15-Ma’ruza
Mavzu: Dorixonalar tizimida va farmatsiya sanoati uchun tayyorlanadigan o‘simliklar
Mavzu 2 soatga mo‘ljallangan
Ma’ruza rejasi:
1. Dorixonalar tizimida va farmatsiya sanoati uchun tayyorlanadigan o‘simliklar
2. O‘zbekistonda yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklardan tibbiyotda foydalanish uchun tavsiyalar.
3.O‘zbekistonda yig‘ib olinishi mumkin bo‘lgan dorivor o‘simliklar.
4. Ekish uchun tavsiya etiladigan dorivor usimliklar ro‘yxati,
5. CHet ellardan olinadigan dorivor ayrim o‘simliklar ro‘yxati.
Tayanch iboralar: dorixonalar tizimi, farmatsiya sanoati, yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklar, yig‘ib olinishi mumkin bo‘lgan dorivor o‘simliklar, ekish uchun tavsiya etiladigan o‘simliklar, chet ellardan olinadigan ayrim dorivor o‘simliklar ro‘yxati, inventarizatsiya qaydnomasi
Abu Rayhon Beruniy (973-1048) «Kitob as-Saydana fi-t-tib» («Farmakognoziya») nomli mashhur asarida o‘sha davrda sharqiy xalqlar orasida qo‘llanilayotgan barcha o‘simliklarni, xar xil nomlanishini, bir o‘simlikning bir nechta sinonimi borligi yoki bir nom bilan, bir nechta o‘simlikning atalishini, ularni topishda va foydalanishda qiyinchilik tug‘dirayotganini inobatga olib, «Saydana» asarini yaratgan. Unda o‘simliklarning barcha millatlar va shevalardagi nomlarini keltirib, lotin tilida yozgan. Foydalaniladigan o‘simliklarning tavsifi, morfologik tuzilishini yoritib berib, o‘simliklarni yig‘ish va ulardan foydalanish uchun bebaho qulaylik yaratgan.
Xozirgi kunda tug‘ilayotgan bolalarning ko‘pchiligi allergiya, diatez va boshqa turli og‘ir kasalliklariga chalingan holatda dunyoga kelmoqda. Kimyoviy moddalarni inson genetikasiga ta’siri tufayli xar xil nuqsonli bolalar tug‘ilib, «dori kasalligi» degan iboralar paydo bo‘lib, yangi, avval kuzatilmagan kasalliklar yuzaga kelmoqda.
Qadimdan qo‘llanilib kelayotgan dorivor o‘simliklar bezarar, asorat qoldirmaydi, degan fikrlar, davolovchi mutaxassislar va davolanuvchi aholi orasida keng tarqala boshladi. Bunday vaziyat er yuzidagi deyarli barcha davlatlarni qamrab oldi.
Avval, xalq tabobati deganda bu masalaga bir oz ishonchsiz va tanqidiy qaralgan bo‘lsa (ayniqsa sobiq SSSR davrida), xozirgi kunda barcha qit’alarda xalq tabobatini rivojlantirish masalasi ko‘rilib chiqilmoqda.
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti 2003 yil iyun oyida Jeneva shahrida «Dorivor o‘simliklarni yig‘ish va ekib o‘stirish», «Dorivor o‘simliklarning xavfsizligini baholash» mavzularida ilmiy va amaliy anjuman o‘tkazdi. Anjumanda Xitoy, Malayziya va boshqalar, rivojlangan davlatlardan Amerika, Kanada, Angliya va boshqa davlatlar mutaxassislari qatnashdi. Rivojlangan davlatlarda oxirgi o‘n yillikda dorivor o‘simliklar mahsulotini ishlatish 10 mlrd. AQSH dollariga etganligi qayd qilindi.
Xozirgi kunda Evropa dorivor o‘simliklar bozorida sotiladigan o‘simliklar mahsulotining umumiy qiymati 1,1 mlrd. AQSH dollariga teng. Evropada o‘simliklar va ularning mahsulotlarini sotib oluvchi davlatlar Germaniya, Fransiya va Italiya hisoblanadi.
