Toshkent moliya instituti sirtqi fakulteti

Tovar-moddiy zaxiralarning baholash tartibi

7-sonli buxgalteriya hisobi standarti korxonalarga tovar -moddiy zaxiralarni baholashning quyidagi usullarini qo'llashni tavsiya qiladi: aniq (uzluksiz) identifikatsiyalash usuli, o'rtacha og'irlik usuli, zaxiralarni birinchi sotib olish narxlari bo'yicha baholash usuli ("FIFO"), zaxiralarni oxirgi xaridlar narxlarida baholash ("LIFO"). Tarjima qilingan adabiyotlarda "FIFO", "LIFO" qisqartmalari ishlatiladi, ona tilida so'zlashuvchilar "FIFO" va "Life" deb talaffuz qilishadi. Quyidagi misollarda bu baholash usullarining ma'nosini ko'rib chiqaylik.
May oyi uchun mavzu bo'yicha moddiy boyliklarning mavjudligi va harakati to'g'risida ma'lumot:
Ko'rsatkichlar Miqdor, dona. Narxi, teng Miqdori, teng
1 mayda qoladi 1000 20,00 20000
May oyida sotib olingan:
2 ta partiya 300 23,00 6900
3 ta partiya 600 20,00 12000
4 ta partiya 200 22,00 4400
Yetib kelganingizda
TOTAL: 1300 NS 27500
Qolganlari bilan
TOTAL 2300 O'rtacha narx 20.65 47500
Balans 1 -iyun
holatiga: 900 NS NS
Maxsus (uzluksiz) identifikatsiyalash usuli, aktsiyalarni partiyaviy inventarizatsiyasini aniq tashkil etish mumkin bo'lgan hollarda qo'llaniladi. Taxmin qilinishicha, har bir turdagi tovarlar uchun, masalan, 1 mayda sotiladigan 300 donadan iborat bo'lib, har bir birlik uchun 6000 tanga 20 tangadan, birinchi partiyadan 100 dona narxda. 2100 tanga 21 tangadan, uchinchi partiyadan 300 dona 20 tangadan narxda 6000 tanga va to'rtinchi partiyadan 200 dona 22 tangadan 4400 tanga. Shunda balansning umumiy qiymati 18500 tengeni (6000 + 2100 + 6000 + 4400) tashkil qiladi. Binobarin, oyiga sarflangan materiallar narxi 29000 tengeni (47,500 - 18,500) tashkil qiladi.
O'rtacha xarajatlar usuli. Bu usul zaxiralarning qiymati oyning (davrning) boshidagi mavjud zaxiralarning o'rtacha qiymati va shu oy (davr) mobaynida olingan zaxiralarning qiymatini nazarda tutadi. Bizning misolimizda, material birligiga o'rtacha xarajat 20 tenge 65 tiyin (47500: 2300) bo'ladi; oy davomida iste'mol qilingan materiallar - 28910 tenge (2300 - 900 = 1400; 1400 x 20.65); qolgan qismi 18 585 tenge (900 x 20.65). Bu usul zaxiralarni hisobga olishning ichki amaliyotida keng qo'llanilgan.
FIFO usuli - bu birinchi navbatda sotib olingan tovar -moddiy zaxiralarning haqiqiy tannarxi iste'mol qilingan materiallarga tegishli bo'lishi kerakligiga asoslanib, tovar -moddiy zaxiralarni birinchi sotib olish bahosida baholash usuli. Oy oxiridagi inventarizatsiya qiymati oxirgi etkazib berishni va oldingi etkazib berish uchun pensiyani anglatadi. Bizning misolimizda, oy oxirida 900 dona qolgan aktsiyalar baholanadi: to'rtinchi partiya 200 donadan, har bir birlik uchun 22 tangadan 4400 tanga, uchinchi partiya 600 donadan. 12000 tanga 20 tangadan, 2300 tanga miqdoridagi 23 tanga ikkinchi partiyasidan 100 dona va jami 18700 tanga. 1400 dona (2300 - 900) miqdoridagi tovar -moddiy zaxiralar 28800 tangaga (47500 - 18700) baholanadi.
