Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek Fonu Bu kitap Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek
Yüklə 144 Kb. Pdf görüntüsü
|
Matayev J. “Gəlin” 2011-ci il, kətan, yağlı boya, 60 x 75 99 Körpənin doğuluşu, ad seçimi İnsanın doğuluşu, bütün dünyada olduğu kimi bizim də xalqımızda bir çox əski ayin və ənənələrlə nurlanır. Bu ənənələr hal-hazırda müasirlərimiz tərəfindən də əziz tutulur, onlara ehtiram göstərilir. Elə ekzotikləri var ki, ayrı heç yanda qarşıma çıxmayıb. Məs., çağanı ananın sinəsinə salmazdan əvvəl ağzına bircə tikə ərinmiş yağ qoyurlar ki, balacanın sonrakı həyatı o yağ parçası kimi şirin olsun, ömür yolu isə hamar getsin. Yalnız bu prosedurdan sonra ana uşağı əmizdirməyə başlayır. Ana südü yəqin bütün insanlar kimi, qırğız üçün müqəddəsdir və insan ömrü boyu əlindən gələni etməlidir ki, ananın südü halal olsun. Belə inanc var ki, körpə yuxuda gülümsəyirsə, qoruyucu-mələk yuxusuna girib, yarıörtülü gözlə yatırsa, qismətinə göyçək qızla evlənmək yazılıb... Qırğız laylaları, bir qayda olaraq, çox lirik və həlimdir və əksərən, ətraf dünya haqqında bəhs edir, sanki balaca insancığazı quşlarla və heyvanlarla: bülbüllərlə, bildirçinlərlə, durnalarla, sərçələrlə, çəpişlə, nərçə ilə görüşə hazırlayır... Laylalarda uşaqlardan canlı aləmə ehtiyatla, ehmal, məhəbbətlə yanaşmağı xahiş edirlər ki, gözəl quşlar daima insanların yanına uçub gəlsin, heyvanlar isə hürkmədən yaxınlaşsınlar... Ümumiyyətlə, qırğızlara heyvan balalarına riqqətlə yanaşmaq xasdır. Təsadüfi deyil ki, nəvazişlə övladlarımızı belə adlarla çağırırıq: qulunum (dayça), botom – nərçə. Qırğızlar qədimdən körpəyə ad seçiminə böyük məsuliyyətlə yanaşmışlar. Hesab olunur ki, düzgün seçilmiş isimdən uşağın taleyi çox asılıdır. Müsəlman adətinə görə uşağa adı nəsildə ən möhtərəm şəxs üç dəfə “Allahu-əkbər” deyərək verir. Bunu deyərkən, həmin şəxs sanki Xaliqi məlumatlandırır ki, dünyada belə ismi-şəriflə insan zahir olub və onun üçün Yaradandan mərhəmət, nüsrət diləyir. Çağanın valideynləri üçün ad verimi çox məsuliyyətli missiyadır, çünki ata-ana körpə ilə əlaqədar gələcəyə böyük arzular, ümidlər bəsləyir. Bəzən körpəyə adı anadan olmamış verirlər, ancaq bu nadir hallarda vaqe olur. Belə vaxtından əvvəl advermə bata – nəsildəki ən möhtərəm ixtiyar qocadan xeyir-dua və xoş arzular almaq niyyətini güdür. Məs., “Manas” dastanında Manasın yoldaşı Kanıkey Koşoyun ricası ilə oğlu hələ boyunda olarkən onu Semetey adlandırmışdı. Bu qədim ənənə hələ də yaşamaqdadır. Çağanın adına xeyir-dua verilməsi çox mühüm iş hesab olunur. Yeri gəlmişkə, xoş bir ənənə barədə kəlmə kəsmək istərdim. Hərgah ən yaxın qohumların övladı olmursa, çox vaxt