U. M. Matmusayev, m q. Qulmetov, T. A. Ochilov, T. A. Toytrova, J. R. Muxtarov metrologiya, standartlash

M .Q .Q u lm eto v , 
T .A .O ch ilo v , 
T .A .T o y iro v a ,
J .R .M u x ta ro v . 
«M etrologiya, stan d artlash v a sertifik atlash asoslari». « A d abiyot 
uch qunlari». 2018, 316 bet.
U shbu darslik to ’qim ach ilik v a y engil san o at instituti b a k alav riatu ra ta'lim
y o ’nalishi talab alari uchun m o ’ljallan g an b o ’lib, u lar fizik o ’lchov birliklarining 
rivo jlan ish i, p aydo b o ’lishi, SI X alq aro birlik lar tizim in in g kelib chiqishi v a qabul 
qilingan birlik lar, o ’lch ashning tu rla ri v a uslublari, o ’lch ash v o sitalarin in g m etro lo g ik
x u susiyati, O ’zbekiston R esp u b lik asi standartlari, stan d artlar v a u larn in g turlari, 
h am d a stan d artlam i ishlab chiqish v a tasdiqlash, sertifik atlash tirish haqida m a'lum ot, 
O ’zbekiston resp u b lik asin in g sertifik atlash tirish idoralari, sertifik atlash tirish n in g
q o nuniy asoslari, m uv o fiq lik sertifik ati v a m u v o fiq lik belgisi, sinov laboratoriyalarini 
akk red itlash tirish , chiziqli k od ishlari bilan y a q in d a n tanishadi v a talab alam in g bilim
saviyasini y a n ad a ham o sh irish g a im kon tu g ’diradi.
T a q rizch ilar: 
S.L .M atism ailo v
-T T Y E S I, «Y ig irish tex n o lo g iy asi» kafedrasi
dotsenti, t.f.n., dotsent 
A .A .A x m ed o v
- “P ax tasan o at 
ilm iy 
m atk azi” 
A J 
stan d artlash tirish v a m etro lo g iy a b o ’limi 
m udiri, tex n ik a fanlari nom zodi
0 - 4 9
IS B N -978-9943-5285-8-1
© « A d a b iy o t u ch q u n lari» n ash riyoti

---

K IR IS h
M am lak atim izd a qabul q ilingan m o d em izatsiy alash d a stu rlarin in g asosiy v a
um um iy y o ’nalishlari sifatida eskirgan u sk u n a v a d a stgohlam i tugatish , m ahsulot 
a s so rtim e n tin i 
kengaytirish, 
ishlab 
c h iq arish g a
zam onaviy 
tex n ik a 
v a
texn o lo g iy alam i ja lb etish, m ah alliy x o m ash y o v a im koniyatlarim izga asoslangan 
innovatsion, ch iq in d isiz v a ekologik to z a tex n o lo g iy alam i ja lb etish, m ahsulot sifatini 
v a sertifikatsiyani boshqarish tizim ini ishlab ch iq ish , ishlab chiqarish xarajatlari v a 
xom ashyo sarfini kam aytirish k a b ilam i k o ’rsa tish m um kin.
O ’zb ek isto n d a ishlab chiqarishni m o d em iza tsiy a qilish, te x n ik v a texnologik 
jih o zlash dasturlarini realizatsiya, y a'n i a m alg a oshirishdan k o ’zlan g an asosiy 
m aqsadlar sifatid a iqtisodiyotning tark ib iy tu zilish id a q o ’sh im ch a qiy m atg a ega 
b o ’lgan m ah su lo tlar ishlab chiqaruvchi so h a la m in g ulushini oshirish, xom ashyoni 
kam talab q iladigan yuqori sa m arad o rlik k a ega iqtisodiyotni shakllantirish, 
iq tisodiyotning eng ustuvor, y a'ni 
« lo k o m a tiv » rolini bajaru v ch i 
sohalarini 
rivojlantirishni jad alla sh tirish n i, m ah alliy x o m ashyo v a m ateriallam i tay y o r 
m ahsulot sh ak lig ach a olib keluvchi m ah alliy lash tirish dasturi neg izid ag i ishlab 
ch iqarishlam i rivojlantirish, energiya resu rslarid a n sam arali v a ratsional foydalanish, 
tashqi b o zo rd a raqobatbardosh b o ’lgan asosiy m ah su lo tlar b o ’y ich a b arqarorlikni 
ushlab tu rish la m i k o ’rsatish m um kin b o ’ladi.
M am lak atim izd a 2 0 0 9-2014 y illa rd a ish lab chiqarishni m o d em izatsiy a qilish, 
texnik v a tex n o lo g ik qayta jih o z lash dasturi b o ’y ic h a m uhim lo y ih alam i realizatsiy a 
q ilishda ulam i m oliyalashtirish m anbalari v a lo yihani am alga oshirish strukturasini 
k o ’rish m um kin. B u dastur asosan x o rijiy in v estitsiy a v a kreditlar h iso b ig a am alga 
oshirilishi m o ’ljallanayotganligini k o ’z d a tu tilg an .
M am lak atim izd a m u lkdorlarning o ’rta sinfini shakllantirish, ichki bozom i 
raqobatbardosh v a sifatli m ahsulotlar bilan t o ’ldirish, yangi ish o ’rinlari y aratish va 
shu asosda aholi darom adlarini k o ’p a y tirish v a farovonligini osh irish n in g m uhim
om ili, m am lak at taraqqiyoti y o ’lidagi faol h a rakatlantiruvchi kuch sifatid a kichik 
biznes v a x u su siy tadbirkorlikni y a n a d a riv o jlan tirish u chun qulay sh art-sh aro itla m i 
y aratish b o ’y ich a aniq m aqsadga y o ’n altirilg an keng ch o ra-tad b irlar kom pleksini
з