"LIFO" usuli - bu oxirgi marta sotib olingan zaxiralar tannarxi birinchi bo'lib iste'mol qilingan zaxiralar tannarxini aniqlash uchun ishlatiladi va oxiridagi zaxiralar tannarxini aniqlashga asoslanib, oxirgi xaridlar narxlari bo'yicha zaxiralarni baholash usuli. oy (davr) birinchi navbatda sotib olingan zaxiralar tannarxi bo'yicha hisoblanadi. Bizning misolimizda, oy oxiridagi 900 birlik miqdoridagi qoldiq oy boshidagi qoldiq narxiga (20 tanga) 18000 tanga miqdorida baholanadi. Bir oylik material sarfi - 29 500 teng (47 500 - 18 000).
Keling, zaxiralarni baholashning har xil usullaridan foydalanganda ma'lumotlarni taqqoslaylik. Tovar -moddiy zaxiralarning bahosi va TZR miqdori sotilgan tovarlar tannarxi orqali yillik umumiy daromad hajmiga, natijada yuridik shaxslardan olinadigan daromad solig'i miqdoriga bevosita ta'sir qiladi. Shu sababli, tovar -moddiy zaxiralarni baholash va TORni hisobdan chiqarishning to'g'riligi (og'ishlar (+, -)) soliq organlari tomonidan nazorat qilinadi.
200 "Materiallar" kichik bo'limi hisoblarida (20I-208 hisoblari) quyidagi qiymat turlari hisobga olinadi.
201 "Xom ashyo va materiallar" - ishlab chiqarilgan mahsulotning asosini yaratish uchun zarur bo'lgan yoki uni ishlab chiqarishda komponentlar bo'lgan xomashyo va materiallar. Bundan tashqari, mahsulotni yaratishda ishtirok etadigan yoki ular iqtisodiy ehtiyojlar, texnik maqsadlar va ishlab chiqarish jarayonini engillashtirish uchun mo'ljallangan yordamchi materiallar hisobga olinadi.
202 "Sotib olingan yarim tayyor mahsulotlar va butlovchi buyumlar, konstruksiyalar va ehtiyot qismlar"-ishlab chiqarilgan mahsulotlarni bajarish uchun sotib olingan va qayta ishlash yoki yig'ish xarajatlarini talab qiladigan yarim tayyor mahsulotlar va tayyor komponentlar.
203 "Yoqilg'i", unga neft mahsulotlari, qattiq va boshqa turdagi yoqilg'i kiradi. Neft mahsulotlariga transport vositalarining ishlashi, ishlab chiqarishning texnologik ehtiyojlari, elektr energiyasini ishlab chiqarish va isitish uchun ishlatiladigan barcha turdagi yoqilg'i -moylash materiallari kiradi. Qattiq yoqilg'iga bu yoqilg'ining barcha turlari kiradi: ko'mir, torf, o'tin, saksovul. Boshqa turdagi yoqilg'i turlariga gazli yoqilg'ilar, slanetsli yog'lar kiradi.
204 "Konteynerlar va konteyner materiallari" - konteyner uskunalari va uy -ro'zg'or buyumlari (tanklar, bochkalar, kolbalar), shuningdek, konteynerlarni tayyorlash va ta'mirlash uchun mo'ljallangan materiallar va ehtiyot qismlar (qutilarni yig'ish uchun qismlar) bundan mustasno, barcha turdagi konteynerlar. , barrel perchin, halqa temir).
205 "Ehtiyot qismlar" - ta'mirlash, mashinalar, uskunalar, transport vositalari va boshqa turdagi uskunalarning eskirgan qismlarini (ehtiyot qismlar, yig'ilishlar, agregatlar, akkumulyatorlar, avtomobil shinalari) ta'mirlash, ishlab chiqarish uchun mo'ljallangan ehtiyot qismlar.
206 "Boshqa materiallar" - ishlab chiqarish chiqindilari, tuzatib bo'lmaydigan rad etishlar, asosiy vositalarni tugatish natijasida olingan qiymatlar, eskirgan shinalar, rezina chiqindilari.
