+++Trigonometrik funktsiyalar Trigonometric functions Trigonometriya
Yüklə 0,76 Mb.
|
|
+++Trigonometrik funktsiyalar - Trigonometric functions
Trigonometriya asoslari: agar ikkita bo'lsa to'g'ri uchburchaklar teng o'tkir burchaklar, ular o'xshash, shuning uchun ularning yon uzunligi mutanosib. Proportionallik doimiylar rasm ichida yozilgan: gunoh θ, cos θ, sarg'ish θ, qayerda θ beshta o'tkir burchakning umumiy o'lchovidir. Yilda matematika, trigonometrik funktsiyalar (shuningdek, deyiladi dairesel funktsiyalar, burchak funktsiyalari yoki goniometrik funktsiyalar[1][2]) bor real funktsiyalar a burchagini bog'laydigan to'g'ri burchakli uchburchak ikki yon uzunlik nisbatlariga. Ular bilan bog'liq bo'lgan barcha fanlarda keng qo'llaniladi geometriya, kabi navigatsiya, qattiq mexanika, samoviy mexanika, geodeziyava boshqalar. Ular eng sodda davriy funktsiyalarva shunga o'xshashlar orqali davriy hodisalarni o'rganish uchun ham keng foydalaniladi Furye tahlili. Zamonaviy matematikada eng ko'p ishlatiladigan trigonometrik funktsiyalar quyidagilardir sinus, kosinus, va teginish. Ularning o'zaro mos ravishda kosecant, sekant, va kotangenskamroq ishlatilgan. Ushbu oltita trigonometrik funktsiyalarning har biri mos keladigan teskari funktsiyaga ega (deyiladi teskari trigonometrik funktsiya) va ekvivalenti giperbolik funktsiyalar shuningdek.[3] To'g'ri burchakli uchburchaklar bilan bog'liq bo'lgan trigonometrik funktsiyalarning eng qadimgi ta'riflari ularni faqat uchun belgilaydi o'tkir burchaklar. Ushbu ta'riflarni kimning funktsiyalariga etkazish domen butundir proektiv ravishda kengaytirilgan haqiqiy chiziq, standart yordamida geometrik ta'riflar birlik doirasi (ya'ni, bilan doira radius 1 birlik) tez-tez ishlatiladi. Zamonaviy ta'riflar trigonometrik funktsiyalarni quyidagicha ifodalaydi cheksiz qator yoki echimlari sifatida differentsial tenglamalar. Bu sinus va kosinus funktsiyalari sohasini butunlay kengaytirishga imkon beradi murakkab tekislik, va boshqa trigonometrik funktsiyalar sohasi murakkab tekislikka (ba'zi ajratilgan nuqtalar olib tashlanadi). Mundarija 1 To'g'ri burchakli uchburchakning ta'riflari 2 Radianslar darajalarga nisbatan 3 Birlik doirasi ta'riflari 4 Algebraik qiymatlar 4.1 Oddiy algebraik qiymatlar 5 Hisoblashda 5.1 Differentsial tenglamalar orqali ta'rif 5.2 Quvvat seriyasining kengayishi 5.3 Qisman fraksiya kengayishi 5.4 Mahsulotning cheksiz kengayishi 5.5 Ko'rsatkichli funktsiya bilan bog'liqlik (Eyler formulasi) 5.6 Funktsional tenglamalar yordamida ta'riflar 5.7 Murakkab tekislikda 6 Asosiy identifikatorlar 6.1 Paritet 6.2 Davrlar 6.3 Pifagorning o'ziga xosligi 6.4 Jami va farq formulalari 6.5 Derivativlar va antidivivlar 7 Teskari funktsiyalar 8 Ilovalar 8.1 Uchburchakning burchaklari va tomonlari 8.1.1 Sinuslar qonuni 8.1.2 Kosinuslar qonuni 8.1.3 Tangents qonuni 8.1.4 Kotangenslar qonuni 8.2 Davriy funktsiyalar 9 Tarix 10 Etimologiya 11 Shuningdek qarang 12 Izohlar 13 Adabiyotlar 14 Tashqi havolalar To'g'ri burchakli uchburchakning ta'riflari Oltita trigonometrik funktsiya, birlik doirasi va burchak uchun chiziq chizig'i b = 0.7 radianlar. Belgilangan fikrlar 1, Sek (θ), Csc (θ) chiziqning boshlanishidan shu nuqtagacha uzunligini ifodalaydi. Gunoh (θ), Tan (θ)va 1 dan boshlanadigan chiziqgacha bo'lgan balandliklar x-aksis, esa Cos (θ), 1va To'shak (θ) bo'ylab uzunliklar x- kelib chiqishidan boshlangan eksa. Ushbu bo'limda xuddi shu katta harf uchburchakning tepasi va unga mos burchak o'lchovini bildiradi; bir xil kichik harf uchburchakning chetini va uning uzunligini bildiradi. Berilgan o'tkir burchak A = θ a to'g'ri burchakli uchburchak, gipotenuza h ikkita o'tkir burchakni bog'laydigan tomon. Yon tomon b qo'shni ga θ bog'laydigan uchburchakning tomoni θ to'g'ri burchakka Uchinchi tomon a deb aytilgan qarama-qarshi ga θ. Agar burchak θ berilgan, keyin to'g'ri burchakli uchburchakning barcha tomonlari aniq belgilangan o'lchov omiliga qadar. Bu shuni anglatadiki, har qanday ikki yon uzunlikning nisbati faqat bog'liqdir θ. Shunday qilib, ushbu oltita nisbatlar oltita funktsiyani belgilaydi θ, bu trigonometrik funktsiyalardir. Aniqrog'i, oltita trigonometrik funktsiya:[4][5] sinus kosinus teginish kosecant sekant kotangens To'g'ri burchakli uchburchakda ikkita o'tkir burchakning yig'indisi to'g'ri burchakka, ya'ni 90 ° yoki ga teng bo'ladi radianlar.
