsimon egilgan, asos qismi keng, sargTsh rangli boTib, barg
asosida juft-juft boTib joylashgan. To‘pguii - ko‘pgulli qalqon
yoki ro‘vak. Kosacha bargi butun, o‘tkir uchli, gullagandan so‘ng
yuqoriga qarab yo‘nalgan. Mevasi mayda, sharsimon, uzunligi
0,5-1,4 sm, qizil rangli, pishgandan so‘ng gulkosachasi to‘kiladi.
Natijada mevanmg yuqori qismida hosil boTgan teshikdan ichidagi
yong‘oqchalari va tuklari ko‘rinib turadi. Bu na’matak asosan
0 ‘rta Osiyo togTarining yon bag‘irlarida, togTi tumanlarda ariq
va daryolar qirg‘oqlarida, yo‘1 yoqalarida o‘sadi. Manzarali buta
sifatida o ‘stiriladi.
Fedchenko n a ’matagi.
Yirik, bo‘yi 2-3, ba’zan 6 m gacha
boTgan buta. Tikanlari yirik, gorizontal joylashgan, qaltik, asos
qismi kengaygan boTib, yirik shoxlarida zichroq joylashgan.
Murakkab barg boTakchalari - bargchalari qalin, zangoriroq, tuksiz.
Gullari yirik, oq yoki pushti rangli. Mevasi yirik (5 sm gacha
uzunlikda), etli, to‘q kizii, tuxumsimon, cho‘ziq tuxumsimon yoki
butilkasimon. Asosan 0 ‘rta Osiyoda (Tyan-Shan, Pomir-Oloy
togiarida) tog1 yonbag‘irlarida o'sadi. 0 ‘zbekistonnmg Toshkent;,
Farg‘ona, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarining
tog‘li hududlarida ko‘p tarqalgan.
Dostları ilə paylaş: |
