Hikmet TANYU, Ankara ve çevresinde adak ve adak yerleri. An
kara 1967. (ilahiyat Fakültesi yayını.)
»
» , Türklerde taşlarla ilgili inançlar. Ankara 1968. (İlâhiyat Fa
kültesi yayını.)
VI. Bilmece
ilhan BAŞGÖZ ve Andreas TIETZE, Bilmece: A corpus of Turkish
Riddles. Berkeley-Los Angeles-London I973. (California Üniver
sitesi yayını.)
VII. Atalarsözü, alkış, kargış
Ömer Asım AKSOY. Gaziantep ağzında atasözleri. Ankara 1942.
(TDK yayını.)
>
» , Gaziantep ağzı, II: meşhur sözler, atasözleri, dualar, bed
dualar. Ankara 1945. (TDK yayını.)
»
» , Atasözleri ve deyimler. Ankara 1965. (TDK yayını.)
>
» , Bölge ağızlarında atasözleri ve aeyimler, I: Ankara 1969;
II: Ankara 1971.
»
», Atasözleri ve deyimler sözlüğü, I: Atasözleri sözlüğü.
Ankara 1971. (TDK yayını.)
Ferit BİRTEK, Divan-ı Lûgat-it Türk'ten derlemeler: En eski Türk
savları. Ankara. (TDK yayını.)
P. N. BORATAV, 94 proverbes turcs du XV öme siöcle restös
inĞdits. («Oriens», VII, 1954, s. 223-249).
E. Kemal EYÜBOĞLU, On üçüncü yüzyıldan günümüze kadar şiirde
ve halk dilinde atasözleri ve deyimler. 2 cilt. İstanbul 1973
1975.
Veled İZBUDAK, Atalarsözü. İstanbul 1938. (TDK yayını.)
Mustafa Nihat ÖZÖN, Türk atasözleri. İstanbul 1952. (inkılâp ve
Aka Kitabevleri yayını.)
VIII. Türkü, mâni, tekerleme, ninni, ağıt
a) Yusuf Ziya DEMİRCİ, Anadolu'da eski çocuk oyunları. İstanbul
1934.
»
s , Anadolu köylerinin türküleri. İstanbul 1938.
Niyazi ESET. Mukayeseli ve neşredilmemiş mâniler. Ankara 1944.
(Ankara Halkevi yayını.)
»
» , Mâniler kılavuzu. Ankara 1947. (Ankara Halkevi yayını.)
Mahmut Ragıp (GAZİMİHAL). Anadolu türküleri ve musiki istikbali
miz. İstanbul 1928.
»
» , Şarkî Anadolu türkü ve oyunları. İstanbul 1929.
Kemal Sadık GÖGCELİ, Ağıtlar. Adana 1943. (Adana halkevi yayını.)
249
Eflâtun Cem GÜNEY, Halk türküleri, 2 c ilt İstanbul 1956. («Yedi
lepe» yayını.)
KİLİSLİ Rıtat (dıLGE), Mâniler. İstanbul 1928. (Türkiyat Enstitüsü
yayını.)
Ignacz KUNOS, Ninniler. İstanbul 1925.
Canit OZ ı ELLİ, Evlerinin önü. Halk türküleri. İstanbul 1972. (Hür
riyet yayını.)
Muzalıer SARISÖZEN, Yurttan sesler. Ankara 1952.
Ahmet Adnan SAYGUN, Halk türküleri. (İstanbul Konservatuvarı ya-»
yını.)
»
» , Rize, Artvin ve Kars havalisi türkü, saz ve oyunları.
İstanbul 1937.
Enver Behnan ŞAPOLYO. Halk ninnileri. İstanbul 1938.
Bilâl Aziz YANIKOĞLU, Trabzon ve havalisinde toplanmış folklor
malzemesi. İstanbul 1943.
t») P. N. BORATAV, Türk halk türkülerinde şiirlik motifler. («Türk
Dili», XXVI, 1972, s. 396—408.)