Top: Trigonometrik funktsiya gunoh θ tanlangan burchaklar uchun θ, π - θ, π + θva 2π - θ to'rt kvadrantda. Pastki: Sinus funktsiyasining burchakka nisbatan grafigi. Yuqori paneldagi burchaklar aniqlanadi. Radianslar darajalarga nisbatan Geometrik dasturlarda trigonometrik funktsiya argumenti odatda an o'lchovidir burchak. Shu maqsadda, har qanday burchakli birlik qulay va burchaklar eng ko'p o'lchanadi daraja (ayniqsa boshlang'ich matematika). In trigonometrik funktsiyadan foydalanganda hisob-kitob, ularning argumenti odatda burchak emas, lekin a haqiqiy raqam. Bunday holda trigonometrik argumentini ning uzunligi sifatida ifodalash maqsadga muvofiqdir yoy ning birlik doirasi- doira markazining tepasi bilan burchak bilan chegaralangan. Shuning uchun, radian burchakli birlik sifatida: radian - uzunlik kamonini chegaralaydigan burchak 1 birlik doirasida. To'liq burilish shunday qilib 2π radianlar. Radianlarning katta afzalligi shundaki, ular ko'plab formulalarni holatini ancha soddalashtiradi, odatda barcha formulalarga nisbatan hosilalar va integrallar. Shu sababli, ko'pincha burchak birligi aniq ko'rsatilmagan bo'lsa, trigonometrik funktsiyalarning argumentlari har doim radianlarda ifodalanishi tushuniladi.[7] Birlik doirasi ta'riflari Ushbu rasmda ixtiyoriy burchakning oltita trigonometrik funktsiyasi θ kabi ifodalanadi Dekart koordinatalari bilan bog'liq bo'lgan fikrlar birlik doirasi. Ning ordinatlari A, B va D. bor gunoh θ, sarg'ish θ va csc θmos ravishda, ning abscissalari esa A, C va E bor cos θ, karyola θ va soniya θnavbati bilan. Har bir kvadrantdagi trigonometrik funktsiyalarning belgilari. Mnemonik "barchasi silm-fan teacherlar (bor) vrazy "I-IV kvadrantlardan ijobiy bo'lgan funktsiyalarni ro'yxatlaydi.[8] Bu mnemonikning o'zgarishi "Barcha talabalar hisob-kitob qilishadi". Oltita trigonometrik funktsiyani quyidagicha aniqlash mumkin koordinata qiymatlari bo'yicha ballar Evklid samolyoti bilan bog'liq bo'lgan birlik doirasi, bu doira kelib chiqishi markazida joylashgan radiusi bir O ushbu koordinata tizimining Esa to'g'ri burchakli uchburchakning ta'riflari orasidagi burchaklar uchun trigonometrik funktsiyalarni aniqlashga imkon beradi 0 va radian (90°), birlik doirasi ta'riflari trigonometrik funktsiyalar sohasini barcha ijobiy va manfiy haqiqiy sonlarga kengaytirishga imkon beradi. Aylanadigan a nur ning ijobiy yarmi yo'nalishi bo'yicha x- burchakka qarab eksa θ (soat sohasi farqli o'laroq uchun va soat yo'nalishi bo'yicha ) ushbu nurning kesishgan nuqtalarini (rasmga qarang) birlik bilan hosil qiladi doira: , va agar kerak bo'lsa nurni chiziqqa kengaytirib, bilan chiziq va bilan chiziq Nuqtadagi birlik doirasiga teguvchi chiziq A, bu nurga ortogonal bo'lgan, bilan kesishadi y- va x- nuqtalarda eksa va . Ushbu nuqtalarning koordinatali qiymatlari ning ixtiyoriy haqiqiy qiymatlari uchun trigonometrik funktsiyalarning mavjud bo'lgan barcha qiymatlarini beradi θ quyidagi tartibda. Trigonometrik funktsiyalar cos va gunoh sifatida belgilangan, mos ravishda x- va y- nuqta koordinatalari A. Anavi, va [9] Oralig'ida , bu ta'rif to'g'ri burchakli uchburchakning aniqlanishiga to'g'ri keladi, to'g'ri burchakli uchburchakni birlik radiusiga ega bo'lish uchun OA kabi gipotenuza. Va tenglamadan beri barcha ballarni ushlab turadi birlik aylanasida kosinus va sinusning ushbu ta'rifi ham qoniqtiradi Pifagorning o'ziga xosligi Boshqa trigonometrik funktsiyalarni birlik doirasi bo'yicha quyidagicha topish mumkin va va Pifagor identifikatori va geometrik isbotlash usullarini qo'llagan holda, ushbu ta'riflar sinus va kosinus nuqtai nazaridan tanjen, kotangens, sekant va kosekans ta'riflari bilan mos kelishini osonlik bilan ko'rsatish mumkin, ya'ni Trigonometrik funktsiyalar: Sinus, Kosinus, Tangens, Cosecant (nuqta), Yopiq (nuqta), Kotangens (nuqta) – animatsiya Ning burchagi burilishidan beri shaklning holatini yoki o'lchamini, nuqtalarini o'zgartirmaydi A, B, C, D.va E ayirmasi tamsayı ko'paytmasiga teng bo'lgan ikki burchak uchun bir xil . Shunday qilib trigonometrik funktsiyalar quyidagicha davriy funktsiyalar davr bilan . Ya'ni tengliklar va har qanday burchak uchun ushlab turing θ va har qanday tamsayı k. Xuddi shu narsa boshqa to'rtta trigonometrik funktsiyalar uchun ham amal qiladi. Sinus, kosinus, kosekans va sekant funktsiyalarining belgisi va bir xilligini to'rt kvadrantda kuzatib, shuni ko'rsatish mumkin. 