Toshkent farm atse vtikainstituti

(Semina Cyaosbati.) 
siydik haydovchi 
dori sifatida koTlaniladi.
Dorivor preparatlari, 
Zavodlarda mahsulotdan ekstrakg - 
xolosas tayyorlanadi.
Na’matakni o‘stirish texnologiyasi
N a’matak turlari ko‘p urug‘ va meva berishi bilan birgalikda 
polikarpik о ‘simlik hisoblanadi. Adabiyotlarda ko‘rsatilishicha va 
olib borilgan tajribalar natijalari na’matak urugTarini qiyin unuvchi 
urugTar qatoriga kirishi aniqlangan. Haqiqatan ham tabiatda bu 
o‘simlikni yosh nihoilari kamdan-kam hollarda uchrashi kuzatilgan.
N a’matak urugTarini tayyorlashda 0 ‘zbekiston sharoitida avgust 
oyini birinchi yarmida о ‘simlik mevasi sarg‘ish-qizg‘ish rangga 
o‘ta boshlaganda yig‘iladi. 0 ‘simlik mevalari urug‘idan ajratilib, 1 
qism uruqqa 3 qism qum bilan aralashtiriladi. Aralashma 60-70 sm 
chuqurlikdagi o'raga solinib usti yopilgan holda, har 10-15 kunda 
namlab, iloji bo‘Isa 1 oyda bir marta urugTami chuqurdan olib yana 
aralashtirilgan holda qayta ko‘mib qo‘yiladi. UrugTar shu usulda 
stratifikatsiya qilinganda ularni unuvchanligi ortadi. Tayyorlangan 
urugTar kuzda 30-35 sm chuqurlikda haydalgan, go‘ng va fosforli 
o ‘g‘itlar bilan o ‘g‘itlangan, boronalab tekislangan yerlarga (erta 
bahorda), qator oralig‘i 65-70 sm li jo ‘yaklarga sepiladi yoki 55-65 
sm jo ‘yaklarga ко‘chat oralig‘i 10-15 sm qilib 3-4 tadan urugTar 
1,0-1,5 sm chuqurlikda ekib chiqiladi. Ekilgan urugTami ustiga 1 sm 
qalinlikda mayda chiritilgan go‘ng yoki yog‘och qipigT ham sepilsa 
namlikni saqlab turishga yordam beradi. Shu bilan birga nihollarni 
sovuq urishidan asraydi. Bahoming kelishiga qarab, dastlabki 
nihollar mart oyining birinchi dekadasida о‘sib chiqadi. Mart oyida 
o‘simlikni begona o ‘tlardan tozalab qator oralariga ishlov beriladi.
164

---

Har oyda 3-4 martadan sug'orilib, kultivatsiya qilinadi, May-iyun 
va iyul oylarida gektar hisobiga 50-60 kg azotli o‘g‘itlar bilan 
oziqlantirish nihollarni yaxshi o‘sishiga yordam beradi.
N a’matak o‘simligida zamburugTi un shudring kasalligi tez 
tarqalishi mumkinligini hisobga olgan holda aprel oyidan boshlab 
har oyda ikki martadan oltingugurt kukuni purkab turiladi
A у rim na’matak o ‘simligini pol-pol qilib ham ekish mumkin. 
Buning uchun yuqoridagi usulda tayyorlangan urugTami kech kuz 
noyabr-dekabr oylarida yoki fevral oyida uzunligi 5-8 m, eni 1,0-1,5 
rn pol qilinib tuproqlari yumshatiiib, fevral oylarida urugTar sepiladi. 
Urug‘ni ustiga 1,5-2,0 sm kaliniikda chiritilgan go‘ng yoki yog‘och 
qipig‘i sepiladi. YogTngarchilik kam boTgan vaqtlarda um g‘ ekilgan 
maydonlar sug‘orilib turiladi. Nihollar unib chiqqandan keyin ham 
azotli oTtlar bilan oziqlantirilib, tez-tez sug‘orib turiladi. May 
oyida nihollarga oltingugurt; kukuni purkaladi. Yaxshi parvarish 
qilinganda may oyining birinchi dekadalarida nihollarni ho‘yi 10-15 
sm, poyada 6-8 tagacha barglar paydo boTadi va ildizlari 10-12 sm 
ga etadi. Shu nihollarni ildizlarini 1,0-2,0 sm chilpib, qator oraliqlari 
60-65 sm, ко‘chat oraligT 10-15 sm qilib suv quyilib zaxlatilgan 
egatlarga ekib chiqiladi va tez-tez sug‘orilib turiladi.
Ekilgandan 10-15 kundan so‘ng ko‘chatlarni qator oralariga 
ishlov berish, azotli o‘g‘itlar bilan o ‘g‘itlash va vaqti-vaqti bilan 
oltingugurt preparati bilan purkash ishlari olib boriladi. Ko‘chatlami 
iyun va iyul oylarida begona o ‘tlardan tozalab har 10-12 kunda 
sug‘orib turi lads Kech kuz oylariga borib ko‘chatlar tayyor boTadi. 
Ko‘chatlarni kuz oylarida yoki erta bahorda qator oraligT 5-6 m, 
ко‘chat oraligT 2-3 m qilib o‘tqazib na’matak-zorlami barpo etish 
mumkin. N a’matak may doni arini qator oralarini ishlash bilan 
birgalikda zambumgTi, virusli kasalliklari ga qarshi kurash olib 
borish, azotli o ‘g‘itlar bilan oziqlantirish va kuz oylarida organik 
o ‘g ‘itlar bilan o‘g‘itlash lozim boTadi.