Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik ishlab chiqarishni tashkil qilish va sifat menejmenti kafedrsi

Logistika fan sifatida-moddiy oqimlarning samaradorligini oshirish uchun yangi imkoniyatlar izlash bilan bevosita bog'liq bo'lgan fanlar aro ilmiy yo'nalish.
Logistika iqtisodiy faoliyat yo'nalishi sifatida ishlab chiqarish va muomala sohalarida moddiy oqimlarni boshqarishdan iborat.
Bu erda logistikani qo'llash quyidagilarni imkonini beradi:
* moddiy oqim harakatining barcha yo'llarida zaxiralarni kamaytirish;
* logistika zanjiri bo'ylab tovarlar o'tish vaqtini qisqartirish;
* transport xarajatlarini kamaytirish;
* qo'lda mehnat xarajatlarini va yuk bilan bog'liq operatsiyalarni kamaytirish.
Asosiy logistika vazifalari quyidagilardan iborat:
* ta'minot;
* ishlab chiqarish;
* sotish.
Asosiy logistika vazifalari quyidagilardir:
* mijozlarga xizmat ko'rsatish standartlarini saqlash;
* xaridlarni boshqarish;
* tashish;
* inventarizatsiyani boshqarish;
* buyurtma tartibini boshqarish;
* ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarish;
* narxlash;
* jismoniy taqsimlash.
Qo'llab-quvvatlovchi logistika xususiyatlari:
* saqlash;
• yukni qayta ishlash;
* himoyalangan qadoqlash;
* tovarlarni qaytarib berishni ta'minlash;
* zaxira buyumlari bilan ta'minlash va xizmat ko'rsatish;
* qayta ishlash mumkin bo’lgan chiqindilarni yig'ish;
* axborot va kompyuter yordami.
Logistika vazifalari tashkilotning strategik maqsadlaridan yoki uning "missiyasidan"ajralib turilishi kerak emas. "Sotuvchi bozor“idan "iste'molchi bozori"ga o'tish bilan firmalarning (korxonalar, kompaniyalar) missiyasi iste'molchilarning tovarlar va xizmatlar sifatiga bo'lgan talablarini maksimal darajada qondirishdan iborat. Logistika salohiyati missiyani amalga oshirishga yordam beradigan "oltita logistika qoidalari" quyidagilardan iborat:
* yuk;
* sifat;
* miqdor;
* vaqt;
* joy;
* xarajatlar.
Ushbu oltita shartni bajarishni, odatda, "kerakli mahsulotni kerakli miqdorda va kerakli sifatni belgilagan holda, kerakli vaqtda minimal xarajatlar bilan ta'minlash" deb ta'riflanishi mumkin.
Ishlab chiqarish logistikasi moddiy ishlab chiqarish sohasidagi jarayonlarni ko'rib chiqadi. Bunga o’z hissasini qo'shadi:
* bozorga yo'naltirilgan ishlab chiqarish;
* uskunalardagi uzilishlarni kamaytirish;
* yetkazib beruvchilar bilan hamkorlik o'rnatish;
* mahsulot sifatini yaxshilash;
* ishlab chiqarish tsiklini qisqartirish.
Bundan tashqari, ishlab chiqarish logistikasini qo'llash quyidagi xarajatlarni minimallashtirishga olib keladi:
* g’amlamalarni optimallashtirish;
* yordamchi ishchilar sonini kamaytirish;
* materiallar yo'qotilishini kamaytirish;
* ishlab chiqarish va ombor zonalaridan foydalanishni yaxshilash;
* nohush hodisalarni kamaytirish.
Farmatsevtik ishlab chiqarishdagi logistikaning o'ziga xos xususiyatlari, bu dori-darmonlarning tovar sifatida o'ziga xosligi, ularning ishlab chiqarish va iste'mol qilish tabiati bilan bog'liq.
Shu munosabat bilan farmatsevtika logistikasi funktsional maqsadlar bilan chambarchas bog'liq bo'lgan quyidagi jihatlarni ko'rib chiqadi — sotib olish, ishlab chiqarish va sotish.