2π ular davriy bo'lgan eng kichik qiymatdir (ya'ni, 2π bo'ladi asosiy davr ushbu funktsiyalar). Biroq, burchak bilan burilgandan keyin , ochkolar B va C tangens funktsiyasi va kotangens funktsiyasi ning asosiy davriga ega bo'lishi uchun allaqachon asl holatiga qayting π. Ya'ni tengliklar va har qanday burchak uchun ushlab turing θ va har qanday butun son k. Algebraik qiymatlar The birlik doirasi, ba'zi bir nuqtalar kosinusi va sinusi bilan belgilanadi (shu tartibda) va mos keladigan burchaklar radian va darajalarda. The algebraik ifodalar eng muhim burchaklar uchun quyidagilar: (to'g'ri burchak) (to'g'ri burchak) Nomeratorlarni ketma-ket manfiy bo'lmagan butun sonlarning kvadrat ildizlari sifatida, maxraji 2 ga teng bo'lgan holda yozish, qadriyatlarni eslab qolishning oson usulini beradi.[10] Bunday oddiy iboralar, odatda, to'g'ri burchakning ratsional ko'paytmasi bo'lgan boshqa burchaklar uchun mavjud emas, agar daraja bilan o'lchangan, uchga ko'paytma bo'lgan burchak uchun sinus va kosinus quyidagicha ifodalanishi mumkin: kvadrat ildizlar, qarang Haqiqiy radikallarda ifodalangan trigonometrik konstantalar. Sinus va kosinusning ushbu qiymatlari quyidagicha tuzilishi mumkin hukmdor va kompas. Butun sonli daraja burchagi uchun sinus va kosinus quyidagicha ifodalanishi mumkin kvadrat ildizlar va kub ildizi haqiqiy bo'lmagan murakkab raqam. Galua nazariyasi agar burchak 3 ° ga ko'p bo'lmasa, haqiqiy bo'lmagan kub ildizlari muqarrar ekanligini isbotlashga imkon beradi. Darajalar bilan o'lchangan burchak uchun a ratsional raqam, sinus va kosinus mavjud algebraik sonlarbilan ifodalanishi mumkin nildizlar. Buning sababi shundaki Galois guruhlari ning siklotomik polinomlar bor tsiklik. Darajalar bilan o'lchangan ratsional son bo'lmagan burchak uchun burchak ham, sinus ham, kosinus ham bo'ladi transandantal raqamlar. Bu xulosa Beyker teoremasi, 1966 yilda isbotlangan. Oddiy algebraik qiymatlar Quyidagi jadval trigonometrik funktsiyalarning eng oddiy algebraik qiymatlarini umumlashtiradi.[11] Belgisi ∞ ifodalaydi cheksizlikka ishora ustida proektiv ravishda kengaytirilgan haqiqiy chiziq; u imzolanmagan, chunki jadvalda paydo bo'lganda, mos keladigan trigonometrik funktsiya moyil bo'ladi +∞ bir tomonda va to –∞ boshqa tomondan, argument jadvaldagi qiymatga intilganda. Hisoblashda Sinus funktsiyasi (ko'k) u bilan chambarchas bog'liq Teylor polinomi kelib chiqishi bo'yicha to'liq tsikl uchun 7 daraja (pushti). Teylor polinomlari orqali kosinusni yaqinlashtirish uchun animatsiya. birinchi Teylor polinomlari bilan birgalikda Trigonometrik funktsiyalar quyidagilardir farqlanadigan. Bu yuqoridagi geometrik ta'riflardan darhol sezilmaydi. Bundan tashqari, matematikaning zamonaviy tendentsiyasi - bu qurishdir geometriya dan hisob-kitob aksincha[iqtibos kerak]. Shuning uchun juda oddiy darajadan tashqari trigonometrik funktsiyalar hisoblash usullari yordamida aniqlanadi. Hisoblash ichidagi trigonometrik funktsiyalarni aniqlash uchun ikkita teng imkoniyat mavjud quvvat seriyasi yoki differentsial tenglamalar. Ushbu ta'riflar tengdir, chunki ulardan biridan boshlab, ikkinchisini mulk sifatida olish oson. Biroq, differentsial tenglamalar orqali ta'rif berish tabiiy ravishda tabiiydir, chunki masalan, kuch seriyasining koeffitsientlarini tanlash juda o'zboshimchalik bilan ko'rinishi mumkin va Pifagorning o'ziga xosligi differentsial tenglamalardan chiqarish ancha oson. Differentsial tenglamalar orqali ta'rif Sinus va kosinus noyobdir farqlanadigan funktsiyalar shu kabi Ushbu tenglamalarni differentsiallashtirib, sinus va kosinusning echimlari ekanligi aniqlanadi differentsial tenglama Qo'llash Qoidalar tangensni kosinus tomonidan sinusning bo'lagi sifatida belgilashga, tangens funktsiyasi tekshiriladi Quvvat seriyasining kengayishi Differentsial tenglamalarni quvvat seriyasi noaniq koeffitsientlar bilan xulosa chiqarish mumkin takrorlanish munosabatlari ning koeffitsientlari uchun Teylor seriyasi sinus va kosinus funktsiyalarining. Ushbu takroriy munosabatlarni echish oson va ketma-ket kengayishlarni beradi[12] The yaqinlashuv radiusi Ushbu seriyalar cheksizdir. Shuning uchun sinus va kosinusgacha cho'zilishi mumkin butun funktsiyalar ("sinus" va "kosinus" deb ham ataladi), ular (ta'rifi bo'yicha) murakkab qiymatli funktsiyalar ular aniqlangan va holomorfik umuman olganda murakkab tekislik. Butun funktsiyalarning kasrlari sifatida aniqlanadigan boshqa trigonometrik funktsiyalarga kengaytirilishi mumkin meromorfik funktsiyalar, bu butun kompleks tekislikda holomorf bo'lgan funktsiyalar, faqat ba'zi bir izolyatsiya qilingan nuqtalardan tashqari qutblar. Bu erda qutblar shaklning raqamlari tangens va sekant uchun yoki kotangens va kosekant uchun, qaerda k ixtiyoriy butun son. Qaytalanishlar munosabatlari koeffitsientlari uchun ham hisoblanishi mumkin Teylor seriyasi boshqa trigonometrik funktsiyalar. Ushbu seriyalar cheklangan yaqinlashuv radiusi. Ularning koeffitsientlari a kombinatorial talqin: ular sanab o'tishadi o'zgaruvchan almashtirishlar cheklangan to'plamlar.