»
» , Türk ağıtlarının işlevleri, konuları ve biçimleri. («1973 Si
nan Yıllığı», İstanbul 1973, 8. 23-32.)
IX. Seyirlik halk oyunları
Metin AND. Geleneksel Türk tiyatrosu. Ankara 1969. (Bilgi ya
yınevi.)
»
» , Dionisos ve Türk köylüsü. İstanbul 1962. (Elif yayınevi.)
Şükrü ELÇİN, Anadolu Türk orta oyunları. Ankara 1954. (Türk Kül
türünü Araştırma Enstitüsü yayını.)
Selim Nüzhet GERÇEK, lü rk temâşâsı: meddah, karagöz, orta oyu
nu. İstanbul 1942.
Süleyman KAZMAZ. Köy tiyatrosu. Ankara 1950.
Cevdet KUDRET, Karagöz. 3 cilt . Ankara 1968, 1969, 1970. (Bilgi
yayınevi.)
»
» , Orta oyunu. Ankara 1973. (Türkiye iş Bankası yayını.)
Aziz NESİN, Üc karagöz oyunu. İstanbul 1969. (Düşün yayınevi.)
Sabri Esat SİYAVUŞGİL, Karagöz. Sosyo-pslkolo|ik bir deneme. İs
tanbul 1941.
Otto SPIES, Türkisches Puppentheater. Emsdetten/VVestf. 1959.
Ahmet Kutsi TECER, Köy temsilleri. Ankara 1940.
250
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ — HALKBİLİMİ
Sayfa
Soru 1: Halkbilimi nedir ve başka hangi deyimlerle adlandı
rılmıştır?
.......................................................................
5 •
Soru 2 : Halkbiliminin budun-bilim (etnoloji) ile ilişkileri nasıldır?
6
Soru 3 : Neden folklor yerine halkbilimi adı uygun görülmüştür? 10
Soru 4 : Halkbilimi ne değildir? Onun başka bilimlerle ilişkileri
nasıldır?
........................................................................... 12
Soru 5 : Halkbiliminde uzmanlaşma ve başka bilimlerle işbirliği
nasıl olmalıdır?
............................................................ 15
Soru 6 : Türk halkbiliminin geçmişi nedir? ............................... 16 •
Soru 7 : Türk halkbiliminin bugünkü durumu nedir? ................. 19
BİRİNCİ BÖLÜM
ÂŞIK EDEBİYATI
Soru 8 : «Âşık» deyiminin özel anlamı nedir? Ve âşık nasıl bir
sanatçıdır?
....................................................................... 21 •
Soru 9 : Âşık edebiyatı İle zümre-tarikat edebiyatının ilişkileri
nasıldır?
........................................................................... 22 •
Soru 10: Âşıkların yaratmaları edebiyat tarihinin inceleme ala
nına girmez mi?
............................................................ 24
Soru 11: Âşık şiirinin biçimleri nelerdir?
..29
Soru 12: Âşık edebiyatının türleri nelerdir?
..28
Soru 13: Toplumda derin iz bırakmış ünlü âşıklar kimlerdir? ... 31 •
Soru 14: Günümüzde nâşık» geleneği canlı kalabiliyor mu? ...... ..35
251
Sayfa
DESTAN VE HİKÂYE
Soru 15 : Deston nedir? ....................................................................
Soru 16: Yazılı
d e s t a n la r ın
ayırd edici
n ite liK ie ri n e le r d ir ? ........
Soru 17: Genel olarak 1 ürk aslından kavimıerin destanları ile
Anadolu’yu yurt edinmiş 1 ürklerin Anadolu-öncesi des
tanlarını niçin ve nasıl ayırd ediyoruz? .....................
Soru 18: Oğuzların destanları
ü z e r in e n e le r D iliy o ru z ? .................
Soru 19: Dede Korkut destanlarının Oğuzların tarihiyle ilişkisi na
sıldır? Bu destanların oluşum ve kitabın yazılış tarihleri
kestirilebilir mi? ................................................................
Soru 20: Oğuz destanından Anadolu Halk geleneğinde yaşayan
neler vardır?