Dunyodagi yirik dorivor o‘simliklar xom ashyosini sotib oluvchi
(importer) davlatlar
Davlat
|
Miqdori (tonna)
|
AQSH dollari (mln)
|
AQSH
|
51600
|
118
|
Angliya
|
730
|
24
|
Germaniya
|
45400
|
107
|
Gonkong
|
80555
|
332
|
Ispaniya
|
7350
|
24
|
Italiya
|
10400
|
39
|
Koreya
|
34200
|
53
|
Pokiston
|
12550
|
43
|
Singapur
|
8500
|
60
|
Fransiya
|
19800
|
46
|
Xitoy
|
9300
|
36
|
YAponiya
|
57850
|
158
|
Umumiy
|
344900
|
1010
|
Asosiy dorivor o‘simliklar xom ashyosini etkazib beruvchi davlatlar orasida eng yirik davlat Xitoy bo‘lib, 140450 tonna mahsulot sotadi, so‘ngra keyingi o‘rinlarni Xindiston - 35650 tonna, Germaniya -14900 tonna, CHili - 11700 tonna, Singapur - 14400 va boshqa davlatlar egallaydi.
Mustaqil davlatlar hamdo‘stligiga a’zo davlatlarda ham dorivor o‘simliklar va ulardan tayyorlanadigan dori vositalariga e’tibor kuchayib bormoqda. Ayniqsa, Rossiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston va boshqa davlatlarda xalqaro korporatsiyalar va farmatsevtik firmalarda, dorivor o‘simliklardan tayyorlangan choylar, yig‘malar, ekstraktlar, damlamalar, qaynatmalar keng qo‘llanila boshladi.
Xozirgi kunda chet el etuk davlatlarida (Evropada) Abu Ali ibn Sino tavsiya ilgan o‘simliklar va yig‘malardan foydalanadigan yirik korxona va tashkilotlar mavjud. O‘zbekistonda, olim vatanida, bunday tashkilot eki korxonalarni tashkil qilish juda o‘rinlidir.
O‘zbekistonda ham bu sohada ayrim izlanishlar olib borilmoqda, ammo respublikaning xali imkoniyatlari katta.
O‘zbekiston florasi 4 mingdan ortiq o‘simliklarni o‘z ichiga oladi. SHulardan 600-700 turi xalq, va ilmiy tibbiyotda ishlatiladi. Ilmiy tibbiyot ehtiyoji uchun 100 dan ortiq dorivor o‘simliklar mavjud. Ko‘pchilik o‘simliklarni ishlatish uchun tavsiyalar qilingan. Lekin hozirgi kunda yovvoyi holatda o‘sadigan, farmatsevtika sanoatida yoki dorixonalar tizimida ishlatilishi mumkin bo‘lgan bir qancha dorivor o‘simliklar e’tiborsiz qolmoqda. O‘zbekistonda farmatsevtika sanoati, tibbiyotda qo‘llash uchun quyidagi o‘simliklarning zahirasiga putur etkazmasdan, etarli miqdorda yig‘ib olishni tashkil qilishi mumkin.
YOvvoyi holda o‘sadigan va O‘zbekiston farmatsevtika sanoati uchun tavsiya qilinadigan o‘simliklar
O‘simlik nomi
|
Yig‘iladigan xom ashyosi
|
Xar yili yig‘ib olish mumkin bo‘lgan miqdori (tonna)
|
Ilova
|
Afsonak (Thermopsis R. Br.)
|
o‘ti
|
125
|
|
Achchiqmiya (Sophora pachycarpa C.A. Meu)
|
o‘ti
|
50
|
|
Isiriq (Peganum harmala L.) L.)agta1a .)
|
o‘ti
|
350
|
|
Itsigak (Anabasis aphylla L.)
|
o‘ti
|
5
|
|
Oqquray (Psoralea drupacea Bge.)
|
mevasi ildizi
|
100 20
|
|
SHirinmiya (Glycyrrhiza glabra L.)
|
iddizi
|
30
|
|
Qizilcha (Ephedra L.)
|
o‘ti (yosh novdalari)
|
60
|
|
YApon soforasi (Sophora japonica L.)
