Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Altıncı məĢğələ. 9 mart 1957
38 9 inanmıram 45 . Əgər insanın istedadı varsa, deməyə sözü varsa, o, hökmən yazacaq, kiminsə nə üçün yazıçı ola bilmədiyinə isə həmiĢə bəhanə tapmaq mümkündü. Çox tez-tez eĢidirsən: “Əgər evli olmasaydım, uĢaqlarım olmasaydı, mən də yazıçı ola bilərdim”, yaxud nəyəsə qurĢanma- saydı, o da yaza bilərdi. Bununla razılaĢmıram. Mənə elə gəlir ki, yazmaq istəyirsənsə, yazacaq- san, heç nə səni saxlaya bilməz. Bəzən həyat səni öz burulğanına çəkir, amma nə qədər dərinə çəksə, bir o qədər yaxĢıdı. Bəlkə də, yazıçı fil sümüyü qülləsinə qalxmamalıdı, əksinə, həyatın dibinə baĢ vurmaq lazımdı ki, böyür-baĢın bir qədər əzilə, bəlkə də, bu, daha faydalıdı. Sual: “Qırmızı yarpaqlar” hekayəsində zənci əsir hindulardan qaçarkən təqibdən qurtulmaq üçün bataqlıqda gizlənir, sonra isə imkan verir ki, ilan əlini çalsın. Ancaq hindular, hər halda, onu tuturlar. Bu, o deməkdirmi ki, insan öz taleyindən qaça bilməz? Folkner: Yox. Ġlanla bağlı epizod ölümün qaçılmazlığını hiss edən insanın, sanki, onu qəbul etdiyini, əslində isə etmədiyini göstərmək üçün lazımdı. Zənci öz-özünə deyir: mən ölmüĢəm, indi mənim üçün heç nəyin əhəmiyyəti yoxdu, ilan məni çalsa da, əhəmiyyəti yoxdu – mən ölmüĢəm; amma, hər halda, son ana qədər öz ölümünü gecikdirmək istəyir. Ġnsan həmiĢə həyatda qalmaq, yaĢamaq istəyəcək, acı və yoxluq arasında seçim etmək məcburiyyətində qalarkən həmiĢə acını seçəcək. <...>
Sual: Siz belə hesab edirsiniz ki, yazıçı ürəkdən yazmalıdı. Bundan fərqli olaraq insan instinktlərinə müraciət edən yaradıcılıq haqqında da danıĢırsınız. Ġnsanın qəlbinə deyil, instinktiv tələbatlarına müraciət edərək uğurlu əsərlər yaratmaq olarmı? Folkner: Bəli, əlbəttə olar: məsələn, Spilleyn 46 soyadında bir müəllif var, yaxud cina- yətkarlıqdan yazan müəlliflər, amma bu, əsl ədəbiyyat deyil, mənim fikrimcə, bununla məĢğul olmağa dəyməz. Özlüyündə bunlar, əlbəttə, uğurlu əsərlərdi, amma onunla məĢğul olmağa dəy- məz. Ġnsan qəlbinə müraciət etməyin zəruriliyindən danıĢarkən nəyi nəzərdə tuturdum? Məhz ürək insanın yaxĢı adam olmasını istəyir, xeyirlə Ģərin fərqini məhz o bilir, məhz ürək bizə yaxĢı adam olmağı təlqin edir. Ürəkdən yazın, qəlbdən yazın deyəndə mən bax, bunu nəzərdə tuturam. Öz ürəyi sayəsində insan qorxaq görünməkdən çəkinərək cəsur olmağa can atır, o öz ürəyi sayə- sində səxavətli olmaq istəyir, hətta bacarmayacağını hiss etdiyi anlarda belə, mərhəmət gös- tərmək istəyir. Mənə elə gəlir ki, ağıla tabe olsaq, təxminən, belə düĢünmək olar: “Hansı daha faydalı olar – mərhəmət göstərsəmmi, göstərməsəmmi? Mənim üçün hansı xeyirlidi – cəsur ol- maqmı, yoxsa ondan imtina etməkmi?” Amma ürək həmiĢə istəyir ki, insan yaxĢı olsun.
