Toshkent farm atse vtikainstituti

Mahsulot tayyorlash. 
0 ‘simlik toUiq gullagan vaqtida 
yuqori uchidan 20-30 sm uzunlikda (poyaning pastki bargsiz
128

---

qismi olinmaydi) qirqib olinadi va soya, havo o ‘iib turadigan 
yerda quritiladi.
ORTOSIFON - ORTHOSIPHON
Ortosifon (buyrak choy) - O rth o sip h o n
stamineus Benth.;
yasnotkadoshlar -
Lamiaceae 
(labguidoshlar ~ 
Labianae)
oilasiga kiradi.
K.o‘p yillik, bo ‘yi 1-1,5 m ga etadigan doim yashil yarim 
buta yoki buta. Poyasi bir nechta, to ‘rt qirrali, asos qismi 
yog‘ochlangan boTib, pastki qismi to ‘q binafsha, yuqori qismi 
yashil-binafsha yoki yashil, b o ‘g‘imlari esa binafsha rangga 
bo ‘yalgan. Bargi oddiy, bandi bilan poyada butsimon shaklda 
qarama-qarshi o ‘mashgan. Gullari balqaga o ‘xshash to ‘pJ.anib, 
shingilsimon to ‘pgulni tashkil etadi. Guli qiyshiq, och binafsha 
rangli. Gulkosachasi q o ‘ng‘iroqsimon, ikki labli, gultojisi ham 
ikki labli, otaligi 4 ta, onalik tuguni to ‘rt bo‘lakli, yuqoriga 
joylashgan. Mevasi - 1-4 ta yong‘oqchadan iborat.
Iyul-avgust oylarida gullaydi.
Geografik tarqalishi. 
Vatani Janubi-Sharqiv Osiyoning 
tropik rayonlari. U yo w o y i holda Indoneziyada ( Yava, Sumatra 
va Borneo orollarida), Birmada, Filippinda va Shimoliy-Sharqiy 
Avstraliyada o ‘sadi. Bir yillik o'sim lik sifatida Gruziyaning 
subtropik tumanlarida o ‘stiriiadi. 0 ‘simlik qishda oranjereyada 
saqlanadi. Erta bahorda undan 2 ta bargli novdachalar kirqib 
olinadi va oranjereyada к о ‘chat qilib o ‘tqaziladi. May oyida esa 
bu ko ‘chatlar ochiq yerga o ‘tqaziladi.
Mahsuiotnnng 
gashqi 
ko‘rinishi. 
Tayyor mahsulot quritilgan
2 juft bargli 2 sm uzunlikdagi novdachadan iborat. Bargi cho‘ziq 
tuxumsimon yoki rombsimon-ellipssimon, o ‘tkir uchli, arrasimon 
qirrali bo‘lib, yuqori tomoni tuksiz, pastki tomoni tukli, uzunlligi
2-5 sm, eni 1,5-2 sm. Barg qo‘ltig‘ida sertuk kurtak bo ‘ladi. 
M ahsulot hidsiz, bir oz achchiq, burishtituvchi mazasi bor.
12.9

---

Mahsulot namligi 12%, umumiy kuli 12%, qoraygan barglar 
2%, 2,5 mm dan yo ‘g‘on poyalar 1%, 5 sm dan uzun poyalar 
3%, teshigining diametri 3 mm li eiakdan o ‘tadigan mayda qismi 
2%, organik aralashmalar 0,5% va mineral aralashmalar 0,5% 
dan ko‘p hamda ekstrakg moddalarming miqdori 35% dan kam 
b o ‘Imasligi kerak.
Kimyoviy tark ib i. Mahsulot tarkibida triterpen saponinlar, 
m-inozit, achchiq ortosifomn glikozidi, 1,5% gacha vino, limon 
va boshqa kislotalar, 0,2-0,66% efir moyi, 5-6% oshlovchi va 
boshqa moddalar hamda k o ‘p miqdorda kaliy tuzlari b o ‘ladi. 
Saponinlardan birining anglikoni - sapofanin a-amirin ekanligi 
aniqlandi.
IshlatiHshi. 
Ortosifon 
o'sim ligining 
preparati 
siydik 
haydovchi vositasi sifatida buyrak (buyrak tosh kasalligi) hamda 
xoletsistit va yurak glikozidlari bilan birgalikda yurak kon tomiri 
sistemasining P-Sh darajali kasailiklarida ishlatiladi.
D orivor p re p a ra ti. Damlama.