[13] Aniqrog'i, belgilash Un, nth yuqoriga / pastga raqam, Bn, nth Bernulli raqamiva En, bo'ladi nth Eyler raqami, bittasida quyidagi qator kengayishlar mavjud:[14] Qisman fraksiya kengayishi Sifatida ketma-ket vakili mavjud qisman fraksiya kengayishi qaerda yangi tarjima qilingan o'zaro funktsiyalar sarhisob qilingan, shunday qilib qutblar kotangens funktsiyasi va o'zaro funktsiyalar mos keladi:[15] Ushbu identifikatorni Gerglotz hiyla.[16]Birlashtirib (–n)bilan nUchinchi muddat mutlaqo yaqinlashuvchi seriya: Xuddi shunday, sekant, kosekant va tangens funktsiyalar uchun qisman fraksiya kengayishini topish mumkin: Mahsulotning cheksiz kengayishi Sinus uchun quyidagi cheksiz mahsulot kompleks tahlilda katta ahamiyatga ega: Ushbu kengayishning isboti uchun qarang Sinus. Bundan xulosa qilish mumkin Ko'rsatkichli funktsiya bilan bog'liqlik (Eyler formulasi) va ning haqiqiy va xayoliy qismidir navbati bilan. Eyler formulasi sinus va kosinus bilan bog'liq eksponent funktsiya: Ushbu formula odatda ning haqiqiy qiymatlari uchun hisobga olinadi x, ammo bu barcha murakkab qadriyatlar uchun to'g'ri bo'lib qoladi. Isbot: Ruxsat bering va Bittasi bor uchun j = 1, 2. The Qoidalar shuni anglatadiki . Shuning uchun, ga teng keladigan doimiy funktsiya 1, kabi Bu formulani tasdiqlaydi. Bittasi bor Buni hal qilish chiziqli tizim sinus va kosinusda ularni eksponent funktsiya bo'yicha ifodalash mumkin: Qachon x haqiqiy, buni shunday yozish mumkin Ko'pchilik trigonometrik identifikatorlar yuqoridagi formulalar yordamida trigonometrik funktsiyalarni kompleks eksponent funktsiya nuqtai nazaridan ifodalash va keyin identifikator yordamida isbotlash mumkin natijani soddalashtirish uchun. Funktsional tenglamalar yordamida ta'riflar Shuningdek, trigonometrik funktsiyalarni har xil yordamida aniqlash mumkin funktsional tenglamalar. Masalan,[17] sinus va kosinus noyob juftlikni hosil qiladi doimiy funktsiyalar farq formulasini qondiradigan va qo'shimcha shart Murakkab tekislikda A ning sinusi va kosinusi murakkab raqam haqiqiy sinuslar, kosinuslar va bilan ifodalanishi mumkin giperbolik funktsiyalar quyidagicha: Fursatdan foydalanib domenni bo'yash, trigonometrik funktsiyalarni murakkab qiymatli funktsiyalar sifatida grafikalash mumkin. Grafikdan murakkab funktsiyalarga xos bo'lgan turli xil xususiyatlarni ko'rish mumkin; masalan, sinus va kosinus funktsiyalari xayoliy qism sifatida cheksiz deb ko'rish mumkin kattalashadi (chunki oq rang cheksizlikni anglatadi) va funktsiyalar oddiyligini o'z ichiga oladi nollar yoki qutblar tusning har bir nol yoki qutb atrofida aynan bir marta aylanishidan ko'rinib turibdi. Ushbu grafikalarni tegishli Giperbolik funktsiyalar bilan taqqoslash ikkala o'rtasidagi munosabatlarni ta'kidlaydi.
Asosiy identifikatorlar Ko'pchilik shaxsiyat trigonometrik funktsiyalarni o'zaro bog'lash. Ushbu bo'lim eng asosiylarini o'z ichiga oladi; ko'proq identifikatorlar uchun qarang Trigonometrik identifikatorlar ro'yxati. Ushbu identifikatorlar birlik doirasi ta'riflari yoki to'g'ri burchakli uchburchak ta'riflaridan geometrik ravishda isbotlanishi mumkin (garchi oxirgi ta'riflar uchun intervalda bo'lmagan burchaklarga e'tibor berish kerak bo'lsa) [0, π/2], qarang Trigonometrik identifikatorlarning isboti). Faqat asboblaridan foydalangan holda geometrik bo'lmagan isbotlar uchun hisob-kitob, to'g'ridan-to'g'ri differentsial tenglamalarni, ga o'xshash tarzda ishlatishi mumkin yuqoridagi dalil Eylerning shaxsini aniqlash. Eylerning identifikatoridan barcha trigonometrik funktsiyalarni murakkab eksponentlar nuqtai nazaridan ifodalash va eksponent funktsiya xususiyatlaridan foydalanish uchun foydalanish mumkin. Paritet Kosinus va sekant hatto funktsiyalar; boshqa trigonometrik funktsiyalar g'alati funktsiyalar. Anavi: Davrlar
