Uluslararasi sempozyumu
Yüklə 26,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
330 Türkmenistan’daki Teke Türkmenleri İle Türkiye’nin Teke Bölgesindeki Türkmenler Arasındaki Etno-Sosyal ve Kültürel İlişkiler fevi Tarikatı şeyhliği için mücadeleye girmiş ve kazanamayınca Anadolu’ya gelmiştir(Sarı, 2008:363). Tızlak, Şahkulu isyanının çok ayrıntılı nedenleri olmasına karşın, esas ne- den, 1453 sonrasında Osmanlı’da yaşanmaya başlanan kimlik değişiminin yansımalarının etkisi olduğunu belirtmektedir. “Bu kimlik değişimi sırasın- da, kayıtlara “Teke Sipahileri” olarak geçen, bölgedeki Türkmen toplulukları mağdur olmuştur. İsyan hareketinde bir diğer önemli faktör ise, Teke Türk- menleri’nin Şah İsmail’e olan bağlılıklarıdır. İmparatorluğun yaşadığı deği- şim süreciyle dışlanan Teke Türkmenleri, kolayca Safeviler’in etki alanına girmiştir.” (Tızlak, “Teke Türkmenleri ve Osmanlı Devleti”, http://library.uni- versalhistory.net/wp-content/uploads/2011/04/ottoman23.pdf. 28.10.2013.). Şah İsmail’in babası Şeyh Haydar’ın halifelerinden, Hasan Halife’nin oğlu olan Şahkulu’nun Şah İsmail ile tasavvufi açıdan bağı da bulunmaktadır. Ge- rek bu ilişki, gerekse İran’da kurulmuş olan Erdebil Tekkesinin özellikle bu bölgedeki etkisi Teke bölgesindeki Türkmen/yörük aşiretlerinin Şah İsmail’in Safevi devletine katılmaları yönünde ortaya koymuş olduğu davete olumlu cevap vermişlerdir. Anadolu’ya gelen Safevî propagandacıları, Safevîler’in temel insan gücünü oluşturan Türkmen aşiretlerin İran’a göçünü sağladıkları gibi, aynı zamanda Safevîler’in karşılarındaki en büyük güç olan Osmanlı Devleti’ni içeriden çökertmek için büyük isyan hareketlerine sebep olmuş- lardır.
Teke sancağındaki konar-göçer yörük aşiretleri şekavette bulunmaları, isyan ve karışıklıklar çıkarmaları nedeniyle zaman zaman sürgüne tabi tutulmuşlar- dır. “II. Bayezid döneminde, 1501 yılında Teke yöresinden bazı Alevi Türk- menler, isyan ve karışıklıklar nedeni ile Mora’da yeni fethedilen Modon ve Ko- ron kaleleri civarına sürülmüşlerdir. Bu gidenler Arnavutluk dahil, Bektaşiliğin bu bölgede yayılmasına neden olmuşlardır. Yine, 1511 yılında Şahkulu Baba isyanı sonunda da Teke ve Hamid-ili yöresinde bulunan Aleviler, 1501 yılında olduğu gibi, Modon ve Koron’a sürgün edilmişlerdir. Ayrıca, sancaktaki ko- nar-göçerler fesat ve şekavette bulunmaları, karışıklıklar çıkarmaları nedeniyle zaman zaman Kıbrıs’a sürgün edilmişlerdir.” (Armağan, 2008:86). Sonuç olarak, Hive ve Merv arasındaki bölgeden Selçuklular zamanında Anadolu’nun Teke bölgesine göç ettirilerek yerleştirilen Teke Türkmenleri bu bölgede yaşadıkları süreç içinde alt-boy ve tire isimlerini kaybettikleri görül- mektedir. Bununla birlikte, özellikle konar-göçer yaşam tarzını devam ettiren topluluklar için “yörük” aşiret/cemaat kavramının kullanıldığı bilgisine ula- şılmaktadır. Bir başka gözlemlenen farklılaşma ise inanç yapısında yaşan- 331 Erdal AKSOY mıştır. Türkmen/yörük aşiretleri Erdebil Tekkesinin Anadolu’daki uzantıları olan halifeleri vasıtasıyla yapmış olduğu propaganda sonucunda bu tarika- tın tasavvufi yaklaşımının etkisi altına girmişlerdir. Bu zümrelerin, özellikle Şeyh Cüneyd’den sonra Safevi devletini desteklemeleri ve yaşadıkları Os- manlı devletinde onlar adına isyanlar çıkartmalarının arka planında bir takım sosyo-ekonomik memnuniyetsizlik bulunsa da, bu tarikatın din anlayışının da önemli bir rolü olduğunda şüphe bulunmamaktadır. Ama sonuçta hep zarar gören veya mağdur olan Teke yöresi ve Teke Türkmenleri olmuştur.
ARMAĞAN, L. (2008). “XV ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağında Ko- nar-Göçerler: Sosyo-Ekonomik ve Demografik Durumları”, Osmanlıdan
---, (2011). “XVI. Yüzyılda Teke Sancağının İdari Taksimatı ve Kır İskan Merkezleri”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, cilt: 8, sayı:3, s.150-198. ATANİYAZOV, S. (1999). “Türkmen Boylarının Geçmişi, Yayılışı, Bu- günkü Durumu ve Geleceği”, Bilig, sayı.10, s. 1-30. BAKASOWA, R. (1961). XVIII Asırda Türkmenistan’daki İktisadi Düşün- celerin Tarihinden, Aşgabat: Türkmenistan SSR İlimler Akademisi Yayınları. DİNÇ, A.,TURAN, G., HALOW,N. (2012).“18. Asır Türkmen Şairi Aza- di’nin Türkmenlerin İktisadi ve Toplumsal Hayatına Dair Görüşleri”, Bilig, sayı.60, s.111-130. Ebülgazi Bahadır Han, Şecere-i Terakime, Hazırlayan: Muharrem Ergin, Tercüman 1001 Temel Eser. KARACA, B. (2012).“XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı’nın Siyasi, Sosyal, Kültürel, Ekonomik ve Askeri Durumu”, Dünden Bugüne Antalya, I.cilt, Antalya: T.C. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. NECEF, E. N. ve BERDİYEV, A. A. (2003). Hazar Ötesi Türkmenleri, İstanbul: Kaknüs Yayınları. SARI, S. (2008). XV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe, Hamid ve Teke Sancağı Yörükleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basıl- mamış Doktora Tezi. TEKİNDAĞ, Ş. (1979). “Teke-eli veya Teke-ili”, İslam Ansiklopedisi XII/1, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. TIZLAK, F. (2012). “Türk Hakimiyetinde Teke Yöresinin Sosyal Tarihi (XX. Yüzyıla Kadar)”, Dünden Bugüne Antalya, I.cilt, Antalya: T.C. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. TIZLAK, F. “Teke Türkmenleri ve Osmanlı Devleti”, http://library.univer- salhistory.net/wp-content/uploads/2011/04/ottoman23.pdf. 28.10.2013.). YAZLIYEV, Ç. (1994). Türkmenistan Tarihi, Aşgabat: İlham Yayınları. Yüklə 26,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|