|
g‘unchasi mevasi
|
50 10
|
Manzarali daraxt sifatida ko‘p o‘stiriladi
|
O‘zbekiston dorixonalarida foydalanish uchun tavsiya qilingan yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklar
O‘simlik nomi
|
Yig‘iladigan xom ashyosi
|
Xar yili yig‘ib olish mumkin bo‘lgan miqdori (tonna)
|
Achchiq toron (suv qalampiri) (Polygonum hydropiper L.)
|
o‘t qismi
|
3
|
Achchiq shuvoq (ermon) (Artemisia absinthium L.)
|
o‘t qismi
|
50
|
Bo‘ymadoron (Achilla millefolium L.)
|
guli (o‘ti)
|
10
|
Gazanda (Urtica dioica L.)
|
bargi
|
1
|
Dalachoy (Hypericum perforatum L,)
|
o‘t qismi
|
10
|
Jag‘-jag‘ (Capsella Burza pastoris L.)
|
o‘t qismi
|
5
|
Kiyik o‘ti (Zizphora pedicellata Parij et Vved.)
|
o‘t qismi
|
20
|
Na’matak (Rosa L.)
|
mevasi
|
50
|
Otquloq (Rumex convertus Willet.)
|
ildizi mevasi
|
0,5
0,5
|
Tog‘rayxon (maydagulli) (Origanum tythanthum) Gontsch L.)
|
o‘t qismi
|
50
|
Qirqbo‘g‘im (Equisetum arvense L.)
|
o‘t qismi
|
5
|
Qush toron (Polygonum aviculare L.)
|
o‘t qismi
|
3
|
SHaftoli bargli toron (Polygonum persicaria L.)
|
o‘t qismi
|
3
|
Bu jadvalda asosan ko‘proq qo‘llaniladigan o‘simliklarning
ro‘yxati keltirildi. Extiyojga ko‘ra o‘simliklarning bu ro‘yxatini yanada
kengaytirish mumkin [9,10]. 7
Ilmiy va xalq tabobatida davolash uchun, yig‘malar tayyorlashda, sachratqi, qirqbo‘g‘im, bo‘ymadoron, dalachoy va boshqalar xom ashyosidan foydalanilgan.
Jigar sirrozini davolash uchun dalachoy, bo‘ymadoron, qushtarssh- mavrak, dastarbosh, moychechak, qariqiz, andiz xom ashyolaridan tayyorlangan yig‘malar tavsiya qilingan. Xuddi shunday holat me’da yallig‘lanishi (gastrit), me’da yarasi (yazva), xolangit, xoletsistit, pankreatitlarni davolash uchun xududdagi yovvoyi holda o‘sadigan o‘simliklarning turlaridan foydalanish mumkin.
O‘zbekistonda yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklardan tibbiyotda foydalanish uchun tavsiyalar
O‘zbekiston viloyatlari har xil geografik mintaqalarga joylashgani tufayli, o‘simliklarni turi va ulardan olinadigan mahsulotni hajmi har xil bo‘lganligi tufayli, biz ish jarayonida yig‘ilgan ma’lumotlarimizga suyangan holda 5 ta viloyatni nisbiy dorivor o‘simliklarga boy deb chiqardik. Tavsiya etilgan o‘simliklarni o‘sadigan erlari va zahiralari aniqlangan.
Samarqand viloyati (Misol tariqasida)]
a) G‘arb tumanlarida uchraydigan va yig‘ib olinsa bo‘ladigan dorivor o‘simliklar:
- bozulbang – Lagochilus inebrians Bge. (qizil kitobda),
labguldoshlar-Lamiaceae
- isiriq (garmala) Peganum garmala L., tuyatovondoshlar-Zygophyllaceae
-oqquray (psoraleya) – Psoralea drupacea Bge., dukkakdoshlar- Fabaceae
- achchiqmiya (sofora tolstoplodnaya) – Sophora pachycarpa C.A.Mey., dukkakdoshlar-Fabaceae
- bodomcha (mindal) – Amygdalis spinosissima Bge.Mem., ra’noguldoshlar – Rosaceae
B) Janubiy SHarq erlarida uchraydigan dorivor o‘simliklar:
- qizilpoycha (zveroboy sheroxovatыy) – Hypericum scabrum L.
- kiyik o‘ti (zizifora svetonosnaya) - Ziziphora pedicellata Pazijet Vved.