207 "Qayta ishlash uchun berilgan materiallar" - uchinchi tomonga qayta ishlash uchun berilgan va keyinchalik qayta ishlash natijasida olingan mahsulot tannarxiga kiritilgan materiallar.
208 "Qurilish materiallari" (qurilish kompaniyalari tomonidan ishlatiladi) - qurilish -montaj ishlari jarayonida, qurilish qismlarini ishlab chiqarishda bevosita ishlatiladigan qurilish materiallari. Ushbu sub-hisobda qurilish ehtiyojlari uchun zarur bo'lgan boshqa qiymatlar ham hisobga olinadi: portlovchi moddalar, qog'oz.
"Materiallar" 20 -kichik bo'limining hisobvaraqlari bo'yicha oyning boshi va oxiridagi qoldiq, materiallarning kelib tushishi ko'rsatiladi; kredit bo'yicha - ularning xarajatlari. Zaxiralar ikkita o'lchovda hisobga olinadi: tabiiy va pul.
Moliyaviy hisobotda quyidagilar ko'rsatilishi kerak:
zaxiralarni baholash uchun qabul qilingan hisob siyosati;
tovar -moddiy zaxiralarning tasnifi bo'yicha balans qiymatini ochish;
sabablarning tavsifi bilan zaxiralarni sotishning aniq qiymatiga sezilarli darajada tushirish;
agar zaxiralar tannarxi LIFO usuli yordamida aniqlansa, u holda balansdagi zaxiralar miqdori bilan FIFO usuli yordamida olingan summaning pastki qismi o'rtasidagi farq, yoki o'rtacha sotilgan va sof realizatsiya qiymati hisobga olinadi. oshkor qilish;
sotilgan zaxiralarning qiymati; hisobot davri oxiridagi majburiyatlar kafolati sifatida garovga qo'yilgan zaxiralarning balans qiymati.


XULOSA
Biz ushbu “Biznesda pul mablag’lari hisobi” mavzusini o’rganish natijasida quyidagi xulosalarga keldik:
Birinchidan, tovar-moddiy zaxiralar xisobida boshqaruv va moliyaviy hisob ob’ektlarini aniq belgilab olinishi va uni tadqiq etish natijasida shunday xulosaga kelish mumkinki, ushbu masala yuzasidan aniq chegaralanish xaligacha belgilanmagan. Bu nafaqat material xarajatlarida, balki xisobning boshqa ob’ektlarida xam ko’zga tashlanadi. Tovar-moddiy zaxiralar baxolanishi va uni auditni takomillashtirish yuzasidan yuqoridagi fikr va muloxozalarni umumlashtirgan xolda quyidagi xulosalarga kelindi:
Iqtisodiyotini modernizatsiyalash sharoitida xujalik faoliyati jarayonining yakuniy bosoqichidan olinadigan tayyor maxsulotlarning tannarxidagi sarflangan xom-ashyo va materiallarning ulushini imkoniyati boricha kamaytirish muxim o’rin tutadi, chunki, talab va taklifdan kelib chiqqan xolda ularga o’rnatilgan baxo (chunki, ushbu baxolarni tartibga solib turuvchi omil – bu tannarxdir) maxsulotlarning xaridorgirlik darajasini belgilaydi.
Ikkinchidan, iqtisodiyotni erknilashtirish sharoitida xo’jalik faoliyati jarayonining yakuniy bosqichidan olinadigan tayyor mahsulotlarning tannarxidagi sarflangan xom-ashyo va materiallarning ulushini imkoniyati boricha kamaytirish muhim o’rin tutadi, chunki, talab va taklifdan kelib chiqqan holda ularga o’rnatilagan baho mahsulotlarning xaridorgirlik darajasini belgilaydi. Ushbu muomalalar va talablardan kelib chiqqan holda ishlab chiqarishni tashkil qilayotganda tabiiy va moddiy resurslardan unumli foydalanish, ikkilamchi resurslarni va yondash mahsulotlarni keng talab qilishi lozim. Ishlab chiqarish zahiralar baholanishi va uni tahlilini tashkil etishda asosiy e‘tiborni sub‘yektga tegishli bo‗lgan ishlab chiqarish zahiralari, shu jumladan, yo’ldagi va qayta ishlashga berilgan, ishlanadigan, qayta ishlanadigan, ishlab chiqarish va boshqa xo’jalik maqsadlari uchun ishlatiladigan mehnat buyumlari, xom-ashyo va materiallar, aylanma mablag’larning tarkibi, miqdori, harakati, ularni tayyorlash, sotib olish, ularni baholash va qayta baholash jarayonlari to’g’risidagi ma‘lumotlarni umumlashtirishning tartib qoidalarini chuqur o’rganishga qaratish talab etiladi.