Moddiy resurslarni sotib olish bosqichida logistik texnikaning tabiati quyidagi omillarga bog'liq
* ishlab chiqarish jarayonida ishlatiladigan moddalar va materiallarning ko'p sonli taqsimlanishi;
* sotib olingan moddalar va materiallarning kichik hajmli ishlab chiqarish va shu bilan bog'liq kichik miqdordagi partiyalari;
* cheklangan saqlash muddati va moddalar, materiallar sifati uchun yuqori talablar;
* farmatsevtika mahsulotlarining ijtimoiy ahamiyati, dori-darmon narxlarining hamyonbopligini ta'minlash zarurati, shu munosabat bilan xarid xarajatlarini minimallashtirishga alohida e'tibor qaratish lozim.
Ishlab chiqarish logistikasi farmatsevtika ishlab chiqarishining tabiati bilan bog'liq bo'lgan o'ziga xos xususiyatlarga ega:
* texnologik jarayonlarning o'ziga xos xususiyatlariga, ham asosiy, ham yordamchi, shuningdek ularning ma'lum bir ketma-ketligiga bog'liq bo'lgan ishlab chiqarish jarayonining ko'p bosqichliligi;
* texnologik jarayonlarning davomiyligi ularning ko'p bosqichli va individual kimyoviy jarayonlarni amalga oshirish vaqti bilan bog'liq;
* ishlab chiqarish bosqichida va dori vositalarini saqlash va sotishning keyingi bosqichlarida bosqichli sifat nazorati zarurati;
* moddiy oqimlarning harakatini tashkil qilish uchun maxsus talablar, moddalar va materiallar omborlarga kelib tushishidan boshlab va tayyor mahsulotni xaridorlarga jo'natish bilan yakunlanadi;
* yuqori moddiy va ishlab chiqarish murakkabligi;
* ishlab chiqarish mavsumiyligi-dori-darmonlarni iste'mol qilish va ayrim moddalar ishlab chiqarishning mavsumiyligi.
Savdo logistikasining boshqa vazifalari orasida optimal yo'nalishlarni hisobga olgan holda iste'molchilarga dori-darmonlarni etkazib berishni transport bilan ta'minlash masalalari ko'rib chiqiladi; yukning maksimal darajada saqlanishini ta'minlaydigan va dori-darmonlarning fizik-kimyoviy xususiyatlariga javob beradigan tovarlarni qadoqlash; logistika zanjiri davomida mahsulot sifati va xavfsizligini tasdiqlovchi hujjatlar; iste'molchilarning buyurtmalari ijrosi assortimentining o'z vaqtida va to'liqligi, xizmat ko'rsatish ritmi va nuqsonsiz bajarilishi lozim bo’lgan ko’plab ishlarni tashkil qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Madatova N. Farmatsevtik ishlab chiqarish marketingi //Scienceweb academic papers collection. – 2022.
2. Мнушко З.Н., Дихтярева Н.М., Менежмент и маркетинг в фармации. – Харков, Изд НФаУ: Золотые страницы 2008 г, - 536 с.
3. Ricky W. Griffin. Fundamental of management. 8 th Edition. 2015. -510 r.
4. Mamatov A.A. Xurramov A. F. Ishlab chiqarish menejmenti. O’quv qo’llanma – Toshkent: Iqtisod-moliya, 2018-292 b.
5. Демченко В.А., Ткаченко Н.А, Червоненко Н.М. и др. Менежмент и маркетинг в фармации Модул 1: Учебное пособие – Запарожье ЗГМУ, 2016 – 198 с.
6. Суслов Н.И., Добрусина М.Е., Чурин А.А., Лосьев Е.А. Фармацевтический маркетинг. Учебное пособие – Москва Юрайт, 2016 г -320 с.
7. Mustafokulov Sh.I., Xakimov Z.A. Kichik biznes uchun marketing bo’yicha qo’llanma. O’quv qo’llanma – Toshkent: O’zbekiston savdo-sanoat palatasi, Buyuk Britaniyaning Toshkentdagi elchixonasi, 2019-68 b.