Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
37 5 dözmək, sinə gərmək olar» deyən qoca fransız generalı, kvartirmeyster 34 və «BaĢ verən bu hadisələr dəhĢətdi və mən buna qarĢı nəsə etməyə çalıĢmalıyam» deyən ingilis batalyonunun rabitəçisi təĢkil edir. S u a l: «Yabanı palmalar»da ilk baxıĢdan bir-birilə bağlı olmayan iki əhvalatın birləĢ- dirilməsində hansısa rəmzi məna varmı? Bəzi tənqidçilərin güman etdiyi kimi bu, müəyyən bir estetik kontrapunktdur, yoxsa iki əhvalatın fəsilləri təsadüfi Ģəkildə bir-birinə qarıĢdırılıb? F o l k n e r: Yox, təsadüfi Ģəkildə qarıĢdırılmayıb. Əsərin əsasını hər Ģeyi məhəbbətə qurban verən, sonra bu məhəbbəti itirən ġarlotta Rittenmayer və Harri Uilbornun tarixçəsi təĢkil edir. Bu kitabı yazmağa baĢlamamıĢdan qabaq təsəvvür etməzdim ki, iki müxtəlif əhvalat alınacaq. Ancaq «Yabanı palmalar»ın indiki birinci hissəsinin sonuna çatanda, birdən anladım ki, nəsə çatmır, onu hansı yollasa nəzərə çarpdırmaq, baĢqa cür səslənməyə məcbur etmək lazımdı, yəni, nəsə musiqi kontrapunktuna oxĢar bir Ģey gərəkdi. Onda onu bir kənara qoyub «Qoca»nı yazmağa baĢladım. Bu əhvalatı o məqama qədər yazdım ki, «Yabanı palmalar» yeni güclə dillənməyə baĢladı. Bu, «Qoca»nın indiki birinci hissəsinin hardasa sonlarında baĢ verdi, təzədən «Yabanı palmalar»a qayıtdım və onu təkrar zəif səslənməyə baĢlayana qədər yazdım, sonra antitezanın – qismətinə sevgi düĢən, amma nəyin bahasına olursa-olsun, hətta özünü təhlükəsiz hiss etdiyi həbsxanaya könüllü surətdə qayıtmaqla da olsa, bütün ömrünü bu sevgidən qaçıb qurtulmağa sərf edən bir insanın tarixçəsinin köməyi ilə onun ahəngini yenə müəyyən yüksəkliyə qaldırdım. Beləliklə, demək olar ki, iki süjet, sanki, bir zərurət kimi, öz-özünə yarandı, əsərin əsasında isə ġarlotta ilə Uilbornun tarixçəsi durur. S u a l: Sizin yaradıcılığınız nə dərəcədə Ģəxsi təcrübəyə əsaslanır? F o l k n e r: Bunu deyə bilmərəm. Heç vaxt hesablamamıĢam. Çünki burada «dərəcə» o qədər də vacib deyil. Yazıçıya üç Ģey lazımdı: təcrübə, müĢahidə qabiliyyəti və təxəyyül, ancaq bəzən bu komponentlərdən ikisi, yaxud hətta biri üçüncüdəki çatıĢmazlığı kompensasiya edə bilər. Əsər, adətən, hansısa bir fikirdən, xatirədən, obrazdan baĢlayır. Yazmaq, əslində, bu həlledici məqama qədər olanları bərpa etmək, bunların niyə məhz baĢqa cür yox, bu cür baĢ verdiyini izah etmək, sonra da onların nəylə nəticələndiyini göstərməkdi. Yazıçı ixtiyarında olan ən yaxĢı ifadə vasitələrinin köməyi ilə inandırıcı Ģəraitdə fəaliyyət göstərən canlı personajlar yaratmağa çalıĢır. Buna görə də tamamilə aydın məsələdi ki, o, daha yaxĢı tanıdığı mühitdən istifadə edir. Mən deyərdim ki, musiqinin köməyi ilə özünü ifadə etmək hər Ģeydən daha asandı: musiqi bəĢər tarixinin ən ilkin mərhələsində yaranıb. Ancaq mənim qismətimə söz düĢdüyü üçün, tərtəmiz musiqi səslərinin xeyli yaxĢı ifadə edə biləcəyi Ģeyləri sözlərin köməyi ilə yöndəmsiz, kobud Ģəkildə ifadə etməyə məcburam. Bununla belə, mən sözdən istifadə etməyə üstünlük verirəm, eləcə də mütaliəni dinləməkdən üstün tuturam. Mənim üçün sükut səsdən
