Türk biRLİĞİ yolunda avşar türkmenleri sempozyumu biLDİRİler kitabi 21 Temmuz 2017 Kayseri

75
Türk Birliği Yolunda Avşar Türkmenleri Sempozyumu 
AVŞAR TÜRKMEN BOYUNUN SINEMA VE TELEVIZYONA YANSIMASI
Öğr.Gör. Memduh YAĞMUR 
Özet: 
Sayıca ve yerleşim adı olarak Oğuz boyları arasında en büyük boylardan birisi olan 
ve hala boy şuurunu koruyan Avşar Türkmenleri, bilinen 2500 yıllık tarihi boyunca birçok 
devlet ve hanedanlık kurmuş, Adriyatikten Çin Seddine kadar Turan coğrafyasında etkili 
olmuştur. Karamanoglu Mehmet Bey gibi Türk dilini koruyan bir devlet adamı, Nadir Şah 
gibi  son  Türk  cihangiri  yetiştirmiştir.  Dadaloğlu  gibi  bir  ozanla  ve  ağıtlarıyla  edebiyat 
dünyasına  damga  vururken,  meşhur Avşar  kilimleri  ile  de  Türk  kültürünün  yapıtaşlarını 
ortaya koymuştur. Yetiştirdiği çok sayıda ünlü kişi ile siyaset ve sanat dünyasında da yer 
almıştır.
 
Bu  büyük  Oğuz-Türkmen-Yörük  boyun,    sinema  ve  televizyonlara  da  yansıması 
olmuş,  bir  çok  sinema  filmi,  belgeseller  ve  programlar  ile  ekranlara  misafir  olmuştur. 
Özellikle TRT tarafından yapılan Avşar Düğünü ve Avşar Elleri gibi belgeseller, hala yaşayan 
Türk kültürünün de ekranlara bir yansıması olarak değerlendirilmelidir.
Anahtar kelimeler
Oğuz,Türkmen, Yörük Avşar, Dadaloğlu, TRT
Avsar Turkmen tribes of cinema and Television of reflection.
Abstract
 
One of the biggest tribes among the Oguz tribes as the name of settlement the number and which was known 
throughout history and still protect the consciousness aspect avsar Turkmen 2500 year, many states and dynasties 
established China has been effective in the Turan geography. Karamanoğlu Mehmet Bey Turkish language that 
preserves a statesman, like last Cihangir Turkish Nadir Shah has trained. When you hit the stamp into the world 
of literature with a poet dadaloğlu and the OSCE, the famous Turkish rugs that are the building blocks of Culture 
avsar revealed. Trained with numerous famous people from politics and has been involved in the art world.
 
This great Oguz-turcoman-Nomad neck, was the reflection of cinema and television and many feature films, 
documentaries and has been a guest of the screen with programs. Avsar avsar wedding and especially like hands 
made by TRT, documentaries, and screens should be regarded as a reflection of Turkish culture still living.
Keywords 
Oğuz, Türkmen, Yörük Avşar, Dadaloğlu, TRT
 
*Öğr.Gör.Niğde Üniversitesi Niğde Teknik Bİlimler MYO Radyo ve Televizyon Programcılığı
 
1.Giriş
Bilinen tarihi MÖ 500’den başlayan Avşar boyu, Oğuz Boyları arasında gerek sayıca çokluk, gerekse 
yer  adı  olarak  günümüzde  Anadolu  ve  Turan  coğrafyasında  en  fazla  görülen  boydur.  Tarihi  boyunca  bir 
imparatorluk, birçok devlet, hanlık ve hanedanlar kuran Avşarlar, günümüzde Oğuz-Türkmen boyları arasında 
kültürde, edebiyatta ve sanatta adından söz ettiren ve boy şuuruna sahip tek Türkmen boyudur.
2.Avşar Türkmenleri
 
2.1.Avşar Adı
Avşar  boyunun  adı  Kaşgarlı  Mahmut  (XI.  yy)  ve  Fahrettin  Mübarek  Şah  (XIII 
yy)  listelerinde Afşar;  Reşidüddin  (XIV.  yy  başı)  ile  ona  dayanan  Yazıcı-oğlu  (XV.  yy) 
ve Ebulgazi Bahadır Han (XVII. YY) listelerinde Avşar olarak geçer. Moğol istilasından 
önceki Vakayinamelerde de Avşar şeklinde rastlamak mümkündür. XIV ve XVII. yy ’larda 
Anadolu’da her ikisi de görülmekle beraber Avşar adı daha çok yaygındır ve telâffuz şekli 
zamanımızda ülkenin her yerinde Afşar’ın yerini almıştır. Buna karşılık XVI. yy ’dan beri 