Pifagorning o'ziga xosligi The Pifagorning o'ziga xosligi, ning ifodasidir Pifagor teoremasi trigonometrik funktsiyalar nuqtai nazaridan. Bu Jami va farq formulalari Yig’indisi va farqi formulalari sinuslarni, kosinusni va yig’indining tangensini yoki ikki burchakning farqini sinuslar va kosinuslar va burchaklarning tangenslari jihatidan kengaytirishga imkon beradi. Bular sana bilan bog'liq bo'lgan argumentlardan foydalangan holda geometrik tarzda olinishi mumkin Ptolomey. Ularni algebraik usulda ishlab chiqarish mumkin Eyler formulasi. Jami Farq Ikkala burchak teng bo'lganda, yig'indisi formulalari oddiy deb ataladigan tenglamalarga kamayadi ikki burchakli formulalar. Ushbu identifikatorlardan kelib chiqish uchun foydalanish mumkin summa-sum identifikatorlari. Sozlash orqali va bu ning barcha trigonometrik funktsiyalarini ifodalashga imkon beradi kabi ratsional kasr ning : Bilan birga bu tangensli yarim burchakli almashtirish, bu esa hisoblashni kamaytirishga imkon beradi integrallar va antidiviv vositalar trigonometrik funktsiyalarni ratsional kasrlarga. Derivativlar va antidivivlar The hosilalar trigonometrik funktsiyalarni qo'llash orqali sinus va kosinus funktsiyalaridan kelib chiqadi Qoidalar. Uchun berilgan qiymatlar antidiviv vositalar quyidagi jadvalda ularni farqlash orqali tekshirish mumkin. RaqamC a integratsiyaning doimiyligi. Teskari funktsiyalar Asosiy maqola: Teskari trigonometrik funktsiyalar Trigonometrik funktsiyalar davriydir, shuning uchun ham emas in'ektsion, shuning uchun qat'iyan aytganda, ular yo'q teskari funktsiya. Biroq, trigonometrik funktsiya bo'lgan har bir oraliqda monotonik, teskari funktsiyani aniqlash mumkin va bu teskari trigonometrik funktsiyalarni quyidagicha belgilaydi ko'p qiymatli funktsiyalar. Haqiqiy teskari funktsiyani aniqlash uchun domenni funktsiya monotonik bo'lgan intervalgacha cheklash kerak va shu tariqa ikki tomonlama funktsiya bilan ushbu intervaldan uning tasviriga. To'plami deb nomlangan ushbu interval uchun umumiy tanlov asosiy qadriyatlar, quyidagi jadvalda keltirilgan. Odatdagidek teskari trigonometrik funktsiyalar funktsiya nomidan yoki uning qisqartmasidan oldin "arc" prefiksi bilan belgilanadi. Notatsiyalar gunoh qiladi−1, cos−1, va boshqalar ko'pincha arcsin va arccos uchun ishlatiladi va hokazo. Ushbu yozuv ishlatilganda teskari funktsiyalarni multiplikativ inversiyalar bilan aralashtirish mumkin. "Arc" prefiksi bilan yozuv bunday chalkashliklarni oldini oladi, ammo arcsecant uchun "arcsec" ni "bilan aralashtirib yuborish mumkin"kamon". Sinus va kosinus singari teskari trigonometrik funktsiyalarni ham cheksiz qatorlar bilan ifodalash mumkin. Ular bilan ham ifodalanishi mumkin murakkab logaritmalar. Qarang Teskari trigonometrik funktsiyalar tafsilotlar uchun. Ilovalar Asosiy maqola: Trigonometriyadan foydalanish Uchburchakning burchaklari va tomonlari Ushbu bo'limlarda A, B, C uchburchakning uchta (ichki) burchagini belgilang va a, b, v tegishli qarama-qarshi qirralarning uzunligini belgilang. Ular o'zlariga jalb qilingan trigonometrik funktsiyalar bilan nomlangan turli xil formulalar bilan bog'liq. Sinuslar qonuni The sinuslar qonuni tomonlari bo'lgan ixtiyoriy uchburchak uchun a, bva v va tomonlarning qarama-qarshi tomonlari A, B va C: qayerda Δ bu uchburchakning maydoni, yoki teng ravishda, qayerda R bu uchburchak sirkradius. Buni uchburchakni ikkita to'g'ri burchakka bo'lish va yuqoridagi sinus ta'rifi yordamida isbotlash mumkin. Sinuslar qonuni, agar ikkita burchak va bitta tomon ma'lum bo'lsa, uchburchakda noma'lum tomonlarning uzunligini hisoblash uchun foydalidir. Bu sodir bo'lgan odatiy holat uchburchak, ikkita burchak va kirish mumkin bo'lgan yopiq masofani o'lchash orqali noma'lum masofalarni aniqlash usuli. Kosinuslar qonuni The kosinuslar qonuni (kosinus formulasi yoki kosinus qoidasi deb ham ataladi) ning kengaytmasi Pifagor teoremasi: yoki unga teng ravishda, Ushbu formulada burchak C tomonga qarama-qarshiv. Ushbu teoremani uchburchakni ikkita to'g'ri burchakka bo'lish va ning yordamida isbotlash mumkin Pifagor teoremasi. Kosinuslar qonuni yordamida uchburchakning ikki tomoni va ular orasidagi burchak ma'lum bo'lsa, uning tomonini aniqlash mumkin. Bundan tashqari, agar barcha tomonlarning uzunligi ma'lum bo'lsa, burchak kosinuslarini (va natijada burchaklarning o'zlarini) topish uchun foydalanish mumkin. Tangents qonuni Asosiy maqola: Tangents qonuni Quyidagilar tangens qonunini tashkil qiladi[18] So'zlarda formulalarni tushuntirish noqulay bo'lar edi, ammo uzunliklar va mos keladigan qarama-qarshi burchaklar uchun yig'indilar va farqlar naqshlari teoremada yaqqol ko'rinib turibdi. Kotangenslar qonuni Asosiy maqola: Kotangenslar qonuni Agar (uchburchak uchun chizilgan doiraning radiusi) va (uchburchak uchun yarim perimetr), unda quyidagilar hammasi kotangenslar qonunini tashkil qiladi[18] Bundan kelib chiqadiki So'zlarda teorema quyidagicha: yarim burchakning kotangensi yarim perimetrning minus qarama-qarshi tomonini aytilgan burchakka, uchburchakning nurlanishiga nisbatiga teng. A Lissajous egri, trigonometriyaga asoslangan funktsiya bilan hosil bo'lgan raqam. Davriy funktsiyalar Ning animatsiyasi qo'shimchalar sintezi a kvadrat to'lqin tobora ko'payib borayotgan harmonikalar bilan Sinusoidal asos funktsiyalari (pastki) qo'shilganda