45
... lal-dinməz və şöhrətsiz Milton – ingilis sentimentalist Ģairi Tomas Greyin (1716-1771) “Kənd qəbiristanlığı” Ģerindən götürülmüĢ ifadədir və heç kim tərəfindən tanınmamıĢ qalan istedad haqqında iĢlədilir 46
romanlar müəllifi 39 0 Sual: “Emili üçün qızılgül” hekayəsinin əsasında fikir durur, yoxsa obraz? Hekayə necə yarandı? Folkner: Bir dəfə Ģüurumda bir mənzərə – balıĢ üzərində bir dəstə saç tükü
mənzərəsi yarandı. Bu hekayə xəyalatlar barədədi. Onun əsasında obraz durur: xaraba qalmıĢ bir evdə balıĢ üzərində bir dəstə saç tükü. <...>
<...> Sual: Hesab edirsinizmi ki, “Persi Qrimm” 47 hekayəsinə daxil etdiyiniz insan tipi bu gün Cənubda, deyək ki, Ağ VətəndaĢlar ġurasında 48 daha çoxdu? Folkner: Mən deməzdim ki, o, Cənub üçün tipikdir, çünki bu cür adamlar hər yerdə mövcuddur. O kitabı 1932-ci ildə yazmıĢam və təbii ki, o vaxt Hitlerin basqınçıları haqda hələ heç nə eĢitməmiĢdim, bunun nə olduğunu bilmirdim. Bəli, belə adamlar hər yerdə var, amma deyə bilmərəm ki, onlar Cənubda daha çoxdu, hərçənd ola bilsin ki, Ağ VətəndaĢlar ġurasında həqiqətən çoxdular. Amma, hər halda, belə adamlar hər yerdə, hər ölkədə, bütün dünyada var. Sual: Persi Qrimm törətdiyi cinayətə görə cəzalandırılıbmı? Folkner: Məncə, istənilən basqınçı vaxtı gələndə öz payını alır. Onu heç kəs cəzalandırmır, göydən düĢən ildırım vurmur, amma o, bütün bunlarla birlikdə yaĢamalıdı və vaxtı gələndə nə törətdiyini anlamağa məcburdu. Adətən, bu, insanın ahıl yaĢlarında, artıq bu cür əməllərdən isterik məmnunluq hissi duymadığı vaxtlarda baĢ verir, onda nə törətdiyini xatırlamağa baĢlayır və düĢünürsən: “Aman Allah! Mən niyə bunu elədim?!” Axı insan bu əməlləri ilə birlikdə yaĢamağa məcburdu... Məncə, anlaĢılmaz intiharlar da çox vaxt, sadəcə, bununla izah olunur: cavanlığında belə bir bəd əməl törədən insan illər ötdükcə bu qənaətə gəlir ki, o əmələ görə daxilən bu qədər əzab çəkməkdənsə, yaĢamasa yaxĢıdır.. Sual: Siz Qədim Yunanıstan haqqında danıĢdınız. Deyin görək, müasir ədəbiyyatda həqiqi faciə qəhrəmanı yarana bilərmi, yoxsa bizim dövrün qəhrəmanları qaçılmaz dərəcədə xırda və sadədir? Folkner: Mürəkkəb sualdır. Məncə, yazıçı öz ətrafının hüdudları daxilində iĢləməyə məcburdu; yeri gəlmiĢkən, bu ətraf təkcə əraf mühitdən deyil, həm də oxuculardan ibarətdi. Axı həmiĢə səni kimin oxuyacağını düĢünmədən yazmaq olmaz, buna görə də yazıçı özü istəsə də, istəməsə də, qeyri-ixtiyari olsa da, öz oxucularına istiqamətlənərək yazır. Kim bilir, indi ağıllı dinləyicilər olsaydı, yenə gözəl Ģairlər meydana çıxardı. Deməli, əgər bir yazıçı o qədər də yaxĢı kitab yazmayıbsa, günah təkcə onun özündə deyil, həm də ətrafındadı, yazıçı aləminin bir
47
ayrıca hekayə kimi Folknerin iki seçilmiĢ əsərləri toplusuna (1946, 1953) daxil edilib 48
Ağ VətəndaĢlar ġurası – o dövrdə ABġ Cənub Ģtatlarında fəaliyyət göstərən irqçi təĢkilat Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|