....................................................................
Soru 21 : Destanın yozlaşmasından çıkan türler ve bunların halk
bilimi bakımından önemli yönleri nelerdir? .................
Soru 22: Halk hikâyesi deyiminin karşıladığı türün nitelikleri ne
lerdir?
...........................................................................
Soru 23: Halk hikâyeleri nasıl çeşitlenir? ...................................
Soru 24: Köroğlu kimdir? ve hangi etkenlerle destansı bir hi
kâye kahramanı olmuştur?
..........................................
Soru 25: Cağımızda sözlü gelenekte halk hlKâyeleri nerede ve
nasıl yaşıyor? ....................................................................
Soru 26: Halk hikâyelerinin kitaba geçmesi nasıl oluyor? ..........
Soru 27: Günümüz âşıklarının şiirlerini yaymalarında halk hikâ
yesi geleneğinin etkisi vor mıdır? ................................
Soru 28: Halk hikâyeleri nasıl oluşur? Belli yaratıcıları var mıdır?
İKİNCİ BÖLÜM
ÜCÜNCÜ BÖLÜM
MEDDAHLIK - GERÇEKÇİ HİKÂYE TÜRÜ
Soru 29: Anlatı türü olarak meddah hikâyesi nedir? .............
Soru 30: Meddah hikâyeciliğinin tarih! gelişimi nasıl olmuştur?
Soru 31 : Geçmişin ünlü türk meddahlarından kimleri biliyouz?
Bize kadar ulaşmış gerçekçi-meddoh hikâyeleri metinleri
var mıdır?
.......................................................................
Soru 32 :Meddah hikâyeciliği günümüzde yaşıyor mu? .............
31
41
43
45
48
51
53
55
57
60
63
65
67
68
72
73
75
78
252
Sayfa
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
MASAL. FIKRA
Soru 33: Masal nedir? Öteki anlatı türlerinden masalı ayıran
başlıca nitelikler nelerdir? .............................................. 80
Soru 34: Masal tekerlemesi nedir?
Nasıl çeşitlenir?
Masalda
önemi ve yeri nedir? ..................................................... 81
Soru 35 : Masallar nasıl çeşitlenir?
.............................................. 84
Soru 36: Hayvan masallarının nitelikleri ve çeşitleri nelerdir? ... 84
Soru 37: Olağanüstü masalların başlıca nitelikleri ve çeşitleri ne
lerdir?
........................................................................... 86
Soru 38: Gerçekçi mosalların başlıca nitelikleri ve çeşitleri ne
lerdir?
........................................................................... 88
Soru 39: Güldürücü fıkraların ve nükteli küçü!< hikâyelerin özel
likleri nelerdir?
................................................................ 91
Soru 40: Fıkraların ve nükteli hikâyelerin çeşitlenmeleri nasıl olur? 93
Soru 41: Türk anlatı geleneğinde fıkra tipi olmuş ve ad yapmış
ünlü kişiler kimlerdir? Bunların fıkralarındaki özellikler
nelerdir?
........................................................................... 93
Soru 42: Nasreddin Hoca kimdir? ................................................. 94
Soru 43: Nasreddin Hoca fıkralarının masal incelemelerinde yeri
ve önemi nedir? ............................................................ 97
Soru 44: Toplum zümrelerini konu edinen fıkralar ne anlatırlar?
Ne amaç güderler? ......................................................... 99
Soru 45: Yalanlamalı masalların öteki masallardan farkları ne
lerdir?
