U rga nch davlat u n IV er siteti kimyo kafedrasi Qo‘lyozma huquqida

1.6. Ipak fibroinning suvli eritmasi olish
Ipak fibroin tolalarini kalsiyli, litiyli tuzlari va chumoli kislota eritmalarida
eritish usullari o ‘rganilgan [14, 15, 16, 17, 22, 23, 24]. Fibroinning suvli
eritmalarini olishning usullari quyidagi misollarda berilgan.
130 mg yuvilgan ipak tarkibida 389 mg CaCl2, 388 mkl C2H 5OH va 544
mkl H2O o ‘z ichiga olgan 1 ml eritmaga solinadi. Aralash suvli hammom ichida 5
soat davomida isitiladi, bunda ipak butunlay eritiladi. Olingan eritma 12 100 g da 7
minut davomida sentrifugalanadi. Supernatant 500 ml bidistillangan suvga nisbatan
diyaliz qilindi, 5 marta 30 daqiqa davomida dializlash o ‘zgartiladi. Fibroin eritmasi
7 daqiqa davomida sentrifugalangan fibroin kontsentratsiyasi spektrofotometrik
usulda aniqlandi, to ‘lqin uzunliklari 280 nm bo‘lib, molyar ekstinksiv koeffitsienti
473480 M-1sm-1 qabul qilngan bo‘lib, aminokislota ketma-ketligida ipak fibrion
og‘ir zanjirning ekstinksiv koeffitsienti nazariy hisoblangan (raqamiga muvofiq
keluvchi qiymat, UniProt: P05790 m a’lumotlar bazasida).
Chumoli kislotada ipak fibroin eritmasini tayyorlash
Yuvilgan ipakning bir qismi bilan chumoli kislotada 20 mg/ml nisbatda 30
min davomida suv hammomida 40°C isitilganda eriydi. Olingan eritma 5 minut
davomida sentrifugalanadi.
Ipak tolalarini kalsiy-spirtli eritgichlarida qayta ishlash
Yuvilgan fibroin tolalari tarkibida CaCl2, metanol yoki etanol va suv (1:2:8
mol) dan iborat eritmasida va etanol yoki metanol bilan aralashtiriladigan
21

---

Ca(NO3)2*4H2O eritmasida (1:2 mol) alohida idishlarda 65°C da suvli hammomda

1 soat davomida qizdirib eritiladi. Ipak tolalari va eritma bilan nisbati 1:20 (m/v)
bo ’ladi. Ipak fibroinining suvli eritmasi oqayotgan suvga qarshi diyaliz orqali
olinadi. Keyinchalik, diyaliz qilingan probirka liyofiliz qilindi. Quruq ipak
kukunlari (CaCl2-etanol eritmasi bilan ishlangan fibroinlar) yoki uning qismlari
4°C darajada saqlanadi.
(А)
(В)
(C )
6-rasm. B. mori ipak fibroinining SEM fotosuratlari turli yechimlar bilan
tayyorlangan.
(A) ipak fibroini. (B)Ca(NO3)2 4H2O- metanol eritmasidan tayyorlangan ipak
fibroin.
(C) Ca (NO3)2- 4H2O--etanol eritmasidan tayyorlangan ipak fibroin.
(D) CaCl2-metanol -H2O-eritmasidan tayyorlangan ipak fibroin.
(E) CaCl2-etanol -H2O-eritmasidan tayyorlangan ipak fibroin.
Ipak tolasidan seritsin va boshqa moddalarni yuvib chiqarish uchun 0,03 M
li NaHCO3 eritmada 1 soat qaynatiladi va suv bilan yuviladi, keyin yaxshilab
quritiladi.
Tozalangan tola 60 oC da chumoli kislota, litiy xlorid eritmalarida eritiladi.
Tayyorlangan eritmaning 1ml hajmida 250 mg oqsil b o ’ladi.
22

---

Shveytsariya standarti ipak tolalari uchun qovushqoqlik aniqlash bo‘yicha

ko’rsatilganidek, taxminan 0,07 g ipak tola 9,3 M litiy bromid eritmasida eritiladi.
Eritma suv hammomida tolalar to‘liq erigungacha 3 soat davomida 60 °C da
saqlanadi. Sellyuloza membranasi trubkasida (molekulyar og‘irlik 12,8 kDa, Sigma) 3
kun davomida toza suvga qarshi diyaliz qilinadi. Diyaliz eritmadan LiBr ni chiqarish
uchun har 12 soatda almashtiriladi.
Pilla tolasini 0,02 M li Na2CO3 eritmasida 30 daqiqa 70oC temperatura bilan
ishlov berilganda seritsin erib, fibroin tolasi qoladi. Tola distillangan suv bilan
yuviladi. LiBr ning 9,3 M li eritmasiga fibroin tolalari solinib, 60oC harorat bilan 4
soat qizdiriladi. Jarayon oxirida fibroin eriydi va eritmani 48 soat dializ qilinadi.
Eritmani cho‘kindilalardan tozalash uchun 7 daqiqa sentrifugalanadi. Natijada
konsentrlangan (7,2%) fibroinning suvli eritmasi hosil bo‘ladi.
Pilla tolasidan m a’lum miqdor olib, 0,5% li Na2CO3 eritmasida 35 min
qaynatiladi. Fibroinni eritish uchun 80oC haroratda CaCl2 ning spirt-suvli
aralashmasidan (1:2:8 mol nisbatda) foydalaniladi. Natijada fibroin-CaCl2 li eritma
hosil bo‘ladi. 10 minunt sentrifugalab (5000 ayl/min) cho‘kma ajratib olinadi va
eritmani 72 soat davomida dializ qilinadi. Hosil bo‘lgan konsentrlangan fibroin
eritmasini spektrofotometrik analiz qilinganda 280 nm to ‘lqin uzunlikli sohada
maksimal yutilish kuzatiladi.