qırğızlar o ailəyə öz övladlarından birini verirlər və əmin olurlar ki, uşaq həmin ailədə sevimli və xoşbəxt yaşayacaq. Ölkəmizdə tanınmış və möhtərəm xalq yazıçısı Keneş Jusupov ibrətamiz bir söhbət edirdi ki, çox məşhur bir kişinin gözünün ağının-qarası, savadlı, ağıllı-kamallı yeganə oğlu tədricən içkiyə qurşanır, sonda lap yolunu itirir. Tanış ağsaqqallardan biri ailəyə məsləhət görür ki, ola bilsin, oğlanın adla bəxti gətirməyib və nə qədər gec deyil, ona ayrı, daha alicənab ad vermək və ada xeyir-dua almaq qəsdilə qonaq çağırmaq, qoyun kəsmək lazımdır. Yolunu azmış oğul uzun müddət bu niyyətə əks çıxır, lakin nəticədə, nənə oğlanı yola gətirməyi bacarır: bəlkə Allah bəxtini verər? Ağsaqqalları dəvət edirlər, kiçik ziyafət qururlar, qonaqlar hamılıqla yeni adı bəyənir... Həqiqətən, tezliklə oğlan spirtli içki qəbul etməyi azaldıb tərkidir, haqq yoluna gəlir, arvadı ilə barışır, ailəsinə qayıdır. 100 Belə olur ki, çağaya adı məhz həmin gün evə ilk daxil olan şəxsin şərəfinə verirlər. Bu gün hələ b.e.ə. V əsrdə mövcud olmuş çox qədim adlara təsadüf olunur. Məs., Turan, Kaqan, Tegin, Bars... Atantay, Joomart (comərd, səxavətli) adlarını ən mehriban körpələrə verirlər. Belə əhvalat söyləyirlər ki, bir qadın balacasının süd yeməkdən imtina etməsindən narahat olubmuş. Uşaq qətiyyən anasının sinəsinə yaxın düşmürdü. O zaman müdrik bir adam qadına yad çağanı, bir ac yetimi doyuzdurmağı məsləhət bilir. Qadın yad balacanı yedizdirdikdən sonra öz çağası tam sakitliklə südünü yeməyə başlayır. Digər balacanı isə ac quşları görəndə həmişə ağlamaq tuturmuş... Çağaların xeyirxah qəlblə anadan olmasına çoxlu misal gətirmək olar. Qırğızlar bu cür balacalara Atantay, Joomart və b. adları verirlər. Çox vaxt çağaya ad verəndə, sanki ətraf aləmi peşkəş edirlər: Kolbəy – göl sahibi, Taalaybəy – xoşbəxtlik sahibi... Uzağa getməyəcəyəm. Özümün iki qızım, iki oğlum var. Hələ xırdadırlar: böyük qızım Kanayımın yeddi yaşı, ortancıl oğlum Elimbəyin dörd yaşı var. Ancaq oğlan yaşına görə yetərincə kamallı uşaqdır. Bir dəfə onu özümlə İssık-Kula istirahətə aparmışdım. Sahildə gəzişir, söhbətləşirdik. Uşağın bacılarının, kiçik qaqaşının adlarının mənasını, nəyin kimə mənsub olmasını orijinallıqla “açmağına” mat-məəttəl qaldım: “Ay – göydəki aydır, demək ay Kanayıma məxsusdur. Kun – günəşdir, ona görə günəşin sahibəsi Kunayımdır. Dağlar – Tenirbəyindir. Anamız Şatquldur – güllərin hamısı ananındır. Mən isə Elimbəyəm , demək bütün xalq mənimdir. Axı el – millətdir...” Bax biz beləcə təbiətin başlıca sərvətini mənimsəmişik! İlyina L.A. Analıq silsiləsindən “Səadət” (Sevinc) 1967-ci il, Bişkek, linoqravür, 90 x 50 101 Yüklə 144 Kb. Dostları ilə paylaş:
|