arra tishlari to'lqini (tepa) hosil qilishi mumkin. Barcha asosiy funktsiyalarda arra tishining tugunlari mavjud va asosiylardan tashqari barchasi (k = 1) qo'shimcha tugunlarga ega. Taxta tishlari haqida ko'rilgan tebranish qachon k katta deb nomlanadi Gibbs hodisasi Trigonometrik funktsiyalar fizikada ham muhimdir. Masalan, sinus va kosinus funktsiyalari tasvirlash uchun ishlatiladi oddiy garmonik harakat, bu ko'plab tabiiy hodisalarni modellashtiradi, masalan, buloqqa biriktirilgan massa harakati va kichik burchaklar uchun ipga osilgan massaning pendular harakati. Sinus va kosinus funktsiyalari bir o'lchovli proektsiyalardir bir xil aylanma harakat. Trigonometrik funktsiyalar umumiylikni o'rganishda ham foydali ekanligini isbotlamoqda davriy funktsiyalar. Davriy funktsiyalarning xarakterli to'lqin naqshlari tovush yoki yorug'lik kabi takrorlanadigan hodisalarni modellashtirish uchun foydalidir to'lqinlar.[19] Juda umumiy sharoitda davriy funktsiya f(x) a da sinus to'lqinlari yoki kosinus to'lqinlari yig'indisi sifatida ifodalanishi mumkin Fourier seriyasi.[20] Sinus yoki kosinusni belgilash asosiy funktsiyalar tomonidan φk, davriy funktsiyani kengaytirish f(t) shaklni oladi: Masalan, kvadrat to'lqin deb yozilishi mumkin Fourier seriyasi Yuqoridagi o'ngdagi kvadrat to'lqin animatsiyasida shuni ko'rish mumkinki, bir nechta atama allaqachon juda yaxshi taxminlarni keltirib chiqaradi. A kengayishidagi bir nechta atamalarning superpozitsiyasi tishli to'lqin ostida ko'rsatilgan. Tarix Asosiy maqola: Trigonometrik funktsiyalar tarixi Trigonometriyani dastlabki o'rganish antik davrda kuzatilishi mumkin bo'lsa, bugungi kunda qo'llanilayotgan trigonometrik funktsiyalar O'rta asrlarda rivojlangan. The akkord funktsiyasi tomonidan kashf etilgan Gipparx ning Nikeya (Miloddan avvalgi 180-125) va Ptolomey ning Rim Misr (90-165 milodiy). Sinus va funktsiyalari versine (1 - kosinus) ni orqaga qaytarish mumkin jyā va koti-jyā ichida ishlatiladigan funktsiyalar Gupta davri Hind astronomiyasi (Aryabhatiya, Surya Siddxanta), sanskrit tilidan arab tiliga, so'ngra arab tilidan lotin tiliga tarjima qilish orqali.[21] (Qarang Aryabhataning sinus jadvali.) Amaldagi barcha oltita trigonometrik funktsiyalar ma'lum bo'lgan Islom matematikasi 9-asrga kelib, bo'lgani kabi sinuslar qonuni, ishlatilgan uchburchaklarni echish.[22] Sinusdan tashqari (u hind matematikasidan qabul qilingan), boshqa beshta zamonaviy trigonometrik funktsiyalarni fars matematiklari, shu jumladan kosinus, tangens, kotangens, sekant va kosekantlar topdilar.[22] Al-Xorazmiy (taxminan 780-850) sinuslar, kosinuslar va tangenslar jadvallarini ishlab chiqardi. Taxminan 830, Habash al-Hasib al-Marvazi kotangensni kashf etdi va tangens va kotangenslar jadvallarini ishlab chiqardi.[23][24] Muhammad ibn Jobir al-Harroniy al-Battoniy (853-929) sekant va kosekansning o'zaro funktsiyalarini kashf etdi va har bir daraja uchun 1 ° dan 90 ° gacha bo'lgan kosecantlarning birinchi jadvalini yaratdi.[24] Keyinchalik trigonometrik funktsiyalar matematiklar tomonidan o'rganilgan, shu jumladan Omar Xayyom, Bskara II, Nosiriddin at-Tusiy, Jamshid al-Koshiy (14-asr), Ulug' begim (14-asr), Regiomontanus (1464), Retikusva Reticusning talabasi Valentinus Otho. Sangamagramaning Madhavasi (taxminan 1400) yilda dastlabki qadamlarni qo'ydi tahlil jihatidan trigonometrik funktsiyalar cheksiz qator.[25] (Qarang Madhava seriyasi va Madhavaning sinus stoli.) Shartlar teginish va sekant birinchi tomonidan kiritilgan Daniya matematik Tomas Finke uning kitobida Geometriya rotundi (1583).[26] The XVI asr Frantsuz matematikasi Albert Jirard qisqartmalaridan birinchi nashrdan foydalangan gunoh, cosva sarg'ish uning kitobida Trigonometriya.[27] 1682 yilda nashr etilgan maqolada, Leybnits buni isbotladi gunoh x emas algebraik funktsiya ning x.[28] A tomonlarining nisbati sifatida kiritilgan bo'lsa ham to'g'ri uchburchakva shu tariqa shunday bo'lib ko'rinadi ratsional funktsiyalar, Leybnits natijasi shuni aniqladiki, ular aslida transandantal funktsiyalar ularning argumenti. Dairesel funktsiyalarni algebraik ifodalarga singdirish vazifasi Eyler tomonidan bajarilgan Cheksiz tahlilga kirish (1748). Uning usuli sinus va kosinus funktsiyalari ekanligini ko'rsatish edi o'zgaruvchan qatorlar ning juft va toq shartlaridan mos ravishda eksponentlar qatori. U taqdim etdi "Eyler formulasi", shuningdek zamonaviy zamonaviy qisqartmalar (gunoh., cos., tang., karyola, soniyava kosec.).