---

a m alg a oshirish m aq sad id a, sh u ningdek, 2011 yil O ’zbek isto n R esp u b lik asid a 
“K ich ik b iznes v a xusu siy tad b irk o rlik y ili” deb e'lon qilindi.
S anoat tarm o q larid a k ich ik biznes v a xususiy tad b irk o rlik n i riv o jlan tirish
h am d a y u q o ri tex n o lo g iy ag a aso slan g an zam onaviy ishlab ch iq a rish lam i tashkil etish 
uchun keng im k o n iy atlar y aratish , kichik biznes v a xususiy tad b irk o rlik subektlari 
to m o n id an ishlab ch iq a rish g a in n o v atsio n tex n o lo g iy alar jo riy etilish kerakligi 
ta'kidlandi.
M am lak atim iz m ustaqilligini m ustah k am la sh d a v a iqtisodiyotni y u k sa ltirish d a
b o zo r m u n o sa b atlarig a o ’tish n in g asosiy o m illaridan biri xalq x o ’ja lig in in g barcha 
tarm o q larid a ishlab ch iq arish n i riv o jlan tirish h a r bir soha m utax assislarin in g o ldiga 
q o ’y ilg a n vazifalari alo h id a a h am iy atg a egadir. Iqtisodiy islo h atlam in g yangi 
bo sq ich id a tarkibiy tu zilish strategiyasini ishlab ch iqarishda ix tiy o rim izd ag i g ’oyat 
boy tabiiy xom ashyo, m eh n at resu rslarig a m ustahkam tay an ib , ulardan sam arali 
fo ydalanish 
n atijasid a 
ishlab 
chiqarish 
jaray o n in i 
jad a lla sh tirib
eksport 
im k o niyatlarini k en g ay tirish , ja h o n b o zo rig a k irib borish uchun k atta im k o n iy atlar 
y aratadi.
T ay y o r m ah su lo tlam in g ek sp o rt salohiyatini osh irib b orish n atijasid a uning 
ishlab chiqarish darajasin in g y a x sh ila n ish ig a olib keladi. M ah su lo t sifatidan 
dav latn in g tex n ik tak o m illash g an i v a riv o jlan g an lig ig a baho b ersa b o ’ladi.
Shu bilan bir q ato rd a iq tiso d n i riv o jlan tirish n in g asosiy sh artlarid an biri, 
m ah su lo t sifatini sistem atik ra v ish d a o shirib borishdir. M ah su lo t sifatini oshirish, 
asso rtim en tlarin i kengaytirish v a iste'm olchilar talabini qon d irish ho zirg i bozor 
iqtiso d iy o tin in g m uhim v a zifalarid a n biri hisoblanadi. M ah su lo t sifat d arajasini 
ta'm in lash uchun stan d artlar v a texnik sh artlarning m e'yoriy talab larig a b o g ’liq holda 
sistem atik n azo ra t ishlarini o lib b o rish lozim dir.
M ah su lo t sifat d a rajasin i y a x sh ila sh d a sta n d artlam in g ilm iy -tex n ik d arajasini 
oshirish , sta n d artlar v a tex n ik sh artla m i m u n tazam y an g ila b borish , m ah su lo t sifati v a 
y u q o ri tex n ik darajasin i kafo latlash lozim . U ndan tashqari, bozor iq tisodiyotida 
b o sh q arish n in g yangi shartlari m ah su lo t sifatig a yangi talab lar q o ’y m o q d a. Bu 
y a n ad a m u h im ro q b o ’lib, ah o lin in g doim o o ’sib borayotgan talab v a ehtiyojlarini

---

qondirishi 
kerak, 
h am d a 
h a r 
bir 
sanoat 
k o rxonalari 
ishlab 
chiqarishdagi 
y an g ilan ish n in g aniq y o ’liga eg a b o ’lishi lozim . M a h su lo t sifatini ja h o n standartlari 
d arajasig a k o ’tarish, m ah su lo tn i d u nyo b o z o rla rig a chiqarishni ta'm inlaydi.
Istalgan m ahsulot sifatin i, y a'ni sh u qatori to ’q im achilik m ateriallarini baholash 
uchun m ateriallam ing ratsio n al q ay ta ishlanishi v a q o ’llanilish im koniyatlarini 
an iq lash d a m uhim x o ssalarig a m e'yoriy tala b la m i asoslashdir.
B ozor m unosabatlari sh aro itid a yuqori sifatli m ahsulotni yaratish , ta’m inlash v a
rejalashtirish zam onaviy b a holash uslublari v a sifat k o ’rsatk ich larin in g standartlari 
b o ’y ich a bilim ni talab etadi. U shbu d arslik n in g asosiy m aqsadi, kerakli m a'lu m o tlam i 
b erish v a am aliyotda uslu b la m in g q o ’llan ilishini k o ’rsatishdir.
U shbu «M etrologiya, stan d artlash v a sertifikatlash aso slari» fanidan darslikni 
tay y o rlash d a O ’zbekiston R esp u b lik a sid a m avjud b o ’lgan d avlat standartlaridan 
foydalanildi. U ndan tashqari, bu darslik oliy o ’quv y u rtlari b ak alav riatu ra ta'lim
y o ’n alishi talabalari, h am d a shu so h a b o ’y ich a b arch a m u tax assislar uchun 
m o ’ljallangandir.
5

---

. Л
Л
"Л*.