Uchinchidan, korxona ishchi kapitalini ma‘lum bir tartibga solib borishda ishlab chiqarish zahiralarini eng me‘yoriy darajada ushlab turishi kerak. Chunki ortiqcha zahiralar mavjudligi korxona uchun saqlash xarajatlarini ko’paytiradi, zahiralarga sarflangan pul mablag‗lari miqdorini ko‗paytirib, mablag’lar likvidliligini pasaytiradi va nihoyat uzoq saqlangan zahiralar sifati buziladi va yomonlashadi. Korxonada moddiy resurslardan qay darajada foydalanilayotganligini tahlil etish uchun ishlab chiqarish zahiralarining holati va ulardan foydalanish tahlilining o’tkazilish ketma-ketligini har bir korxona o’zining tahlil o’tkazish maqsadidan kelib chiqib belgilashi kerak. Bu esa korxonaga ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga sarflanayotgan xarajatlarini tejash maqsadida foydalanilmay qolgan ichki imkoniyatlarni topishga imkon beradi.
To’rtinchidan, mоddiy bоyliklаrdаn fоydаlаnish ustidаn nаzоrаtni kuchаytirish, хo‘jаsizlikkа qаrshi kurаsh, mаhsulоt tаnnаrхidа mоddiy хаrаjаtlаrning ulushini kаmаytirib bоrish mаsаlаlаrigа аlоhidа e‘tibоr bеrilаdi. Jumlаdаn, mоddiy vа mеhnаt rеsurslаrini to‘g‘ri, tеjаmli sаrflаsh iqtisоdiyotni yanаdа rivоjlаntirishdа, аhоlining mоddiy fаrоvоnligini оshirishdа muhim оmildir. Mоddiy rеsurslаrdаn sаmаrаli fоydаlаnishni tаhlil etishdа quyidаgi mаsаlаlаrgа e‘tibоr qаrаtish mаqsаdgа muvofiq bo‘lаdi:
-kоrхоnаlаrni zаruriy mоddiy rеsurslаr bilаn tа‘minlаngаnlik dаrаjаsini аniqlаsh;
-mоddiy rеsurslаrni kоrхоnаgа еtkаzib bеrish hаjmini, kоmplеksliligini, sifаtliligini, sоrtliligini hаmdа mаrоmiyligining dаrаjаsini bеlgilаsh;
-mоddiy rеsurslаrni еtkаzib bеrishdа kоrхоnаlаrni tuzilаdigаn shаrtnоmаlаrning o‘z vаqtidа tuzilgаnligini аniqlаsh;
-mоddiy-tехnikа tа‘minоtini bеlgilаngаn rеjаsining hаqiqаtgа yaqinligini tеkshirish
-mоddiy rеsurslаrdаn sаmаrаli fоydаlаnish ko‘rsаtkichlаrini аniqlаsh vа ulаrning mаhsulоt hаjmigа, uning tаnnnаrхigа tа‘sirini miqdоr jihаtdаn hisоblаsh.
Tovar-moddiy zaxiralardan samarali fiydalanish uchun quyidagi takliflarni
beramiz:
1) Tovar-moddiy zaxiralar hisobini yuritishda buxgalteriya hisobining avtovatlashtirilgan tizimidan foydalanish;
2) Tovar-moddiy zaxiralardan foydalanishda limit zabor kartalardan foydalanish;
3) Tovar-moddiy zaxiralarni hisobga olishni uzluksiz hisob tizimidan foydalanish;
4) Tovar-moddiy zaxiralarni baholashda uning eng past qiymati bo‘yicha baholash;