---

76
Şeref Kocakaya
İran kaynaklarında Afşar şeklinde yazılır ve halen de bu boya mensup oymak ve köylülerce 
Afşar olarak söylenir. (Sümer, 1989:119)
Kaşgarlı Mahmut kabile olarak diğer Oğuz boyları ile birlikte 6. sırada Afşar olarak 
bahseder.  Reşidüddin’e  göre Avşar,  hükümdar  çıkarmış  5  boydan  (diğerleri  Kayı, Yazır, 
Beydili,  Eymür)  Bunlardan  sadece  Eymür  Üç-Ok’lardandır)  birisidir.  (Sümer,  1992:201) 
Avşar’ın anlamı ise “çevik ve vahşi hayvan avına hevesli”dir. (Togan, 1971:50) Yazıcı oğlu 
Ali’de  “cüst-ü  çalak  ve  ava,  canavara  ve  kuşa  hevesli”  manasını  vermektedir.  Ebulgazi 
Bahadır  Han’da  manasını  “işini  ıldam  (çabuk)  işleyici”  olarak  verir.  (Ebülgazi  Bahadır 
Han,:50)
Wambery ise Avşar adına bir yerde “toplayıcı” “zaptiye neferi, mübaşir” manasını 
vermektedir. G. Nemeth ise Afşar’ın “itaatli” manasında olduğunu söylemektedir. (Köprülü, 
1979:28) Zeki Velidi Togan’da Avşar’ın “Avcı + er” den geldiğini söylemektedir (Togan, 
1971:50)
Eski  Türkçe’de  (f,v)  sesleri  yoktu  ve  Türkçe  kökenli  kelimelerde  bu  sesler  (p,b) 
sesleriyle karşılanıyordu. (eb-ev, bermek-vermek, bar-var, öpke-öfke vb..) Bu sebeple Afşar/
Avşar adı gerçekte Abşar/Apşar şeklinde olmalıdır. Avşar adının kaynağı olan (av) sözünün 
aslı  da  (ab/ap)  olmalı. Aparmak  fiilinin  anlamı  da  bu  görüşü  desteklemektedir.  Nitekim 
Günümüzde de Azerbaycan’ın Başkenti Bakü’nün Bulunduğu Yarımada Apşeron (Avşaran), 
Adige Cumhuriyeti Başkenti May-Kop (Türkçe Yağı Bol Anlamında) Yakınlarındaki Köy 
İse Apşeronsky Adını Taşır. (Kaya, 2004:25)
Avşar boyunun damgaları ;
Kaşgarlı Mahmut’ta
Reşideddin’de
Ebulgazi’de
Yazıcıoğlu Ali’de
2.2.Tarihte Avşarlar
Avşarlar,  İslamiyet  öncesi  de  varlıklarını  gösteren  büyük  ve  geniş  bir  boy  olarak 
karşımıza  çıkmaktadır.  En  eski  Oğuz  rivayetlerinde,  Afşarlar  hakkında  bazı  bilgiler 
vardır. Afşarlar, İslam öncesinde de Oğuz Eli içerisinde büyük ve kuvvetli bir boy olarak 
görülmektedir.  Çok  kalabalık  ve  müstakil  bir  yurtlarının  olduğu,  başlarında  da  kendi 
soylarından  bir  hanlarının  bulunduğu,  Afşar  ili  hanının  asker  çekip,  Oğuz  ili  hanı  ile 
savaşabilecek kadar güçlü ve cesaretli oldukları ve bu gücün bir göstergesi olarak Oğuz 
Han’ının kızını istemesi önemlidir. (Ebülgazi Bahadır Han,:62)
Afşarlar  da  Saka  Türk  Birliği’ne  dahil  olarak  M.Ö.  680’li  yıllarda  Kafkasya’ya 
gelerek, Gürcistan, Azerbaycan ve Van bölgesine yerleşmişlerdir. Avşar ismine ilk defa M.Ö. 
500’lü yıllarda Artvin’in Hopa İlçesi’nin yerinde bulunan kasaba ve yakındaki ırmağın bu 
dönem yazarlarınca Absaros-Avşar diye görülür. (Kırzıoğlu,1992:205)
Arran-Albanya-Avganya  bölgesinde  Afşar  Cevanşir  kabilesinin  hakim  olduğunu 
görüyoruz  ki  Gürcistan  da  bunların  sınırları  içindeydi.  Hatta  Müslüman-Arap  orduları 
Gürcistan’ı fethe geldiklerinde (642 yılı) tahtta Hıristiyanlaşmış bir Türk olan Prens Cevanşir 
vardı (ölümü
681- Cevanşirler adını bu hükümdardan almıştır). (Anadol,1992:66)
Afşar’lar özellikle Arran (Karabağ) bölgesini yurt tutarak, Selçuklu fethine kadar 
burada  kalmışlardır.  Buradaki  Cevanşirler,  İlhanlı  hükümdarı  Hülagu  Han  zamanında 
Anadolu’ya  getirilen  ve  Timur  zamanında  ise  Karabağ  nakledilen Avşarlar’la  birleşerek 
bölgede güçlü bir konuma yükseldiler. Daha sonra bu Avşarlar, bazı Türk boylarına mensup 
teşekkülleri de bünyesine alarak Otuz-İki Cevanşir (32 boydan müteşekkil) adını almışlardır. 
(Cemşidov,1990:51)  Osmanlı  arşiv  belgelerinde  Cevanşirlerin  bölgedeki  varlığının 

---