........................................................................... 101
Soru 46: Zincirlemeli masalların nitelikleri nelerdir? ................. 102
Soru 47: Türk masal derlemelerinin ve incelemelerinin halk anlatı
türlerinin karşılaştırmalı araştırmalarında önemi nedir? 103
BEŞİNCİ BÖLÜM
EFSANE
Som 48: Efsane nasıl tanımlanır? öteki anlatı türlerinden hangi
nitelikleriyle ayırd edilir? .............................................. 106
Soru 49: Efsanenin çeşitleri nelerdir? .......................................... 108
50: Yaradılış, oluşum ve dönüşüm efsanelerinin konuları
ve nitelikleri nelerdir? ..................................................... 109
253
Sayfa
Soru 51 : Tarihlik efsanelerin konuları ve nitelikleri nelerdir? ... 110
Soru 52 : Olağan-üstü varlıkları konu edinen efsaneler hangileridir? 113
Soru 53: Dinlik efsaneler deyince ne anlıyoruz? ........................ 114
Soru 54: Efsanelerin, halkbiliminin konusu olan nitelikleri içinde
ve dışında özel önemleri var mıdır? ............................ 116
ALTINCI BÖLÜM
BİLMECE
Soru 55: Bilmece hangi nitelikleriyle halkedebiyatı türü değerini
taşır?
........................................................................... 118
Soru 56: Bilmecenin biçim bakımından çeşitleri nelerdir? .......... 119
•
Soru 57: İçerikleri bakımından bilmecenin çeşitlenmeleri nasıl
olur?
........................................................................... 121
Soru 58: Bilmecenin bir eğlence arocı olmaktan başko anlamı
var mıdır?
....................................................................... 122
Soru 59: Bilmecelerin yaratıcıları var mıdır? Oluşumu nasıldır? 125
YEDİNCİ BÖLÜM
ATALARSÖZÜ, ALKIŞ, KARGIŞ
Soru 60: Bu bölümdeki türlerin ortak nitelikleri var mıdır?
128
Soru 61: Atalarsözü nasıl tanımlanır? .......................................... 129
Soru 62: Atasözlerinin çeşitleri nelerdir? ....................................... 130
Soru 63: Atasözleri değerinde deyimlerle günlük konuşma di
linde kullanılan deyimleri nasıl ay ıra etmeli? ............. 132
Soru 64: Destan geleneğinde ve yazılı edebiyatta atasözlerinden
nasıl yararlanılmıştır? ..................................................... 133
Soru 65: Atasözleri değişmez gerçekleri mi söyler? ................. 135
Soru 66: Alkışların ve kargışların neşitleri nelerdir? ................. 136
Soru 67: Alkış ve kargışlarla akraba söz sanatları nelerdir?
136
254
HALK ŞİİRİ: TEKERLEME. TÜRKÜ. MÂNİ
Soru 68: Tekerleme nasıl tanımlanır ve çeşitlenir? ..................... 145
Soru 69: Oyun tekerlemeleri nasıl tanımlanır? Çeşitleri nelerdir? 146
Soru 70: Törenlerle ilişkili tekerlemeler hangileridir? ................. 149
Soru 71 : Oyunlardan ve töıenlerden bağımsız, salt söz canbazlığı
niteliğinde tekerlemeler var mıdır? ............................ 150.
Soru 72: Tekerlemelerin biçimlerindeki özellikler nelerdir? .......... 151
Soru 73: Anadolu türk tekerlemelerinin benzerlerine türkçe konu
şulan başka ülkelerde rastlanır mıY ............................ 154
Soru 74: Oyun tekerlemelerinin kökenleri nerededir? Belli yara
tıcıları var mıdır? Nasıl oluşurlar? ............................... 158'
Soru 75: Türküleri nasıl tanımlıyoruz? ve konuları ile söylenme
yerlerine göre nasıl kümelivoruz? ............................... 162
Soru 76: Konularına göre kümelenen türkülerin çeşitlerinden her
birinin özel nitelikleri nelerdir? ...................................... 164
Soru 77: Söylendikleri yerlere göre kümelenen türkülerin özellik
leri nelerdir?
................................................................... 168
Soru 78: Halk şiirinin düzenli ve düzensiz biçimleri nelerdir? ... 170'
Soru 79: Mâni nasıl tanımlanır? biçimleri bakımından nasıl çe
şitlenir?
.......................................................................... 185
Soru 80: Mâninin, söylenmesine vesile olan yerlere ve şartlara
göre çeşitlenmeleri nasıldır? .......................................... 190
Soru 81 : Türkü ve mâninin biçim, anlatım ve konularının eskiliği
üzerine neler biliyoruz? ................................................. 193.
