Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səkkizinci məĢğələ. 13 mart 1957
- Doqquzuncu məĢğələ. 13 aprel 1957
39 3 haqqı var, ancaq bu haqqın nəyə əsaslandığını demək çətindi. Coys dahidi, ilahi tonqalda yandırılmıĢ dahi. <...>
49 , yəni Anderson, Heminquey və digər yazıçılarla eyni vaxtda Avropada olmusunuz. Onlarla ünsiyyətdə idinizmi, əgər deyildinizsə, niyə və hesab edirsinizmi ki, bu yazıçılar öz aralarındakı ünsiyyət nəticəsində bir- birilərinə hansı yollasa təsir ediblər? Folkner: Ola bilsin ki, ediblər. Mənə elə gəlir ki, sənətkara bütün ətrafı təsir edir. Bəlkə də o, sadəcə, belə təsirə daha həssasdı, çünki ona öz yaradıcılıq binasını ucaltmaq üçün material, vəsait lazımdı. O vaxt mən özümü yazıçı hesab etmirdim, yalnız gəzirdim, ədəbiyyatla, ədəbiyyatçılarla maraqlanmırdım 50 . Onlarla eyni vaxtda orda olmuĢam, Coysu tanıyırdım, haqqında bilirdim, onun tez-tez gəldiyi qəhvəxanaya getmək, ona baxmaq üçün bütün məlum cəhdləri etməyə hazır idim. Sual: Bir tərəfdən belə bir fikir irəli sürülür ki, “Emili üçün qızılgül” ġimalın tənqididi, digər tərəfdən də deyirlər ki, onda Cənub tənqid olunub. Ona dövrün tənqidi desək, doğru olmazmı? Folkner: Bilmirəm, mən, sadəcə, insanlar barədə yazmıĢam. Yazıçı öz mühitindən, yəni bildiklərindən istifadə edir, əgər bir kiĢinin ġimalı, onu öldürən qadının isə Cənubu təmsil etməsində nəsə bir rəmzi məna varsa, demək istəməzdim ki, belə bir yanaĢma özünü doğrultmur və burda rəmzi məna yoxdu; ancaq bu, müəllifin düĢünülmüĢ niyyəti olmayıb, yazıçı özünə demir ki, hə, indi bir hekayə yazacam, onda bir xarakter rəmzi mənada ġimalı, digəri isə Cənubu təmsil edəcək. O, sadəcə, insanlar barədə yazır, ona faciəvi, doğru görünən hekayə qələmə alır, çünki bu iĢi ürəkdən görür, insan cəhdlərindən, insanın təbiəti ilə vicdanı arasındakı münaqiĢədən... yəni qədim Adəmdən çıxıĢ edir. Burada münaqiĢə ġimalla Cənub arasında olmaqdan daha çox, əgər belə demək mümkündüsə, Tanrı ilə ġeytan arasındadı. Sual: Onda aydın deyil ki, kim kimi təmsil edir? Folkner: MünaqiĢə miss Emilinin özündədi: o bilir ki, insanı öldürmək olmaz, belə bir Ģüurda tərbiyə olunub ki, kimləsə qeyri-qanuni yaĢamaq olmaz. Ərə getmək lazımdı, özünə məĢuq tapmaq düzgün deyil. O öz mühitinin bütün ənənə və qanunlarını, son nəticədə isə adam öldürməyi qadağan edən Allah qanununu pozur. Bilir ki, Ģər iĢ törədir, öz həyatını məhv edir.
49
50
Folkner 1914-cü ildən Ģeir yazmağa baĢlayıb, mətbuatda isə ilk dəfə 1917-ci ildə çap olunub. Avropaya gedənə qədər “Mərmər favn” kitabını nəĢr etdirib, Nyu Orlean jurnallarında seriya oçerkləri dərc olunub və “Əsgər mükafatı” romanını yazıb. Parisdə isə yarımçıq qalan “Elmer Xocanın portreti” romanı üzərində iĢləyib 39 4 BaĢqa cür də ola bilərdi: məĢuqunu öldürəndən sonra özünə daha bir məĢuq tapa, istifadə etdikdən sonra onu da öldürə bilərdi; amma öz günahını yumağa çalıĢır. Sual: Amma bu cür faciəvi situasiyalarda belə halının pozmayan hər Ģeydən məmnun qalan bir adama qarĢı mərhəmət hissi duymaq olarmı? Folkner: Emili, bəlkə də, öz məmnundu, ancaq mənə elə gəlir ki, təəssüf hissinə layiq obyektin özünü xoĢbəxt, məmnun hiss etməsinə əsaslanaraq ona qarĢı mərhəməti boğmaq olmaz. Mənə elə gəlir ki, insanın öz təbiəti ilə, öz vicdanı ilə mübarizə aparmaq cəhdi əsl Ģəfqət hissinə layiqdi. Fərdin hansısa ayrıca bir durumu yox, özü, özü kimiləri, öz ətrafı ilə münaqiĢədə olan insan buna layiqdi. Məhz o, bizim onun dərdinə Ģərik olmağımızı haqq edir. Ġnsanın əzab çəkməsi, məsələn, atdan yıxılması, yaxud qatar altında qalması yox, öz istəklərini, öz məqsədlərini mənəvi özünüdərklə, öz dövrünün, yaxud öz mühitinin – böyüdüyü, yaĢadığı, ailə qurduğu Ģəhərin ictimai Ģüuru ilə hansı yollasa barıĢdırmağa çalıĢan insan buna layiqdi. <...>
Sual: Kütləvi informasiya vasitələrinin artması səbəbindən müasir yazıçı əvvəlki dövrlərə nisbətən daha sürətlə uğur qazanacağına ümid edə bilərmi? Folkner: Məncə, yox. Mənə elə gəlir ki, yazıçı, ümumiyyətlə, daha böyük vaxt kateqoriyaları ilə düĢünür. Müasirlərinin onun haqqında nə fikirləĢdikləri onu çox da maraqlandırmır. O daha uzağa baxır, 1957-ci ilin oxucularının deyil, 2057-ci, hətta 4057-ci ilin oxucularının rəyini nəzərdə tutur. Sual: Yəni demək istəyirsiniz ki, sizin əsərləriniz 4057-ci ilə kimi tanınmamıĢ qalsaydı, bundan xeyli məmnun olardınız? Folkner: Heç Ģübhəsiz. Yəni, əlbəttə, əsərlərim mənə bir az gəlir gətirməyə baĢlayanda bu mənim üçün çox xoĢ oldu, amma Ģöhrət və qalan Ģeylər – bunlar o qədər də mühüm deyil.
Sual: Siz rus yazıçılarını xatırlatdınız. Dostoyevski haqqında nə düĢünürsünüz? Folkner: Dostoyevskinin nəinki mənə güclü təsiri olub, həm də onu təkrar-təkrar oxumaqdan böyük zövq alıram, təxminən, hər il oxuyuram. Ustalığı, insan qəlbinə dərindən nüfuz etməyi, mərhəmətli olmaq qabiliyyəti onu elə bir yazıçı eləyib ki, əgər bacarsaydılar, çoxları ona yaxınlaĢmaq istərdi. O, silinməz iz qoyub gedənlərdən biridi. <...>
Berdenin evi üzərində tüstü burumları ucalır. Demək olarmı ki, romanın yazılması üçün ilkin Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|