- ermon (polыn)- Artemisia absinthium L.
- tog‘rayhon - Origanum titthantum Contsch.
- na’matak har xil turlari – Rosa sp.
- sariq andiz – Inula grandis Schrenk.
- qizilmiya - Glycyrrhiza glabra L.
YUqorida keltirilgan dorivor o‘simliklardan tashqari nam erlarda, bog‘larda, soylarda va boshqa dehqonchilik erlarida tarqoq uchraydigan dorivor o‘simliklar ro‘yxati:
Suv qalampiri – Polugonum hydropiper L.
Kelin tili (SHaftoli bargli toron) – Polygonum percicaria L.
Qushtaron - Polygonum aviculare L.
Otquloq - Rumex confertus Willd.
Zubturum – Plantago major L.
Jag‘-jag‘ - Capsella bursa pastoris Medie).
O‘zbekistonda barcha olib borilgan resursshunoslik ishlarini tahlil qilib qo‘yidagi xulosaga keldik.
O‘zbekistonda yig‘ib olinishi mumkin bo‘lgan dorivor o‘simliklar
O‘simliklar nomi
|
Foydalaniladigan
kismi
|
Lotincha
|
Uzbekcha
|
Ruscha
|
Altahae armeniaca Ten.
|
Arman gulxayrisi
|
Altey armyanskiy
|
ildizi
|
Anabasis aphylla L*.
|
Bargsiz itsigek
|
Anabazis bezlistnыy
|
o‘t qismi
|
Berberis oblonga Schneid.
|
Qora zirk
|
Barbaris chyornыy
|
ildizi
|
Berberis vulgaris L.
|
Oddiy zirk
|
Barbaris obыknovennыy
|
mevasi
|
Hyoscyamus niger L*.
|
Mingdevona
|
Belena chyornaya
|
bargi
|
Helichgysum marocandlica L.
|
Samarqand buznochi
|
Bessmertnik samarkandskiy
|
guli
|
Crataegrus sanguinea Pall.
|
Isirik (adraspan)
|
Garmala obыknovennaya
|
guli, mevasi
|
Peganum harmala L*.
|
To‘q qizil do‘lana
|
Boyarыnshnik krovavokrasnыy
|
o‘t qismi
|
Polugonum hydropiper L.
|
Achchik toron
|
Gorets perechnыy
|
er ustki qismi
|
Polygonum percicaria L
|
SHaftoli bargli toron
|
Gorets pochechuynыy
|
er ustki qismi
|
Polygonum aviculare L.
|
Qush toron
|
Gorets ptichiy (sporыsh)
|
o‘t qismi
|
Adonis turcestanica Adolf.
|
Turkiston adonisi
|
Adonis Turkestanskiy
|
o‘t qismi
|
Inula grandis Schrenk.
|
Arman gulxayrisi
|
Altey armyanskiy
|
ildizi, ildizpoyasi
|
Melilotus officinalis Desr.
|
Bargsiz itsigek
|
Anabazis bezlistnыy
|
o‘t qismi
|
Hyoscyamus niger L*.
|
Qora zirk
|
Barbaris chyornыy
|
bargi
|
Datura stramonium L*.
|
Oddiy zirk
|
Barbaris obыknovennыy
|
bargi
|
Origanum tytnanthum Gontstch.
|
Mingdevona
|
Belena chyornaya
|
o‘t qismi
|
Hypericum perforayum L.
|
Samarqand buznochi
|
Bessmertnik samarkandskiy
|
o‘t qismi
|
Hypericum scabrum L.
|
Isirik (adraspan)
|
Garmala obыknovennaya
|
o‘t qismi
|
Acanthophyllum gypsophylloides Rgl.
|
To‘q qizil do‘lana
|
Boyarыnshnik krovavokrasnыy
|
ildizi
|
Verbascum thapsus L.
|
Achchik toron
|
Gorets perechnыy
|
guli, bargi
|
Verbascum soongoricum Schrenk.
|
SHaftoli bargli toron
|
Gorets pochechuynыy
|
guli
|
Urtica dioica L.
|
Qush toron
|
Gorets ptichiy (sporыsh)
|
bargi
|
Lagochilus inebrians Bge*.