34
37 6 üstündü, sözlərlə ifadə olunmuĢ obraz isə sükutda mövcuddur. Yəni nəsrin ĢimĢəyi və musiqisi səssizdi. S u a l: Siz yazıçı üçün təcrübənin, müĢahidə qabiliyyətinin və təxəyyülün vacibliyin- dən danıĢdınız. Ġlhamı buraya qatmırsınız? F o l k n e r: Ġlham haqqında heç nə deyə bilmərəm, çünki nə olduğunu bilmirəm. Haqqında eĢitmiĢəm, amma onunla tanıĢ deyiləm. S u a l: Deyirlər ki, bir yazıçı kimi zorakılıq və qəddarlıq sizi daha çox cəlb edir. F o l k n e r: Bu, “Dülgəri öz çəkici daha çox cəlb edir” demək kimi bir Ģeydi. Qəddarlığın təsviri yalnız ifadə vasitələrindən biridi. Ancaq nə yazıçı, nə də dülgər tək bir alətlə iĢləyə bilməz. S u a l: Necə yazmağa baĢladığınız barədə danıĢa bilərsinizmi? F o l k n e r: Mən o vaxt Nyu Orleanda yaĢayırdım, dolanıĢığımı təmin edə bilmək üçün cürbəcür iĢlərdə çalıĢırdım. Sonra ġervud Andersonla 35 tanıĢ oldum. Adətən, Ģəhəri dolaĢıb, adamlarla söhbət eləyirdik. AxĢamlar görüĢür, önümüzdə bir ĢüĢə içki söhbət edirdik; o danıĢır, mən qulaq asırdım. Səhərlər onu görmürdüm – xəlvətə çəkilib iĢləyirdi. Səhəri gün hər Ģey yenidən təkrar olunurdu. FikirləĢdim ki, əgər yazıçılar bu cür yaĢayırlarsa, onda belə bir həyat mənə də yarayar. Beləcə, ilk kitabımı yazmağa baĢladım. Bu məĢğuliyyət dərhal xoĢuma gəldi. Hətta mister Andersonla üç həftədi görüĢmədiyimi də unutmuĢdum, axırda o özü yanıma gəldi. Bu, onun mənim yanıma ilk gəliĢi idi. «Nə olub? Yoxsa məndən incimisən?» – deyə soruĢdu. Dedim ki, kitab yazıram. «Aman Allah!» – deyib evdən çıxdı. O kitabı – bu, «Əsgər mükafatı» idi – yazıb qurtarandan dərhal sonra küçədə missis An- dersonla rastlaĢdım. O, kitabla maraqlandı, biləndə ki, onu artıq bitirmiĢəm, dedi: «ġervudun bir Ģərti var: əgər siz onu öz əlyazmanızı oxumağa məcbur etməsəniz, onu qəbul etmək üçün öz naĢiri ilə danıĢar». Dedim: «Razıyam» və beləliklə, yazıçı oldum. S u a l: DolanıĢığınızı təmin etmək üçün hansısa təsadüfi iĢlə məĢğul olmusunuz, o nə iĢ idi? F o l k n e r: Nə iĢ oldu. Hər Ģeydən bir az baĢım çıxırdı: motorlu qayıq sürmək, rəngsazlıq, təyyarə sürmək. Mənə çox pul lazım deyildi, çünki o vaxt Nyu Orleanda yaĢayıĢ çox ucuz idi, mənimsə tələbatım çox deyildi – baĢımı daldalamağa bir yer, bir az yemək, tütün və viski bəsim idi. Ġki, üç günə qazandığım pula ayın axırına qədər dolana bilirdim. Xaraktercə mən avara və tənbəl adamam. Pulu o dərəcədə sevmirəm ki, yalnız onu qazanmaq naminə iĢləyəm. Həyatda bu qədər çox iĢləməyə məcbur qalmaq sarsaq Ģeydi. Ən kədərlisi də budu ki, iĢ – hər gün dalbadal səkkiz saat uğraĢa bildiyin yeganə məĢğuliyyətdi. Səkkiz saat ara vermədən yemək,
35
ġervud Anderson (1876 – 1941) – Amerika yazıçısı, “Uaynsburq, Ohayo”, “Yumurtanın təntənəsi”, “Atlar və insanlar” kimi hekayə kitablarının və “Tutqun gülüĢ” romanının müəllifidir Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|