[21] Tarixiy jihatdan bir nechta funktsiyalar keng tarqalgan edi, ammo hozirda kamdan kam qo'llaniladi, masalan akkord, versine (bu dastlabki jadvallarda paydo bo'lgan[21]), the klapsin, haversin,[29] The sobiq va excosecant. The trigonometrik identifikatorlar ro'yxati ushbu funktsiyalar o'rtasidagi ko'proq munosabatlarni ko'rsatadi. crd (θ) = 2 gunoh (θ/2) versin (θ) = 1 - cos (θ) = 2 gunoh2(θ/2) qovoq (θ) = 1 - gunoh (θ) = versin (π/2 − θ) haversin (θ) = 1/2versin (θ) = gunoh2(θ/2) exsec (θ) = sek (θ) − 1 excsc (θ) = exsec (π/2 − θ) = csc (θ) − 1 Etimologiya So'z sinus kelib chiqadi[30] dan Lotin sinus, "egilish; bay" ma'nosini anglatadi va aniqrog'i "a" ning yuqori qismining osma burmasi togaarabcha so'z sifatida talqin qilingan narsaning tarjimasi sifatida tanlangan "," kiyimning quchog'i " Jayb, meaning "pocket" or "fold" in the twelfth-century translations of works by Al-Battani va al-Xorazmiy ichiga O'rta asr lotin tili.[31]The choice was based on a misreading of the Arabic written form j-y-b (Jyb), which itself originated as a transliteratsiya from Sanskrit jīvā, which along with its synonym jyā (the standard Sanskrit term for the sine) translates to "bowstring", being in turn adopted from Qadimgi yunoncha δήorδή "string".[32] So'z teginish comes from Latin tangens meaning "touching", since the line tegadi the circle of unit radius, whereas secant stems from Latin secans—"cutting"—since the line kesishlar doira.[33] The prefix "birgalikda" (in "cosine", "cotangent", "cosecant") is found in Edmund Gunter"s Canon triangulorum (1620), which defines the cosinus as an abbreviation for the sinus complementi (sine of the qo'shimcha burchak) and proceeds to define the cotangens xuddi shunday.[34][35] Shuningdek qarang Barcha talabalar hisob-kitob qilishadi – a mnemonic for recalling the signs of trigonometric functions in a particular quadrant of a Cartesian plane Bxaskara I ning sinus yaqinlashish formulasi Trigonometrik funktsiyalarni differentsiatsiyasi Umumlashtirilgan trigonometriya Trigonometrik jadvallarni yaratish Giperbolik funktsiya Trigonometrik funktsiyalar integrallari ro'yxati Davriy funktsiyalar ro'yxati Trigonometrik identifikatorlar ro'yxati Polar sinus – a generalization to vertex angles Trigonometrik identifikatorlarning isboti Versin – for several less used trigonometric functions Izohlar ^ Klein, Christian Felix (1924) [1902]. Elementarmathematik vom höheren Standpunkt aus: Arithmetik, Algebra, Analysis (nemis tilida). 1 (3-nashr). Berlin: J. Springer. ^ Klein, Christian Felix (2004) [1932]. Elementary Mathematics from an Advanced Standpoint: Arithmetic, Algebra, Analysis. Translated by Hedrick, E. R.; Noble, C. A. (Translation of 3rd German ed.). Dover Publications, Inc. / Macmillan kompaniyasi. ISBN 978-0-48643480-3. Arxivlandi from the original on 2018-02-15. Olingan 2017-08-13. ^ "Algebra belgilarining to'liq ro'yxati". Matematik kassa. 2020-03-25. Olingan 2020-08-29. ^ Protter va Morrey (1970), pp. APP-2, APP-3) ^ "Sinus, kosinus, tanjen". www.mathsisfun.com. Olingan 2020-08-29. ^ Protter va Morrey (1970), p. APP-7) ^ Spivak, Maykl (1967). Hisoblash. Addison-Uesli. pp. Ch 15, PP 256-257. LCCN 67-20770. ^ Heng, Cheng and Talbert, "Additional Mathematics" Arxivlandi 2015-03-20 da Orqaga qaytish mashinasi, 228 bet ^ Bityutskov, V.I. (2011-02-07). "Trigonometrik funktsiyalar". Matematika entsiklopediyasi. Arxivlandi from the original on 2017-12-29. Olingan 2017-12-29. ^ Larson, Ron (2013). Trigonometriya (9-nashr). O'qishni to'xtatish. p. 153. ISBN 978-1-285-60718-4. Arxivlandi from the original on 2018-02-15. Extract of page 153 Arxivlandi 2018-02-15 da Orqaga qaytish mashinasi ^ Abramowitz, Milton and Irene A. Stegun, p. 74 ^ See Ahlfors, pp. 43–44. ^ Stanley, Enumerative Combinatorics, Vol I., p. 149 ^ Abramowitz; Weisstein. ^ Aigner, Martin; Zigler, Gyunter M. (2000). KITOBDAN dalillar (Ikkinchi nashr). Springer-Verlag. p. 149. ISBN 978-3-642-00855-9. Arxivlandi from the original on 2014-03-08. ^ Remmert, Reinhold (1991). Murakkab funktsiyalar nazariyasi. Springer. p. 327. ISBN 978-0-387-97195-7. Arxivlandi from the original on 2015-03-20. Extract of page 327 Arxivlandi 2015-03-20 da Orqaga qaytish mashinasi ^ Kannappan, Palaniappan (2009). Ilovalar bilan funktsional tenglamalar va tengsizliklar. Springer. ISBN 978-0387894911. ^ a b The Universal Encyclopaedia of Mathematics, Pan Reference Books, 1976, pp. 529–530. English version George Allen and Unwin, 1964. Translated from the German version Meyers Rechenduden, 1960. ^ Farlow, Stanley J. (1993). Partial differential equations for scientists and engineers (Reprint of Wiley 1982 ed.). Courier Dover nashrlari. p. 82. ISBN 978-0-486-67620-3. Arxivlandi from the original on 2015-03-20. ^ See for example, Folland, Gerald B. (2009). "Convergence