Toshkent farm atse vtikainstituti

Kimyoviy tarkibi. 
Har ikkala bodom urug‘i tarkibida 45- 
62% moy, vitamin V2, 20% oqsil moddalar, 2-3% saxaroza va 
emulsiya fermenti bo‘ladi. Achchiq bodom urug‘ida yana 2,2- 
3,5% amigdalin glyukozidi uchraydi.
Tibbiyotda ishlatiladigar* bodom moyi sovuq presslash usuli 
bilan olinadi.
91

---

Aehchiq bodom urug‘idan moy olayotganda suv aralashib 
ketishiga yo‘l ko‘ymaslik kerak. Aks holda suv amigdalinni 
parchalaydi va ajralib chiqqan mahsulotlar moyga o‘tadi Moy 
zaharli bo‘lib qoladi.
Bodom moyi kuyuq, sarg‘ish suyuqlik bo‘lib, uning zichligi 
0,913-0,918, refraksiya soni 1,470-1,472, sovunlanish soni 190- 
195, yod soni 93-102 ga teng. Kislota soni 2,5 dan oshmasligi 
kerak. Moy - 10°C haroratgacha sovutilganda qotmasligi kerak.
Bodom moyi qurimaydigan suyuq moylarga kiradi, unda 
83% olein, 16% linol kislotalaming glitseridlari va 0,5% 
gidrolizlanmaydigan moddalar bor.
lshlatilishi. 
Po‘sti olib tashlangan chuchuk bodom urug‘idan 
tayyorlangan emulsiya me ’ da va ichak og ‘ riq larini qoldirish uchun, 
bodom moyi esa ich yumshatuvchi dori sifatida qo‘l!aniladi.
Farmatsevtikada bodom moyi ba’zi dorilar (kamfora va 
boshqalar) ni yeritish hamda surtma tayyorlash uchun ishlatiladi.
Achchiq bodom urug‘i kunjarasidan olingan achchiq bodom 
suvi og‘riq qoldirish uchun va tinchlantiradigan dori sifatida 
qo‘llaniladi.
Chuchuk 
bodom 
oziq-ovqat 
sanoatida, 
turupi 
esa 
parfyumeriyada ishlatiladi.
Dorivor preparatlari. 
Bodom moyi va moy emulsiyasi, 
chuchuk bodom urug‘idan tayyorlangan emulsiya.
Bodomni o‘stirish texnologiyasi
0 ‘zbekistonda bodomning yupqa po‘choqli, to‘ng‘ich, 
yaltinskiy va turkmenskiy svetliy naviari rayonlashtirilgan.
Ekish. 
Tuproq-iqlim sharoitiga qarab bodomni ekish 
sxemasi ham har xil bo‘ladi. Quyida bodomning ekish sxemalari 
keltirilgan:
1. Sug'oriiadigan yerlarda- 8 x 8 m;
2. Tog‘ va tog‘ oldi, lalmikor yerlarda - 6 x 6 m;
Bu yerlarning janubga qaragan yonbag‘irlarida esa bodom
92

---

5 x 5 sxemasida, erta bahorda yoki kuzda gorizontal terassalar 
kengligi 1,5-5 m gacha bo‘lgan yerlarda ekiladi.
Sug‘oriImaydigan yerlarda yomg‘ir suvlarining bug‘lanishini 
kamaytirish, shu tariqa suvning tuproqqa shimilishini oshirish 
maqsadida bodom ko‘chatlarining atrofiga boshqa о‘simliklarning 
qoldiqlari, poxol va somondan m o‘Scha qilib tashlanadi.
Buttdan tashqari bodom ko‘chatlarining atrofi muntazam 
ravishda yumshatilib turiladi.
0 ‘g‘itlash. 
Muntazam ravishda bodomzorlarga hosildorlikni 
oshirish maqsadida 2-3 yilda bir marta har gektar yerga sof holda 
azotdan 120 kg, fosfordan 90 kg va 40-60 kg dan kaliy o‘g‘iti 
hamda 20-30 t dan chirigan go‘ng solinadi.
Yangi ekilgan bodom ko‘chatlarining ildiz olish va o‘sishini 
faollashtirish uchun har bir ко‘chat atrofiga 60-80 g dan ammofos 
hamda 4-6 kg dan organik o‘g ‘it qo‘llanishi yaxshi samara beradi.
M a’lumki tog‘li hamda lalmi yerlarda yog‘in suvlari 
tuproqdagi ozuqa elementlarini yuvib ketishi natijasida ular 
kuchsizlanib qoladi. Shuning uchun ham bunday yerlarga ekilgan 
bodom ko‘chatlarini o‘z vaqtida organik va m a’dan o‘g ‘itlar bilan 
oziqlantirib turish zarur.
Bodom ko‘chatlari sekin o ‘sayotgan bog‘lar to‘liq hosilga 
kirgunga qadar har bir kv m ga sof azotdan 6-8 g dan, fosfordan 
3-4 g dan, kaliydan 2-3 g dan hamda 4-5 g dan organik o ‘g‘it 
solish tavsiya etiladi.