|
Turkiston adonisi
|
Adonis Turkestanskiy
|
poyasini tepa qismi
|
Tussilago farfara L.
|
Arman gulxayrisi
|
Altey armyanskiy
|
bargi
|
Amygdalus communis L*.
|
Oddiy bodom
|
Mindal obыknovennыy
|
mevasi
|
Hippophae rhamnoides L*.
|
CHakonda (chirqanoq)
|
Oblepixa krushinovidnaya
|
mevasi
|
Capsella bursa pastoris L (Megic).
|
Jag‘ - jag‘
|
Pastush’ya sumka
|
o‘t qismi
|
Tanacetum pseuodachilla C.Winkl.
|
Tog‘ dastarboshi
|
Pijma gornaya
|
guli
|
Plantago major L.
|
Katta zubturum
|
Podorojnik bolshoy
|
bargi
|
Artemisia absinthum L*.
|
Achchiq shuvoq (erman)
|
Polыn gorkaya
|
o‘t qismi
|
Artemisia vulgaris L.
|
Oddiy shuvoq
|
Polыn obыknovennaya
|
o‘t qismi
|
Leonuris turcestanica*.
|
Turkiston arslonquyrug‘i
|
Pustыrnik turkestanskiy
|
o‘t qismi
|
Glycyrhiza glabra L.
|
SHirinmiya
|
Solodka golaya
|
ildizi
|
Vexibia pachycarpa Jakovl.
|
Achchiq miya
|
Sofora tolstoplodnaya
|
o‘t qismi
|
Sphaerophysa salsula Pall*.
|
SHildirbosh (sho‘r bo‘yan)
|
Sferofiza solonsovaya
|
o‘t qismi
|
Thermopsisalterniflora Rgl.
|
Ketma ket gulli afsonak
|
Termopsis ocherednotsvetkovsh
|
o‘t qismi
|
Achilla millefolium L.
|
Oddiy bo‘ymadaron
|
Tыsyachelistnik obmknovennsh
|
o‘t qismi, guli
|
Ungernia Victoris V ed*.
|
Viktor qoraqovig‘i
|
Ungerniya Viktora
|
bargi
|
Equisetum arvense L.
|
Dala qirqbo‘g‘imi
|
Xvosh polevoy
|
o‘t qismi
|
Cichorium intubus L.
|
Sachratqi (oddiy)
|
Sikoriy obыknovennыy
|
o‘t qismi, ildizi
|
Bidens tripartita L.
|
Qoraqiz (iftikanak)
|
CHereda trexrazdelnaya
|
o‘t qismi, ildizi
|
Rosa Sp.
|
Na’matak turlari
|
Vidы shipovnika
|
mevasi
|
Rumex confertus Willd.
|
Dorivor otquloq
|
Щavel konskiy
|
mevasi, ildizi
|
Ephedraequisetina Bunge*.
|
Tog‘ efedrasi, t. qizilchasi
|
Efedra xvoщevaya (gornaya)
|
o‘t(poyasini yashil qismi)
|
Ilova: * - yulduzcha bilap belgilangan o‘simliklar xomashyosi farm sapoatda ishlatilishi mumkin
Ekish uchun tavsiya etilgadigan dorivor usimliklar ro‘yxati
(maxsus xo‘jaliklarda)
№
|
O‘simliklar nomi
|
Foydalaniladigan kismi
|
|
|
Lotincha
|
O‘zbekcha
|
Ruscha
|
|
|
1
|
Anisum vulgare Yaerth.
|
Arpabodiyon
|
Anis obыknovennaya
|
mevasi
|
|
2
|
Foeniculum vulgare Mile.
|
Ukrop (dorixona turi)
|
Ukrop aptechnыy
|
mevasi
|
|
3
|
Valeriana officinalis L.
|
Dorivor valeriana
|
Valeriana lekarstvennaya
|
ildizpoya
|
|
4
|
Erysimum canescens Roth.
|
Erizimum
|
Jeltushnik serыy
|
er ustki kismi
|
|
5
|
Calendula officinalis L.
|
Tirnoqgul
|
Nogotki aptechnыy
|
guli
|
|
6
|
Cassia acutifolia D.e.l.