and completeness". Furye tahlili va uning qo'llanilishi (Reprint of Wadsworth & Brooks/Cole 1992 ed.). Amerika matematik jamiyati. pp. 77ff. ISBN 978-0-8218-4790-9. Arxivlandi asl nusxasidan 2015-03-19. ^ a b v Boyer, Karl B. (1991). A History of Mathematics (Second ed.). John Wiley & Sons, Inc. ISBN 0-471-54397-7, p. 210. ^ a b Gingerich, Owen (1986). "Islamic Astronomy". Ilmiy Amerika. Vol. 254. p. 74. Arxivlangan asl nusxasi 2013-10-19 kunlari. Olingan 2010-07-13. ^ Jak Sesiano, "Islom matematikasi", p. 157, in Selin, Xeleyn; D'Ambrosio, Ubiratan, eds. (2000). Madaniyatlar bo'ylab matematika: g'arbiy matematika tarixi. Springer Science + Business Media. ISBN 978-1-4020-0260-1. ^ a b "trigonometriya". Britannica entsiklopediyasi. ^ O'Konnor, J. J .; Robertson, E. F. "Madhava of Sangamagrama". Matematika va statistika maktabi, Sent-Endryus universiteti, Shotlandiya. Arxivlandi asl nusxasi 2006-05-14. Olingan 2007-09-08. ^ "Fincke biography". Arxivlandi from the original on 2017-01-07. Olingan 2017-03-15. ^ O'Konnor, Jon J.; Robertson, Edmund F., "Trigonometrik funktsiyalar", MacTutor Matematika tarixi arxivi, Sent-Endryus universiteti. ^ Bourbaki, Nicolás (1994). Matematika tarixi elementlari. Springer. ^ Nielsen (1966, pp. xxiii–xxiv) ^ The anglicized form is first recorded in 1593 in Thomas Fale"s Horologiographia, the Art of Dialling. ^ Various sources credit the first use of sinus ikkalasiga ham Platon Tiburtin's 1116 translation of the Astronomiya ning Al-Battani Kremonalik Jerarning tarjimasi Algebra ning al-Xorazmiy Chesterlik Robert's 1145 translation of the tables of al-Khwārizmī See Merlet, A Note on the History of the Trigonometric Functions in Ceccarelli (ed.), Mashinalar va mexanizmlar tarixi bo'yicha xalqaro simpozium, Springer, 2004 yil See Maor (1998), chapter 3, for an earlier etymology crediting Gerard. Qarang Katx, Victor (July 2008). Matematika tarixi (3-nashr). Boston: Pearson. p. 210 (sidebar). ISBN 978-0321387004. ^ See Plofker, Mathematics in India, Princeton University Press, 2009, p. 257 Qarang "Clark University". Arxivlandi from the original on 2008-06-15. See Maor (1998), chapter 3, regarding the etymology. ^ Oksford ingliz lug'ati ^ Gunter, Edmund (1620). Canon triangulorum. ^ Roegel, Denis, ed. (2010-12-06). "A reconstruction of Gunter's Canon triangulorum (1620)" (Tadqiqot hisoboti). HAL. inria-00543938. Arxivlandi asl nusxasidan 2017-07-28. Olingan 2017-07-28. Adabiyotlar Abramovits, Milton; Stegun, Irene Ann, eds. (1983) [1964 yil iyun]. Matematik funktsiyalar uchun formulalar, grafikalar va matematik jadvallar bilan qo'llanma. Amaliy matematika seriyasi. 55 (To'qqizinchi o'ninchi asl nashrning tuzatishlar bilan qo'shimcha tuzatishlar bilan qayta nashr etilishi (1972 yil dekabr); birinchi nashr). Vashington Kolumbiyasi; Nyu-York: Amerika Qo'shma Shtatlari Savdo vazirligi, Milliy standartlar byurosi; Dover nashrlari. ISBN 978-0-486-61272-0. LCCN 64-60036. JANOB 0167642. LCCN 65-12253. Lars Ahlfors, Complex Analysis: an introduction to the theory of analytic functions of one complex variable, second edition, McGraw-Hill kitob kompaniyasi, Nyu-York, 1966 yil. Boyer, Karl B., Matematika tarixi, John Wiley & Sons, Inc., 2nd edition. (1991). ISBN 0-471-54397-7. Gal, Shmuel and Bachelis, Boris. An accurate elementary mathematical library for the IEEE floating point standard, ACM Transactions on Mathematical Software (1991). Joseph, George G., The Crest of the Peacock: Non-European Roots of Mathematics, 2-nashr. Pingvin kitoblari, London. (2000). ISBN 0-691-00659-8. Kantabutra, Vitit, "On hardware for computing exponential and trigonometric functions," IEEE Trans. Kompyuterlar 45 (3), 328–339 (1996). Maor, Eli, Trigonometric Delights, Princeton Univ. Matbuot. (1998). Reprint edition (2002): ISBN 0-691-09541-8. Needham, Tristan, "Kirish so'zi""ga Vizual kompleks tahlil. Oxford University Press, (1999). ISBN 0-19-853446-9. Nielsen, Kaj L. (1966), Logarithmic and Trigonometric Tables to Five Places (2-nashr), Nyu-York: Barnes va Noble, LCCN 61-9103 O'Connor, J. J., and E. F. Robertson, "Trigonometrik funktsiyalar", MacTutor Matematika tarixi arxivi. (1996). O'Connor, J. J., and E. F. Robertson, "Sangamagramma madhavasi", MacTutor Matematika tarixi arxivi. (2000). Pearce, Ian G., "Sangamagramma madhavasi", MacTutor Matematika tarixi arxivi. (2002). Protter, Merrey X.; Morrey, Charlz B., kichik (1970), Analitik geometriya bilan kollej hisobi (2-nashr), O'qish: Addison-Uesli, LCCN 76087042 Vayshteyn, Erik V., "Tangent" dan MathWorld, accessed 21 January 2006. Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||