Toshkent farm atse vtikainstituti

LIMON 
- CITRUS 
LIMON 
BTJRM.
Limon - C itrus 
limon Burm., 
rutaguldoshlar -- Ruiaceae 
oilasiga kiradi. Limon bo‘yi 2,5-4 metrga etadigan doim yashil, 
tikanli daraxt. Bargi eho‘ziq tuxumsimon, o‘tkir uchli, yaltiroq, 
mayda tishsimon qinali bo‘lib, poyada qisqa bandi bilan ketma- 
ket joylashgan. Guli yakka, ba'zan 2-3 ta bo‘lib, barg qo‘ltig"ida 
joylashgan. Gulkosachasi 4-5 tishli, tojbarglari oq, 4-8 ta. Mevasi
- cho‘ziq tuxumsimon, sariq rangli, ko‘p um g‘li ho‘1 meva. May- 
iyun oylarida gullaydi, mevasi noyabr-dekabrda pishadi.
81

---

Geografik tarqalishi. 
Limon vatani Tinch okeanining tropik 
orollari hisoblanadi. Gmziyaning g‘arbidagi nam subtropik 
rayonlarda, Qrimning Qora dengiz bo‘yi rayonlarida, O/arbayjon 
va boshqa yerlarda o stiriladi.
Kimyoviy tarkibi. 
Meva tarkibida 6-8% limon kislota, 3,5 
% qand, A, VI V2, R vitaminlari, 43-83 mg % askorbin kislota, 
flavonoidlardan (ayniqsa meva po'stida): diosmin va gesperiditi 
bo‘ladi. Meva po‘sti tarkibida 0,6% efir moyi bor.
Limonning efir moyi och sariq rangli suyuqiikbo‘lib, tarkibida 
3-6% sitral aldegid, 90% limonen va boshqa birikmalar bo'ladi.
Ishlatilishi. 
Limonning efir moyi dorilar hidi va mazasini 
yaxshilash uchun ishlatiladi. Limon mevasi esa avitaminoz 
kasalliklarida qo‘llamladi.
Limon moyi oziq-ovqat va konditer sanoatida ham ishlatiladi.
Limon yetishtirish texnologisi
C)‘zbekistonning sug'oriladigan tuproqlarida vegetatsiya 
davming uzun va sarnaradorlik haroratning yuqori bo‘lishi 
limon o‘simligini ekib o‘stirish va undan sifatli va yuqori hosil 
yetishtirish imkonini beradi. Limonni teplitsada va transheyalarda 
o‘stirish mumkin.
Teplitsada o‘simlik qisqa muddatda o‘sadi va rivojlanadi, uni 
parvarish qilish engillashadi, hosildorligi oshadi.
Agar transheyada o‘stirilsa bitta daraxtdan o‘rtacha 200-250 
donagacha meva olinsa, teplitsada esa ancha kuchli rivojlangan 
daraxtdan 400-500 donagacha limon olish mumkin. 0 ‘rtacha 
harorat 10°S va undan yuqori boiganda limon novdalari o‘sa 
boshlaydi. Sutkalik o ‘rtacha harorat 16-18°S ga etganda limon 
yalpi g‘unchalaydi, 18-22°S da gullaydi. Limon barglari 2-3 yil 
yashaydi va asta-sekin almashinadi. Limon o ‘z-o‘zidan chetdan 
asalarilar tomonidan changlanadi. Bu tugunchalami ko‘proq hosil 
bo‘lishiga yordam beradi. 0 ‘sish va shakllanish davrida (aprel- 
may) 20-22°S va havoning nisbiy namligi 70-80 foiz bo‘lganda
82

---

uning foydali gullashi 22-25 foizga etadi. Limon sovukqa chi dam li 
0
‘simlik. Minus 2-2,5°S sovuqda mevalari, 3-4°S da barglari va 
bir yillik novdalari muzlaydi.
Limonning yaxshi o‘sishi va rivojlanishi uchun unumdor 
tuproqlar ajratiladi. Sizot suvlari yaqin va sho‘rlangan yerlarda 
o‘sa olmaydi.