DOKUZUNCU BÖLÜM
SEYİRLİK HALK OYUNLARI
Soıu 82 : Seyirlik halk oyunları nasıl tanımlanır? Ortak nitelikleri
nelerdir? Halkedebiyatı ile ne gibi ilişkileri vardır? ... 198-
fo ru 83: Meddahlığın seyirlik sanat yönü nedir? ..................... 201
Söru 84: Kukla nedir, nasıl tanımlanır? Teknik bakımından çe
şitleri nelerdir?
............................................................ 203
^ 8 5 : Türk kuklasının geçmişi üzerine neler biliyoruz? ...... 205
Sayfa
SEKİZİNCİ BÖLÜM
255
Sayfa
Soru 86: Kuklanın konuları ve öteki seyirlik halk oyunları ile iliş
kileri nelerdir?
................................................................ 208
Soru 87: Karagöz nedir? Tekniğindeki özellikler nelerdir?
209
Soru 88: Karagözün geCmişi üzerine neler biliyoruz? ................. 211
Soru 89: Karagöz Türkiye dışındaki ülkelerde yayılmış mıdır? ... 216
Soru 90: Karagözü modernleştirme denemeleri olmuş mudur? ... 217
Soru 91 : Karagöz oyunlarında işlenen konular ve insan tipleri ne
lerdir?
........................................................................... 219
Soru 92: Bir karagöz piyesi nasıl kurulmuştur? ........................ 223
Soru 93: Orta-oyunu nasıl tanımlanır? Tekniği nedir? ................. 225
Soru 94: Orta-oyununun konularında ve tiplerindeki özellikler ne
lerdir? (
........................................................................... 228
Soru 95: Orta-oyununun geçmişi, oluşumu ve gelişimi üzerine
neler biliyoruz? .....;.......................................................... 230
Soru 96: Karagöz ve orta-oyununun halk anlatı geleneğiyle or
tak yönleri nelerdir? ................... ..................................... 232
Soru 97: Tulûat tiyatrosu nedir? .................................................. 235
Soru 98: Seyirlik köylü oyunlarını nasıl tanımlarız? ..................... 238
Soru 99: Köylü oyunlarının konuları ile çeşitli halk edebiyatı
türlerinin ilişkileri var mıdır? .......................................... -240
Soru 100: Seyirlik köylü oyunlarının çeşitleri nelerdir? Törenlerle
ilişkileri var mıdır? ......................................................... 241
BİBLİYOGRAFYA
........................................................................... 245
256
G erçek Yayınevi, «100 SORUDA» dizisi içinde, T ü rk halk edebiyatını bütünüy
le kapsayan b ir eseri, b u konunun en yetkili uzm anı olduğu dünyaca ka
bul edilen Pertev Naili B o ra tav ’m kalem inden sunm anın m utluluğu içinde
dir. 1948 yılında Dil T arih Coğrafya Fakültesindeki T ü rk H alkbilim i (Folk
loru) k ürsüsü k adrosunun lağvı üzerine 1952’de F ra n sa ’ya giden ve halen
C entre N ationale de la R echerche Scientifique’te a ra ş tırm a uzm anı, Ecole
P ratique des H autes E tu d es’de T ürk H alk E debiyatı p ro fesö rü olarak çalı
şan Pertev Naili B oratav, b u eserinde, halk edebiyatım ızı, «âşık edebiyatı»,
«destan ve hikâye», «m eddahlık - gerçekçi hikâye türü», «m asal, fıkra», «ef
sane», «bilmece», «atalarsözü, alkış, kargış», «halk şiiri: tekerlem e, türkü,
mâni», «seyirlik halk oyunları» başlıklı b ölüm ler halinde incelem ektedir. Bu
kitap, T ürk halk edebiyatının b ü tü n yönleri hak k ın d a bilgi edinm ek iste
yenler için en güvenilir k aynaktır.
10 lir a
Dostları ilə paylaş: |