Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi

Ms:  uzum  olmadan  shirinroq  (o‘zb)  –  raq  affksi  turk. 

Azerb, oltoy, chagauz tillarida uchramaydi.  

Turkiy  tillarda  sifatning  xarakterli  xususiyatlarini  sub’ektivbaho  shaklllarida 

inteksiv shakllarda, belgi kuchaytiruvchi so‘zlarda ko‘rish mumkin. 

Intensiv  shakl  barcha  turkiy  tillarda  mavjud  bo‘lib,  rang-tus  bildiruvchi 

so‘zlar  ma’nosini  kuchaytirib  berishdan  iborat  bo‘lgan  va  belgini  susaytiruvchi 

qo‘shimchalarni  qabul  qilmaydi.  Faqatgina  affiksni  qabul  qilishi  mumkin.  Bu  esa 

erkalatish sub’ektiv baho maqsadida ishlatiladi.  

Turkiy  tillarda  belgining  kuchli  ekanligini  ifodalash  anametik  yo‘l,  ya’ni 

kuchaytiruvchi  so‘zlar  hisobiga  kengaygan.  Kuchaytiruvchi  so‘zlar  asosan  turkiy 

baza asosida taraqqiy etgan.  

 N.K.Dmitriev  ham  o‘z  vaqtida  turkiy  tillarda  belgining  o  zyoki  ko‘pligini 

ifodalovchi  analitik  va  sintetik  usulllar  to‘g‘risida  fikr  yuritib,  analitik    usulning 

---

ustunligini va sintetik usul ma’lum semantik doira bilan chegaralanishini ta’kidlab 

o‘tgan

1

.  

Hozirgi o‘zbek, uyg‘ur, qog‘oq, turkman, turk tillarida ham belgining ko‘pligi 

analitik, ozligi sintetik usulda ifodalanadi.