|
Makkai sano
|
Kassiya ostrolistnaya
|
bargi
|
|
7
|
Atropa belladonna L.
|
Belladonna
|
Belladonna
|
bargi
|
|
8
|
Convallaria majalis L.
|
Marvaridgul
|
Landsh mayskiy
|
er ustki kismi
|
|
9
|
Mentha piperita L.
|
YAlpiz (dorixona turi)
|
Myata perechnaya
|
bargi
|
|
10
|
Rubia tinctorum L.
|
Ro‘yan
|
Marena krasilnaya
|
ildizpoya
|
|
11
|
Solanum lacianitum Ait.
|
Bo‘lakli ituzum
|
Paslyon dolchatыy
|
sr ustki kismi
|
|
12
|
Matricaria recutita L.
|
Moychechak
|
Romashka aptechnaya
|
guli
|
|
13
|
Thymus srpyllum L.
|
Tog‘jambul
|
Timyan polzuchiy
|
er ustki kismi
|
|
14
|
Chelidonium majus L.
|
Qoncho‘p
|
CHistotel bolshoy
|
er ustki kismi
|
|
15
|
Salvia officinalis L.
|
Dorivor mavrak
|
SHalfey lekarstvennыy
|
bargi
|
|
16
|
Helichrysum arenarium D.e.c.
|
Bo‘znoch
|
Bessmertnik peschanыy
|
guli
|
|
17
|
Dioscorea nipponica Macino.
|
YAms (dioskoreya)
|
Dioskoreya nipponskaya
|
ildiz va ildizpoya
|
|
18
|
Hypericum perforatum Z.
|
Dalachoy
|
Zveroboy prodыryavlennыy
|
er ustki kismi
|
|
19
|
Coriandrum sativum Z.
|
Kashnich
|
Koriandr posevnoy
|
mevasi
|
|
20
|
Urtica dioica L.
|
Gazanda
|
Krapiva dvudomnaya
|
Bargi
|
|
21
|
Rhaponticum carthamoides llijn.
|
Levzeya
|
Levzeya saflorovidnaya
|
ildiz va ildizpoya
|
22
|
Leonuris guinguelabatus B.g.
|
Arslonquyruq
|
Pustыrnik pyatilopastnыy
|
er ustki kismi
|
23
|
Tanacetum vulgare L.
|
Dastarbosh
|
Pijma obыknovennaya
|
Guli
|
24
|
Orthosiphon stamineus Benth.
|
Ortosifon
|
Ortosifon
tыchinochnыy
|
Bargi
|
25
|
Achillea millefolium L.
|
Bo‘ymadoron
|
Tыsyachelistnik obыknovennыy
|
yer ustki kismi
|
26
|
Digitalis purpurea L.
|
Angishvonagul
|
Naperstyanka purpurovaya
|
Bargi
|
27
|
Digitalis grandiflora Mill.
|
|
Naperstyanka krupnotsvetkovaya
|
|
Chet ellardan olinadigan dorivor ayrim o‘simliklar ro‘yxati
№
|
O‘simliklar nomi
|
Xom ashyo
|
|
Lotincha
|
Uzbekcha
|
Ruscha
|
|
1
|
Acorus calamus L.
|
Igir
|
Air bolotnыy
|
Ildizpoya
|
2
|
Aralis mandshurica R.Maxim.
|
Manchjuriya araliyasi
|
Araliya manchjurskaya
|
Ildizi
|
3
|
Ledum palistre L.
|
Botqoq ledumi
|
Bagulnik bolotnыy
|
yosh shoxlari
|
4
|
Betula verrucosa Ehrh.
|
Qayin daraxti
|
Beryoza borodavchataya
|
kurtak va bargi
|
5
|
Vaccinum vitis idaea L.
|
Brusnika
|
Brusnika
|
Bargi
|
6
|
Rhamnus cathartica L.
|
Itjumrut
|
Joster
|
Mevasi
|
7
|
Echinopanax elatum Nacai.
|
Baland buyli exinopanaks
|
Zamanixa vыsokaya
|
ildiz va ildizpoya
|
8
|
Sanguisorba officinalis L.
|
Zangvizorba
|
Krovoxlyobka lekarstvennaya
|
ildiz va ildizpoya
|
9
|
Frangula alnus Mill.
|
Frangula
|
Krushina olxovidnaya
|
Pustlog‘i
|
10
|
Convallaria majalis L.
|
May marvaridguli
|
Landыsh mayskiy
|
Bargi
|
11
|
Rhaponticum carthamoides Jljin.
|
Levzeya
|
Levzeya
|
Ildizpoya
|
12
|
Licopodium clavatum L.
|
Dorixona plauni
|
Likopodiy
|
spora
|
13
|
Juniperus communis Z.
|
Oddiy archa
|
Mojjevelnik obыknovennыy
|
kubba
|
14
|
Taraxacum officinale Web.
|
Qoqio‘t
|
Oduvanchik lekarstvennыy
|
ildizi
|
15
|
Alnus incana Moench.
|
Kulrang olxa
|
Olxa seraya
|
gudda
|
16
|
Alnus glutinosa Gaerth.
|
Oddiy dastarbosh
|
Pijma obыknovennaya
|
guli
|
17
|
Rhodiola rosea Z.
|
Pushti rodiola
|
Rodiola rozovaya
|
ildizi
|
18
|
Pinus silvestris Z.
|
Oddiy karag‘ay
|
Sosna obыknovennaya
|
kurtagi
|
19
|
Gnaphalium uliginosum L.
|
Gnafalium
|
Sushenitsa bolotnaya
|
er ustki qismi
|
20
|
Arctostaphulos uva urci Spreng Z.
|
Dorivor toloknyanka
|
Toloknyanka obыknovennaya
|
bargi
|
21
|
Menyanthes trifoliate L.
|
Uchbarg
|
Trilistnik vodyanoy
|
bargi
|
22
|
Padus racemosa Gilib.
|
Oddiy shumurt
|
CHeryomuxa obыknovennaya
|
mevasi
|
23
|
Vaccinum myrtillus L.
|
CHernika
|
CHernika
|
mevasi
|
24
|
Eucaliptus Spec.
|
Ekvalipt turlari
|
Ekvalipt sharikovыy i dr.
|
bargi
|
Obodonlashtirish va ko‘kalamzorlash maqsadida ekilishi mumkin bo‘lgan dorivor o‘simliklar
№
|
O‘simliklar nomi
|
Foydalaniladigan qismi
|
|
Lotincha
|
Uzbekcha
|
Ruscha
|
|
1
|
Quercus robur Z.
|
Ko‘ng‘ir eman
|
Dub chereshchatыy
|
pustlog‘i
|
2
|
Tilia cordata Mill.
|
Mayda bargli lipa (kuka)
|
Lipa serdsevidnaya
|
guli
|
3
|
Humulus lupulus Z.
|
Kulmoq
|
Xmel obыknovennыy
|
qubbasi
|
4
|
Sambcus nigra L.
|
Marjon daraxt
|
Buzina chyornaya
|
guli
|
5
|
Populus nigra L.
|
Qora terak
|
Topol chyornыy
|
bargi, kurtagi
|
6
|
Alnus glutinosa Gaerth.
|
Qora olxa
|
Olxa chyornaya
|
g‘udda, mevasi
|
7
|
Rosa spec. L.
|
Na’matak
|
SHipovnik
|
mevasi
|
8
|
Padus racemosa Gilib.
|
SHumurt
|
CHeryomuxa
|
mevasi
|
9
|
Cretaegus sanguinea Pall.
|
Do‘lana (to‘q qizil)
|
Boyarыshnik krovavokrasnыy
|
mevasi, guli
|
10
|
Punica granatum L.
|
Anor
|
Granat obыknovennыy
|
po‘stlogi
|
11
|
Viburnum opulus L.
|
Oddiy kalina
|
Kalina obыknovennaya
|
po‘stlog‘i
|
12
|
Sophora japonica L.
|
YApon soforasi
|
Sofora yaponskaya
|
g‘unchasi, mevasi
|
13
|
Aeculus hippocastanum L.
|
Soxta kashtan
|
Konskiy kashtan
|
urug‘i
|
14
|
Berberis vulgaris L.
|
Oddiy zirk
|
Brbaris obыknovennыy
|
bargi, mevasi, ildizi
|
Dostları ilə paylaş: |
